‘Su Sorunu’ ve Türkiye'nin Tatlısu Potansiyeli Çerçevesinde Türkiye’nin Sınıraşan Sularının Stratejik, Etik ve Hukuki Boyutlarının Değerlendirilmesi

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 3, 386 - 404, 30.11.2018

Mesut Kayaer , Salih Çiftçi

Öz

İnsanoğlu için olduğu kadar diğer
canlılar, ekosistemler ve yaşam alanları için de var olma ve varlığını devam
ettirme açısından değeri tartışılamaz bir kaynak olan su tarihin her döneminde canlıları kendisine çekmiştir. Nüfus
artışı ve artan nüfusun temel ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla tarım
faaliyetlerinin genişlemesi ve sanayi devrimiyle birlikte suya olan ihtiyaç
tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar artmıştır. Kıt olan tatlı su kaynakları
tüketim ve kirlilik baskısı sonucu ciddi sorunlarla karşı karşıya kalmıştır.
Günümüzde küresel ısınmanın tüm çevresel unsurlar üzerinde oluşturduğu risk ve
tehlikelerin tatlı su kaynakları açsından da oldukça yüksek olduğu görülmüştür.

İnsanoğlu için vazgeçilemez olan
bu kaynak artan nüfus ve değişen kullanım alışkanlıklarının baskıyla tehdit
altındadır. Ülkemizin bulunduğu bölge, genellikle su fakiri ülkelerden
oluşmaktadır. Özellikle su fakiri olan Ortadoğu coğrafyasında yer alan
ülkelerin tatlı su kaynakları konusundaki maruz kaldığı tehlike ciddi
boyutlardadır.

Kişi başına düşen yıllık
kullanılabilir su miktarı bakımından su azlığı yaşayan bir ülke konumunda olsa
da Türkiye’nin insaniyet, hakkaniyet ve uluslararası hukuk açısından birtakım
yükümlülükleri bulunmaktadır. Ayrıca su kaynaklarının bölge için stratejik bir
öneme haiz olması da konuya yaklaşım şeklini etkileyen faktörlerdendir. Ancak
bölge ülkeleri tarafından Türkiye’nin su zengini olduğu tezine dayanılarak
oluşturulan baskıların ve gündeme getirilen diğer konuların çeşitli yönleri bu
çalışmada incelenecektir. Bu kapsamda Türkiye’nin ve bölge ülkelerinin su
potansiyeli, ihtiyacı, politikası ve stratejisi değerlendirilecektir. Tüm
canlıların temel ihtiyacı olan suyun Türkiye ve bölge ülkeleri için stratejik
bir silah ve tehdit unsuruna dönüşmesinin ortaya çıkaracağı olumsuzluklar
irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Su Sorunu, Sınıraşan Sular

Kaynakça

• Acar, E. (2006). Avrupa Birliği'nin GAP ve Su Sorununa Yaklaşımı Çerçevesinde Fırat ve Dicle Nehirlerinin Yönetimi Üzerine Tartışmalar. Güvenlik Stratejileri Dergisi. 4, 67-101.
• Akın, M. ve Akın, G. (2007). Suyun Önemi, Türkiye’de Su Potansiyeli, Su havzaları ve Su Kirliliği. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 47 (2), 105-118.
• Akmandor, N. v.d. (1994). Ortadoğu Ülkelerinde Su Sorunu. Ankara: TESAV Yayınları.
• Çiçek, İ. ve Ataol, M. (2009). Türkiye’nin Su Potansiyelinin Belirlenmesinde Yeni Bir Yaklaşım. Ankara Üniversitesi Coğrafi Bilimler Dergisi. 7 (1), 51-64.
• DSİ. (2016). 2016 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara.
• DSİ. (2015a). 2015 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara.
• DSİ. (2015b). 2015 Haritalı İstatistik Bülteni. Ankara.
• Ekinci, N. (2013). Ortadoğu’nun Su Problemi. İnternet Erişimi: http://akademikperspektif.com, 10.09.2017 tarihinde erişildi.
• Elekdağ, Ş. (1994). İki Buçuk Savaş Stratejisi. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Firidin, E. (2014). Lack of Perspective in Solving Water Issue: Water Ethics. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi. 7 (2), 47-55.
• Firidin, E. (2015). Su Sorununun, Su Hakkı ve Su Etiği Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2 (7), 43-55.
• İTO. (1997). Ülke Etüdü-Ürdün. İstanbul.
• Hidropolitik Akademi. (2017). İnternet Erişimi: http://www.hidropolitikakademi.org/abnin-su-politikasi-ve-cevre-egilimlerinin-son-durumu.html, 10.09.2017 tarihinde erişildi.
• Kanber, R. (2008). Türkiye’de Su Kaynakları Potansiyeli: Kullanımı, Sorunları ve Çözüm Önerileri. TMMOB Su Politikaları Kongresi. (ss. 1-12). İçinde. İstanbul: TMMOB Yayınları.
• Kartal, F. (2009). Suyun Metalaşması, Suya Erişim Hakkı ve Sosyal Adalet. Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü. 454 (2), 65-69.
• Kayaer, M. (2013). Çevre ve Etik Yaklaşımlar. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi. 1(2), 63-76.
• Kocaoğlu, M. (1995). Uluslararası İlişkiler Işığında Ortadoğu: Parçalanmak İstenen Topraklar ve İstismar Edilen İnsanlar. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Koçak, K. (2011). Ana Hatları ile Su Sorunu ve Çözüm Önerileri. İnternet Erişimi: http://web.itu.edu.tr/~kkocak/su_sorunu.htm, 10.09.2017 tarihinde erişildi.
• Köni, H. (1994). Su Sorununun Siyasal Boyutları. Yeni Forum Dergisi.
• Memiş, E. (1997). Genel Tarih. İstanbul: Öz Eğitim Yayınları.
• Muluk, Ç. B. v. d. (2013). Türkiye’de Suyun Durumu ve Su Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar: Çevresel Perspektif. İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği - Doğa Koruma Merkezi.
• Müftüoğlu, F. (1997). Ortadoğu Su Meselesi ve Türkiye. İstanbul: Marifet Yayınları.
• Okman, C. (1999). Su Sorunu ve Ortadoğuda Stratejik Durum. İstanbul: Bağlam Araştırma Dizisi.
• Özbay, Ö. (2014). 21 Yüzyılda Uluslararası Su Hukuku. İnternet Erişimi: http://www.hidropolitikakademi.org/tr/21-yuzyilda-uluslararasi-su-hukuku.html, 10.09.2017 tarihinde erişildi.
• Öztürk, O, M. (1994). Ortadoğu Su Sorunu Çerçevesinde Fırat ve Dicle Suları. Yeni Forum Dergisi.
• Parlar S, D. ve Aslantürk, O. (2014). Çevresel Güvenlik Kapsamında Su. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi. 2 (7), 69-86.
• Pazarcı, H. (1997). Uluslararası Hukuk Dersleri. Ankara: Turhan Kitabevi, 2. Kitap, 6. Baskı.
• Pazarcı, H. (1994). Su Sorununun Hukuksal Boyutları. Yeni Forum Dergisi.
• Şahin, C. ve Doğanay, H. (1999). Türkiye Coğrafyası. Ankara: Gündüz Yayıncılık.
• Şirin, T. (2010). Çevresel Güvenlik Kapsamında Su. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi (MÜHF – HAD) 16 (3-4), 85-168.
• TASAM. (2011). Yaşamın Ana Unsuru ve Su Sorunu. İnternet Erişimi: http://www.tasam.org/tr-TR/Icerik/2514/yasamin_ana_unsuru_ve_su_sorunu, 10.09.2017 tarihinde erişildi.
• TGDF. (2017). Türkiye’de İklim Değişikliği ve Tarımda Sürdürülebilirlik.
• Tiryaki, O. (1994). Sınır Aşan Sular ve Ortadoğu’da Su Sorunu. İstanbul: Harp Akademileri Yayını.
• Uçarol, R. (1999). Tarihte Dicle Fırat Nehirleri, Basra Körfezi ve Çevresinde Önemli Gelişmeler. İstanbul: Bağlam Araştırma Dizisi.
• Usta, A. (2016). Türkiye’nin Su Potansiyelinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Küresel Mühendislik Çalışmaları Dergisi. 3 (2), 2016, 1-9.
• Uyduranoğlu Ö, A. ve Aksoy, A. (2014). Türkiye’nin Su Riskleri Raporu. WWF-Türkiye, Ofset Yapımevi.
• Yıldız, D. (2014). Bütün Komşularıyla Su Sınırı Olan Ülke Türkiye. İnternet Erişimi: http://www.hidropolitikakademi.org/tr/butun-komsulariyla-su-siniri-olan-ulke-turkiye-2.html, 10.09.2017 tarihinde erişildi.
• Zelyut, E. D. (2017). Fırat ve Dicle Bir Silah Olabilir mi?. İnternet Erişimi: http://www.hidropolitikakademi.org/firat-ve-dicle-bir-silah-olabilir-mi.html, 10.09.2017 tarihinde erişildi.