TÜRKİYE VE SEÇİLİ ÜLKELERİN YARGI ETKİNLİĞİNİN VZA İLE KARŞILAŞTIRILMASI

Year 2025, Issue: 67, 53 - 81

Cevriye Yüksel Yıldırım

https://doi.org/10.30794/pausbed.1542834

Abstract

İnsanlığın varoluşundan bu yana adalet kavramı, önem atfedilen bir kavram iken özellikle insanların topluluk halinde yaşamalarının bir sonucu olarak önemi daha da artmıştır. Topluluk halinde yaşamanın bir sonucu olarak devlet olgusu ortaya çıkmış ve devlet düzeni oluşmaya başlamıştır. Devlet düzeninin oluşması ile adaleti sağlamak devletlerin temel görevi haline gelmiştir. Toplumun ihtiyaçlarını gidermek amacıyla üretilen adalet, sağlık, savunma, güvenlik, eğitim hizmetleri gibi hizmetler ise kamu hizmetleridir. Kamusal mallar piyasada üretilmeyen ve dışlanamazlık özelliğine sahip olan mallardır. Yani bir mal üretildiği toplumda olan herkes malın maliyetine katlanmaksızın o malı kullanabilmektedir. Dışlanamazlık özelliğinin olduğu mal ve hizmetlerden olan eğitim, sağlık ve güvenlik hizmetlerinden bedava yararlanmak isteyenleri dışlamak mümkün olmamaktadır. Kamusal malların bu özelliğinden dolayı tüketicilerin kamusal mallara ödeyecekleri miktar bilinmemektedir. Bu durum ise kamusal malların piyasada ideal seviyelerde üretilmemesine ya da hiç üretilmemesini yol açmaktadır. Bu nedenle devlet kamusal malların üretiminde özel teşebbüsler yerine kendisi bizzat üretimde yer almaktadır. Bu anlamda devletler kamu hizmeti üretimi ve sunumunu gerçekleştirmek zorundadır. Kamusal mal ve hizmetlerden birini de adalet hizmetleri oluşturmaktadır. Adaletin sağlanmasında hukuk kurallarına ve bu kuralları uygulayacak kurum ya da birimlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kurumların performanslarının değerlendirilmesinde bütçesel rakamlar, personel sayıları, dava sayıları ve davaların görülme süreleri gibi adalet hizmetlerine yönelik değişkenlerden yararlanılmaktadır. Bu çalışmada Türkiye ile AB üyesi olan veya verisine sürekli erişim sağlayabildiğimiz 18 ülkenin adalet hizmetlerinden olan yargı hizmetlerindeki etkinliklerinin karşılaştırılması yapılmıştır. Bu bağlamda 19 ülkenin 2016, 2018 ve 2020 yılları için 9 adet girdi ve 4 adet çıktı değişkenlerinden oluşturan veri seti ile Veri Zarflama Analizi (VZA) uygulanmıştır. VZA için girdi ve çıktı değişkenlerine bağlı oluşturulan 4 modelin tamamında 2016 yılı için Bosna Hersek ve Romanya, 2018 yılı için Bosna Hersek, Avusturya, Letonya ve Romanya, 2020 yılı için Çekya, Macaristan, İrlanda ve Letonya’nın etkin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Türkiye’nin 2016, 2018 ve 2020 yılları için yapılan VZA sonuçlarına göre üç yıl için Model 3 ve Model 4’te etkin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Adalet, Adalet Hizmetleri, Etkinlik, Yargı Etkinliği, VZA.

Ethical Statement

Bu çalışmada herhangi bir etik ihlali ve çıkar çatışması söz konusu değildir.

THE COMPARISON OF JUDICIAL EFFICIENCY OF TÜRKİYE AND SELECTED COUNTRIES WITH DEA

Abstract

While the concept of justice has been a concept that has been given importance since the existence of humanity, its importance has increased even more as a result of people living in communities. As a result of living in a community, the phenomenon of the state emerged, and the state order began to form. With the formation of state order, ensuring justice has become the basic duty of states. Services such as justice, health, defence, security and education services produced to meet the needs of the society are public services. Public goods are goods that are not produced in the market and have the feature of non-excludability. In other words, everyone in the society where a good is produced can use that good without bearing the cost of the good. It is not possible to exclude those who want to benefit from education, health and security services, which are non-excludable goods and services, for free. Due to this feature of public goods, the amount that consumers will pay for public goods is unknown. This situation leads to public goods not being produced at ideal levels in the market or not being produced at all. For this reason, the state itself takes part in the production of public goods instead of private enterprises. In this sense, states have to realize the production and delivery of public services. Justice services constitute one of the public goods and services. In order to ensure justice, legal rules and institutions or units that will implement these rules are needed. In evaluating the performance of these institutions, variables related to justice services such as budgetary figures, number of personnel, number of cases and hearing times of cases are used. In this study, the activities of Türkiye and 18 countries that are EU members or whose data we have permanent access to, were compared in terms of judicial services, which are among the justice services. In this context, Data Envelopment Analysis (DEA) was applied with a data set consisting of 9 input and 4 output variables for 19 countries for the years 2016, 2018 and 2020. In all 4 models created based on input and output variables for DEA, it was concluded that Bosnia and Herzegovina and Romania were effective for 2016, Bosnia and Herzegovina, Austria, Latvia and Romania were effective for 2018, and Czechia, Hungary, Ireland and Latvia were effective for 2020. According to the DEA results for the years 2016, 2018 and 2020, it was concluded that Türkiye was effective in Model 3 and Model 4 for three years.

Keywords

Justice, Justice Services, Efficiency, Judicial Efficiency, DEA

References

• Abdikoğlu D.İ (2020), Tarımsal üretimde traktör etkinliğinin analizi: Trakya bölgesi örneği, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Tekirdağ.
• Akdoğan, A (2019), Kamu Maliyesi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Akyol, L. A. (2011). Anayasa Mahkemesinin 14.01.2010 Tarihli Kararı Çerçevesinde Yargı Harçlarına İlişkin Bazı Sorunlar ve Güncel Gelişmeler, Hacettepe Hukuk Fak. Dergisi, s. 32-52.
• Arslaner, H., & Şekerci, D. (2014). Türkiye’de Adalet Hizmetlerinin Niteliği ve Bu Hizmetlerin Bütçe Üzerindeki Yükü. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (1), 31-48.
• Bhat, R., Verma, B. B., & Reuben, E. (2001). Data Envelopment Analysis (DEA). Journal of Health Management, 3, 309–322.
• Boussofiane, A., Dyson, R., & Rhodes (1991), Applied Data Envelopment Analysis. European Journal of Operational Research, 2(6), 1-15.
• Charnes A, Cooper W, & Rhodes E (1978), Measuring the Efficiency of Decision-Making Units. European Journal of Operational Research 2(6), 429–444.
• Charnes, A., Cooper, W. W., Lewin, A. Y., & Seiford, L. M. (1994). Data envelopment analysis: Theory, methodology and application. Boston: Kluwer Academic Publishers.
• Coelli, T., Rao, D.S.P. & Battese, G.E (2004), An Introduction to Efficiency and Productivity Analysis, Kluwe Academic Publishers, Boston.
• Cook, W. D., & Seiford, L. M. (2008). Data envelopment analysis (DEA)–Thirty years on. European Journal of Operational Research, 192, 1–17.
• Cook WD, Harrison J, Imanirad R, Rouse P, & Zhu J (2015), Data envelopment analysis with non-homogeneous DMUs. In Data Envelopment Analysis, Springer, Boston, MA.
• Cooper, W. W., Seiford, L.M. & Zhu, J. (2011) (Eds), Handbook on Data Envelopment Analysis (Vol.164). Springer Science and Business Media.
• Dakolıas, M. (1999). Court Performance Around the World: A Comparative Perspective, World Bank, WTP No: 430.
• Demirci, A., & Tarhan, D. B. (2016) Türkiye’de Faaliyet Gösteren Liman İşletmeleri ve Bu İşletmelerin Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi Yöntemiyle Ölçümü. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2), 144-160.
• Deyneli, F. (2010) Türkiye'de Adalet Ekonomisinin Karşılaştırmalı Analizi. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Deyneli, F. (2012) Analysis of Relationship Between Efficiency of Justice Services and Salaries of Judges with Two-Stage DEA Method. European Journal of Law and Economics, 34, 477-493.
• Ding T, Yang J, Wu H, Wen Y, Tan C & Liang L. (2021), Research Performance Evaluation of Chinese University: A Non-Homogeneous Network DEA Approach. Journal of Management Science and Engineering 6(4), 467-481.
• Donthu, N. & Yoo, B. (1998) Retail Productivity Assement Using Data Envelopment Analysis. Journal Of Retailing,74(1), 89-105.
• Farzianpour, F., Hosseini, S., Amali, T., Hosseini, S., & Hosseini, S. S. (2012) The Evaluation of Relative Efficiency Of Teaching Hospitals. American Journal of Applied Sciences, 9(3), 392. https://doi.org/10.3844/ajassp.2012.392.398.
• Giacalone, M., Nissi, E., & Cusatelli, C. (2020) Dynamic efficiency evaluation of Italian judicial system using DEA based Malmquist productivity indexes. Socio-Economic Planning Sciences, 72, 100952.
• Golany B, & Roll Y. (1989) An Application Procedure For DEA. Omega 17(3), 237-250.
• Gözübüyük, Ş., & Tan, T. (2013) İdare Hukuku, Cilt I, 9. Basım, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Guzowska, M., & Strak, T. (2010) DEA Method in Examining the Efficiency of Polish Courts. Transformations in Business & Economics, 9(2),389-405.
• Günday, M. (2011) İdare Hukuku, 10. Basım, İmaj Yayınevi, Ankara.
• Hagstedt, K., & Proos, J. (2008) Has the Recent Restructuring Of Swedish District Courts Improved Efficiency? Uppsala University, Department of Economics: Spring.
• Holcombe, R. G. (1997) A Theory of The Theory Of Public Goods. The Review of Austrian Economics, 10(1), 1-22.
• Kittelsen, S. A.C., & Forsund, F. R. (1992) Efficiency Analysis of Norwegian District Courts. The Journal of Productivity Analysis, (3), 277-306.
• Korhonen, P. (1997) Searching the Efficient Frontier in Data Envelopment Analysis., Interim Report, International Institute For Applied Systemss Analysis Publishing, Austria,75.
• Köhling, W.C. (2000) The Economic Consequences of a Weak Judiciary, University of Bonn Centre of Development Research.
• Lorcu, F. (2008) Veri Zarflama Analizi (DEA) ile Türkiye ve Avrupa Birliği ülkelerinin sağlık alanındaki etkinliklerinin değerlendirilmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul,
• Major, W. (2015) Data Envelopment Analysis as an Instrument for Measuring the Efficiency of Courts. Operations Research and Decision, 25(4), 19-24.
• Månsson, J., Andersson, C., & Bonander, F. (2022) What Lessons Can Be Learned from Cost Efficiency? The Case of Swedish District Courts. European Journal of Law and Economics, (54), 431-451.
• Nissi, E., & Rapposelli, A. (2010) A Data Envelopment Analysis of Italian Courts Efficiency. Statistica Applicata- Italian Journal of Applied Statistics, 22(2), 199-210.
• Oluklulu, S. (2022) Kamusal Mal ve Hizmet Olarak Kentsel Atık Su Yönetimi Büyükşehir Belediyelerine Ait Tesislerin Etkinlik Analizi. Nobel Bilimsel Yayınları, Ankara.
• Özbek, A. (2017) Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ve Excel ile Problem Çözümü, Seçkin Yayıncılık, Ankara. Pedraja-Chaparro, F., & Salinas-Jimenez, J. (1996) An Assessment of the Efficiency of Spanish Courts Using DEA. Applied Economics, (28), 1391-1403.
• Ray, S. (2004) Data Envolopment Analysis: Therory and Techniques for Economics And Operations Research, Cambridge University Press, New York.
• Savaşan, F. (2019) Piyasa Başarısızlığından Devlet Başarısızlığına Kamu Ekonomisi, Dora Yayınevi, Bursa.
• Toroslu. N. (2005) Ceza Hukuku Özel Kısım, Savas Yayınevi, Ankara.
• Uygurtürk, H. & Korkmaz, T. (2016) The determination of efficiency of the retail sector companies whose shares are traded in Borsa Istanbul with data envelopment analysis. Bjss Balkan Journal of Social Sciences / Balkan Sosyal Bilimler Dergisi. Aralık,411 427.
• Vereeck. L.& Mühl. M. (2000) An Economic Theory of Court Delay, European Journal of Law and Economics, Vol. 10: 3, s. 243 – 268.
• Yeung, L. L., & Azevedo, P. F. (2011) Measuring Efficiency of Brazilian Courts with Data Envelopment Analysis (DEA). IMA Journal of Management Mathematics, 22(4), 343-356.
• İnternet kaynakları
• https://uyap.gov.tr/Genel-Bilgi, Erişim Tarihi:18.05.2023
• https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6325.pdf, Erişim Tarihi:18.07.2023
• https://data.worldbank.org/, Erişim Tarihi:18.07.2023
• https://public.tableau.com/app/profile/cepej/vizzes,Erişim Tarihi:18.05.2022
• https://public.tableau.com/app/profile/cepej/vizzes,Erişim Tarihi:18.05.2022
• https://worldjusticeproject.org/rule-of-law-index/, Erişim Tarihi:18.05.2022
• https://ab.gov.tr/siteimages/resimler/2023%20T%C3%BCrkiye%20Raporu.pdf, Erişim Tarihi:18.05.2022
• https://www.degisimhukuk.com/askeri-suclar-ile-sirf-askeri suçlar, Erişim Tarihi: 10.04.2023.
• https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat. Erişim Tarihi: 10.04.2023.