Ortaokul Öğretmenlerinin Okul Yönetiminde Kayırmacılıkla İlgili Algılarının Öğretmenlerin Motivasyonu Üzerindeki Etkisi (Batman İli Örneği)

Year 2018, Volume: 4 Issue: 3, 368 - 385, 30.11.2018

Veysel Okçu , Zehra Adıgüzel Muhammed İkbal Gök

Abstract

Bu araştırmanın amacı ortaokullarda görev
yapan öğretmenlerin okul yönetiminde
kayırmacılıkla ilgili algılarının öğretmen motivasyonu üzerindeki etkisini
incelemektir. Araştırma ilişkisel
tarama modelindedir. Araştırmanın evrenini 2017-2018 eğitim-öğretim yılında
Batman ili merkezinde bulunan 65 ortaokul (resmi-devlet kurumunda) görev
yapmakta olan 1974 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın
örneklemini ise basit random
(rastgele) yöntemiyle seçilen ve 25 ortaokulda görev yapan 403 branş öğretmeni oluşturmaktadır.
Araştırmada Erdem ve Meriç (2012) tarafından
geliştirilen “KayırmacılıkÖlçeği” ve developed By Mottaz
(1985) tarfından geliştirilen ve Ertan’ın (2008) Türkçe’ye “Öğretmen Motivasyon Ölçeği”
kıllanılmıştır. Araştırmada değişkenlere ilişkin betimsel istatistikler,
korelasyon ve regresyon analizleri SPSS paket programı kullanılarak
hesaplanmıştır. Araştırma sonucunda, genel olarak öğretmenlerin okul
yönetiminde kayırmacılık ile ilgili algılarının düşük düzeyde, öğretmen motivasyonunun  ise iyi düzeyde olduğu tespit edilmiştir.
Öğretmenlerin okul yönetiminde kayırmacılık ile ilgili algıları
ileöğretmenlerin motivasyonu arasındanegatif yönde ve orta düzeyde anlamlı bir
ilişki olduğu belirlenmiştir. Yapılan regresyon analiz sonucunda ise
öğretmenlerin okul yönetiminde kayırmacılıkile ilgili algılarınınöğretmen
motivasyonunu anlamlı bir şekilde yordadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Kayırmacılık, Motivasyon, Öğretmen

References

• KaynakçaAda, Ş., Durdağı, A., Ayık, A., Yıldırım, İ. ve Yalçın, S. (2013). Öğretmenlerin motivasyon etkenleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (3), 151-166.
• Akan, D. ve Zengin, M. (2018). Okul yöneticilerinin kayırmacı tutum ve davranışları ile öğretmenlerin örgütsel güven algıları arasındaki ilişki. Route Educational and Social Science Journal, 5(5), 334-345Akalan, A. R. (2006). Türk kamu hizmetinde iyi yönetim ve yolsuzlukla mücadele (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Konya.Aktan, C. C. (2001). Siyasal ahlak ve siyasal yozlasma. İçinde C. C. Aktan (Ed.), Yolsuzlukla mucadele stratejileri (ss. 51-69). Ankara: Hak İş Yayınları.Asunakutlu, T. ve Avcı, U. (2010). Aile işletmelerinde nepotizm algısı ve iş tatmini ilişkisi üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve idari Bilimler Fakültesi Dergisi,15(2),93-109Argon, T. (2016).Öğretmen görüşlerine göre ilkokullarda yöneticilerin kayırmacılık davranışları. Kastamonu Eğitim Dergisi. 24(1), 233-250.Araslı, H., Bavik, A. ve Ekiz, E. H. (2006). The effects of nepotism on human resourcemanagement: The case of three, four and five star hotels in Northern Cyprus.International Journal of Sociology and Social Policy, 26(7/8), 295-308.Aydın, B. ve Özçelik, Y. (2015). Öğretmenleri motive eden okul yöneticisi davranışları. Uluslararası Eğitim Yönetimi Forumu Özet Bildiri Kitabı, EYFOR VI, 5-7 Kasım 2015, KKTC.Aydın, Y. (2016). Örgütsel sessizliğin okul yönetiminde kayırmacılık ve öğretmenlerin öz-yeterlik algısı ile ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 22(2), 165-192. Aydoğan, İ. (2009). Favoritism in the Turkish Educational System: Nepotism, cronyism and patronage. Educational Policy Analysis and Strategic Research 4(1), 19-35. Barut, B. (2015). Vekâlet kuramı perspektifinden kayırmacılık.Türk ve İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(5), 240-250.Büte, M. (2011). Kayırmacılığın çalışanlar üzerine etkileri ile insan kaynakları uygulamaları ilişkisi: Türk kamu bankalarına yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 383-404.Can, S. (2015). Investigation of the motivation level of teachers working at state schools in relation to some variables. International Journal of Progressive Education, 11(3), 153-161.Chegini, M. G. (2009). The relationship between organizational justice and organizational citizenship behavior. American Journal of Economics and Business Administration 1(2), 173-176.Çalış, H. (2012). Öğretmen motivasyonunda yönetici yaklaşımlarının incelenmesi (Kocaeli ili Gölcük ilçesi örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi). Yeditepe ÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.Çakır, M. (2014). Bürokrasi ve suç olgusu. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(1), 18-24.Çelik, K. ve Erdem, A. (2012). Üniversitede çalışan idari personele göre kayırmacılık. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 11, 23-31.Çınar, D. (2009). Kayırmacılık: Bir kavram çözümleme denemesi. Eğitişim Dergisi, (24). http://www.egitisim.gen.tr/tr/index.php/arsiv/21-30/sayi-24-bilimde-mizah-ekim-2009/671-kayirmacilik-bir-kavram-cozumleme-denemesi adresinden 13.06.2018 tarihinde alınmıştır.Çoban, O. (1999). Bir siyasal yozlaşma türü olarak rüşvet ve ekonomik etkileri. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(1), 173-193.Dean, S. D. (2011). Collegial leadership, teacher professionalism, faculty trust: Predicting teacher academic optimism in elementary schools. (Unpublished Doctoral Dissertation). The University of Alabama Tuscaloosa, USA.De Cremer, D. (2004). Procedural and distributive justice effects moderated by organizational identification. Journal of Managerial Psychology, 20(1), 4–13. De Cremer, D. (2006). Affective and motivational consequences of leader self-sacrifice: The moderating effect of autocratic leadership. The Leadership Quarterly, 17(1),79-93.Demirtaş, Z. ve Canpolat, C. (2017). Kariyer basamakları uygulaması ile öğretmenlerin motivasyonu ve örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkiler. Journal of Educational Reflections, 1(1), 26-36.Dündar, S., Özutku, H. ve Taşpınar, F. (2007). İçsel ve dışsal motivasyon araçlarının işgörenlerin motivasyonları üzerindeki etkisi:Ampirik bir inceleme. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 107-108.Ertürk, R. (2016). Öğretmenlerin iş motivasyonları. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 2(3).1-15.Ertan, H. (2008). Örgütsel bağlılık, iş motivasyonu ve iş performansı arasındaki ilişki: antalya’da beş yıldızlı otel işletmelerinde bir inceleme. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.Erdem, M. ve Meriç, E. (2012). Okul yönetiminde kayırmacılığa ilişkin ölçek geliştirme çalışması. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2), 141-149.Erdem, M. ve Meriç, E. (2013). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul yönetiminde kayırmacılık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(3), 467-498.Erdem, B., Çeribaş S. ve Karataş, A. (2013). Otel işletmelerinde çalışan işgörenlerin kronizm (eş-dost kayırmacılığı) algıları: İstanbul’da faaliyet gösteren bir, iki ve üç yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi. 17(1), 51-69.Eren, E. (2007). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. (10. Baskı).İstanbul: Beta Yayınları.Gagne, M., Forest, J., Gilbert, M. H., Aube, C., Morin, E. and Malorni, A. (2010). The motivation at work scale: Validation evidence in two languages. Educational and Psychological Measurement, 70(4), 628-646.Hayajneh, A. F., Dwairi, M. A. and Udeh, I. E. (2008). Nepotism as a dilemma for managing human resources overseas: Its impact on employees, management and organizations. Journal of Transnational Management Development, 1(1), 51-73.Hoy, W. K. and Miskel, C. G. (2010). Eğitim yönetimi:Teori, araştırma ve uygulama. (Çev. Ed. S. Turan). Anakara: NobelJoo, B. K. and Lim, T. (2009). The effects of organizational learning culture, perceived job complexity, and proactive personality on organizational commitment and intrinsic motivation. Journal of Leader ship & Organizational Studies,16(1), 48-60.Karacaoğlu, K. ve Yörük, D. (2012). Çalışanların nepotizm ve örgütsel adalet algılamaları: Orta Anadolu bölgesinde bir aile işletmesi uygulaması. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi,14(3),43-64.Karademir, M.(2016). Ortaokul öğretmenlerinin okul yönetiminde kayırmacılık algıları ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkinin incelenmesi: İstanbul ili Pendik ilçesi örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.Karahan, A. ve Yılmaz, H. (2014). Nepotizm ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin incelenmesi ve bir uygulama. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(27). ISSN: 1303-8370.Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.Kaya, F. S., Yıldız, B. ve Yıldız, H. (2013). Herzberg’in çift faktör kuramı açısından ilköğretim I.kademe öğretmenlerinin motivasyon düzeylerinin değerlendirilmesi. Akademik Bakış Dergisi, 39,1-18.Kayabaşı, Y. (2005). Politik yozlaşmaya çözüm olarak anayasal iktisat. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.Kazancı, N. (2010). İlköğretim okullarındaki yöneticilerin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki düzeyi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.Kocabaş, İ. ve Karaköse, T. (2005). Okul müdürlerinin tutum ve davranışlarının öğretmenlerin motivasyonuna etkisi (özel ve devlet okulu örneği). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 79-93. Kurtoğlu, A. (2012). Siyasal örgütler ve sivil toplum örgütleri bağlamında hemşehrilik ve kollamacılık. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 67(1), 141-169.Kuznar, L. A. and Frederick, W. (2005). Simulating the effect of nepotism on political risk taking and social unrest. NAACSOS (North American association for computational social and organizational science) Annual Conference, June, 26-28, 2005, Notre Dame.Küçükkaraduman, E. (2006). İlköğretim okul müdürlerinin etik davranışlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.Meriç, E. ve Erdem, M. (2013). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul yönetiminde kayırmacılık.Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(3), 467-498.Meriç, E. (2012). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul yönetiminde kayırmacılık. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.Mottaz, J. C. (1985). The relative ımportance of intrinsic and extrinsic rewards as determinants of wok satisfaction. The Sociological Quarterly, 3(26), 365-385.Murphy, P.K. and Alexander, P. A. (2000). A motivated exploration of motivation terminology.Contemporary Education Psychology, 25 (1), 3-53 .Nadler, J. and Schulman, M. (2006). Favoritism, cronyism and nepotizm. http://www.scu. edu/ethics/practicing/focusareas/government_ethics/introduction/cronyism.html. Erişim tarihi: 15.04.2018.Okçu, V. ve Anık, S. (2017). Okul yöneticilerinin otantik liderlik davranışları ile öğretmenlerin motivasyon ve mobbing yaşama düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 5(2), 63-85.Okçu, V. ve Uçar, A. (2016). Effect of school principals’ favouritism behaviors and attitudes on teachers’ organizational comuitment based on the perceptions of primary and secondary school teachers. Journal of Human Sciences, 13(3), 5901-5914.Örücü, E. ve Kanbur, A. (2008). Örgütsel-yönetsel motivasyon faktörlerinin çalışanların performans ve verimliliğine etkilerini incelemeye yönelik ampirik bir çalışma: Hizmet ve endüstri işletmesi örneği. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1),85-97.Özdemir, T. Y., Kartal, S. E. ve Yirci, R. (2014). Okul müdürlerinin öğretmenleri motive etme yaklaşımları. Turkish Journal of Educational Studies, 1(2), 190-215. Özgan, H. ve Aslan, N. (2008). İlköğretim okul müdürlerinin sözlü iletişim biçiminin öğretmenlerin motivasyonuna etkisinin incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,7(1), 190-206.Öztürk, Z. ve Dündar, H. (2003). Örgütsel motivasyon ve kamu çalışanlarını motive eden faktörler. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4 (2), 57-67.Özsemerci, K. (2003). Türk kamu yönetiminde yolsuzluklar, nedenleri, zararları ve çözüm önerileri. Sayıştay Yayın İşleri Müdürlüğü, Araştırma/İnceleme/Çeviri Dizisi: 27.Özkanan, A. ve Erdem, R. (2014). Yönetimde kayırmacı uygulamalar:Kavramsal bir çerçeve.Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(20), 179-206.Özsemerci, K. (2003). Türk kamu yönetiminde yolsuzluklar, nedenleri, zararları ve çözüm önerileri. T.C Sayıştay Başkanlığı, Ankara.Özdemir, S. ve Muradova, T. (2008). Örgütlerde motivasyon ve verimlilik ilişkisi. Journal of Qafqaz University, 24, 146-153.Polat, S. ve Kazak, E. (2014). Okul yöneticilerinin kayırmacı tutum ve davranışları ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 20(1), 71-92. Pounder, D. G. and Blase, J. J. (1988). Principal favoritism: Explanations, effects and implications for practice. University of Arkansas University Libraries, 19(1), 3-7.Recepoğlu, E. (2013). Öğretmenlerin iş motivasyonlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(2), 575-588.Spaulding, A. (1997). Life in schools-A qualitative study of teacher perspectives on the politics of principals: Ineffective leadership behaviors and their consequences upon teacher thinking and behavior. School Leadership & Management, 17(1), 39-55.Tabancalı, E. (2018). Nepotism in primary schools. International Online Journal of Educational Sciences, 10(2), 162-175.Tanrıverdi, S. (2007). Katılımcı okul kültürünün yabancı dil öğretmenlerinin iş motivasyonuyla ilişkisine yönelik örnek bir çalışma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe ÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.Tarhan, R. B., Genckaya, O. F., Ergul, E., Özsemerci, K. ve Özbaran, H. (2006). Yolsuzlukla mucadele TBMM raporu (Bir olgu olarak yolsuzluk: Nedenler, etkiler ve çözüm önerileri) (2. Baskı). Ankara: Matsa Yayıncılık.Tiryaki, A. (2008). İşletmelerde modern liderlik yaklaşımları ve çalışan motivasyonu ilişkisine yönelik bir uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.Turhan, M. (2014). Organizational cronyism:A scale development and validation from the perspective of teacher. Journal of Business,123(2), 295-308.Turgut, K. (2007). Politik yozlaşmanın insan davranışları uzerindeki etkisi.http://www.stratejikboyut.com/haber/politik-yozlasmanin-insanuzerindeki-etkisi--28067.html adresinden 15.03.2018 tarihinde alınmıstır.Ünal, S.(2000). İlköğretim okulu yöneticilerininokullarında motivasyonu sağlama etkinlikleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(7),84-90.Yazıcı, H. (2009). Öğretmenlik mesleği, motivasyon kaynakları ve temel tutumlar: Kurumsal bir bakış. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 33-46.Yıldırım, M. (2013). Kamu yönetiminin kadim paradoksu:Nepotizm ve meritokrasi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 353-380. Yılmaz, F. (2009). Eğitim örgütlerinde örgüt kültürünün öğretmenlerin iş motivasyonu üzerindeki etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.