SULTAN II. MURAD’IN KÖPRÜBAŞINDAKİ HAYRÂTI: ERGENE İMARETİ (XV. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA EVKÂFI VE İDARESİ)

Year 2022, Issue: 52, 111 - 128, 25.09.2022

Cengiz Parlak

https://doi.org/10.30794/pausbed.1096500

Abstract

Ergene Köprüsü 1443 yılında hizmete girmiştir. Sultan II. Murad’ın 1447 yılında vakfettiği imaret külliyesi ise, köprünün güneydoğu ucuna kurulan Ergene kasabasının merkezine inşa edilmiştir. Köprü ve imaret yeni kasabanın kurulup büyümesini sağlamıştır. Özellikle imaret külliyesi kasabanın merkezinde önemli toplumsal, dinî ve iktisadî hayrâtların ve akarların inşa edilmesini sağlayarak, yerel nüfusun ve ziyaretçilerin ihtiyaçlarını karşılamıştır. Padişahın imaret için kurduğu vakıf, hayrâtların hizmetlerinin gerçekleşmesinde ve akarların faaliyetlerini sürdürebilmesinde malî güç olmuştur. Vakfın en önemli unsurları olan görevlilerin maaşlarının ödenmesi ile hayrât ve akarların bakımı ve de kasabada yaşayan muhtaçların ihtiyaçlarının giderilmesi, vakfın gelir kaynakları sayesinde olmuştur. Bu noktada Ergene’ye ve Malkara’ya tabi köylerin vergilerinden ve tarımsal ürünlerinden vakfa bağlanan gelirler, vakfın Edirne’de ve Ergene’de bulunan akarlarının hâsılatlarından daha yüksek bir paya sahiptir. Çalışmamızda imaretin insanları besleme ve barındırma noktasındaki hizmetlerini, sosyal yardımlaşmadaki etkisini, vakfın muhasebelerinde yaşanan sorunları ve de vakıf yönetiminin idarî meseleler karşısındaki yaklaşımını elimizdeki veriler nispetinde değerlendirip açıklamaya çalışacağız.

Keywords

Ergene, İmaret, Vakıf, Beslenme, Sosyal Yardımlaşma

SULTAN MURAD II'S CHARİTY AT THE BRİDGE HEAD: ERGENE IMARET (ITS FOUNDATİON AND ADMİNİSTRATİON İN THE SECOND HALF OF THE 15TH CENTURY)

Abstract

Ergene Bridge was put into service in 1443. The imaret which was endowed by Sultan Murad II in 1447, was built in the center of Ergene town, that was established on the southeast end of the bridge. The bridge and the imaret provided the establishment and growth of the new town. In particular, the imaret complex provided the construction of important social, religious and economic charities and real estates that generates income in the center of the town, meeting the needs of the local population and quests. The foundation established by the sultan for the imaret, became a financial power in the realization of the services of the charities and the continuation of the activities of the real estates that generates income. The employes, who are the most important elements of the foundation and payment of the their salaries, the care of charities and real estates that generates rental income and the fulfillment of the needs of the needy living in the town have been thanks to the foundation revenues. In this point, the revenues, from the taxes and agricultural products of the villages subject to Ergene and Malkara to the foundation had a higher share than the foundation's revenue real estates that generates income in Edirne and Ergene. We will evaluate and try to explain the services of the imaret at the point of feeding and sheltering people, its effect on social welfare activities, the problems experienced accounting of the foundation, and the approach of the foundation governance to administrative issues in this research.

Keywords

Ergene, Imaret, Waqf Institution, Feeding, Social Welfare Activities.

References

• Abdurrahman Hibrî. (1996). Enîsü’l-Müsâmirîn, Edirne Tarihi (1360-1650), (Ratip Kazancıgil, Çev.). Edirne: Türk Kütüphaneciler Derneği Edirne Şubesi Yayınları.
• Aslanmirza, Ö. (2017). Surplus-Receivers (Zevaid-Horan) From Imperial Waqfs: Between Philanthropy And Political Economy, A Thesis Submitted To The Graduate School Of Social Sciences Of Middle East Technical University, Ankara.
• Âşık Paşazade. (2003). Osmanoğulları’nın Tarihi (K. Yavuz - M.A. Y. Saraç, Çev.). İstanbul: K Kitaplığı.
• Bağman, L. (2005). Uzunköprü Tarihi ve Belgeleri, Edirne: Ulusal Yayınları.
• Barkan, Ö. L. (1993). Edirne ve Civarındaki Bazı İmâret Tesislerinin Yıllık Muhasebe Bilançoları, Belgeler, I/1-2, 235-377.
• Barkan, Ö. L. (1963). Osmanlı İmparatorluğunda İmaret Sitelerinin Kuruluş ve İşleyiş Tarzına Ait Çalışmalar, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 23 (1-2), 239-296.
• BDAGM (2001). 370 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Rûm-İli Defteri (937/1530), I, Ankara: BDAGM Yayını.
• Behiştî Ahmed Çelebi. (2016). Fatma Kaytaz (Haz.), Târîh-i Behiştî Vâridât-ı Sübhânî ve Fütûhât-ı Osmânî (791-907 / 1389-1502) II, Ankara: TTK.
• Beydilli, K. (2000). Osmanlı Devleti’nde İmamlık, DİA, 22, 181-186.
• Çulpan, C. (2002). Türk Taş Köprüleri (Ortaçağdan Osmanlı Devri Sonuna Kadar), Ankara: TTK Yayınları.
• Emecen. F. (2011). İmparatorluk Çağının Osmanlı Sultanları I, Bayezid (II)-Yavuz-Kanûnî, İstanbul: İSAM Yayınları.
• İnalcık, H. (2010). Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları (1302-1481). İstanbul: İSAM Yayınları.
• Gökbilgin, M. T. (1957). Rumeli’de Yürükler, Tatarlar ve Evlâd-ı Fâtihân. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Gökbilgin, M. T. (2021). Sultan II. Murad, İstanbul: Kronik Yayınları.
• Hoca Saadeddin. (1862). Tacü’t-Tevârîh I, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Kallek, C. (2002). Kile, DİA, 25, 568-571.
• Kiel, M. (2007). Four Provincial Imarets in the Balkans and the Sources About Them, Feeding Power Imarets in the Ottoman Empirer, (Edited by Nina Ergin, Christoph K. Neumann, Amy Singer). İstanbul: Eren Yayınevi, 97-120.
• Mehmed Neşri. (1957). F.R. Unat ve M. A. Köymen (Haz.), Kitâb-ı Cihan-nümâ Neşrî Tarihi, II. Ankara: TTK.
• Orbay, K. (2007). Vakıf Taamhoran and Fodulhoran Registers as Archival Sources for İmarets, Feeding People, Feeding Power Imarets in the Ottoman Empirer, (Edited by Nina Ergin, Christoph K. Neumann, Amy Singer). İstanbul: Eren Yayınevi, 171-196.
• Öz, M. (1999). XV-XVI. Yüzyıllarda Canik Sancağı. Ankara: TTK.
• Peremeci, O. N. (1939). Edirne Tarihi, İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
• Singer, A. (2004). Osmanlı’da Hayırseverlik Kudüs’te Bir Haseki Sultan İmareti, (D. Şendil, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt yayınları.
• Zarinebaf, F. (2007). Feeding the Poor: The Rab‘-i Rashidi Imaret in Il-Khanid Tabriz, Feeding People, Feeding Power Imarets in the Ottoman Empirer, (Edited by Nina Ergin, Christoph K. Neumann, Amy Singer). İstanbul: Eren Yayınevi, 59-67.