ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER İÇİN YAPILAN ÖĞRETİMSEL UYARLAMALARA YÖNELİK SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLERİNİN GÖRÜŞLERİ

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 68 - 85, 31.07.2022

Nurdan Üstünol , Ceren Utkugün , Ahmet Ali Gazel

Öz

Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler normal gelişim gösteren akranlarından daha farklı şekillerde öğrenebilmektedir. Bu öğrencilerin mevcut performanslarını en üst düzeye çıkarabilmek, etkili ve kalıcı öğrenmelerini sağlanmak için öğretimsel uyarlamalar yapmak önem arz etmektedir. Bu araştırmanın amacı öğrenme güçlüğü olan öğrenciler için öğretimde bireyselleştirme, düzenleme ve uyarlamaların niteliklerinin Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin görüşlerine göre belirlenmesidir. Araştırma, nitel araştırma yönteminde fenomenoloji deseninde tasarlanmıştır. Katılımcılar, 2019-2020 eğitim öğretim yılında Konya ili merkezinde bulunan MEB’e bağlı ortaokullarda öğrenme güçlüğü tanısı olan öğrencilerle eğitim öğretim faaliyetleri gerçekleştirmiş olan 25 Sosyal Bilgiler öğretmenidir. Araştırmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmış, elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda; öğrenme güçlüğü tanısı olan öğrencilerle çalışan Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin öğrencilerin özelliklerine uygun plan hazırlamadıkları, planlarda öğretimsel uyarlamalara yer vermedikleri, var olan planları uygulamadıkları, öğrencilere uygun değerlendirme yöntemlerini kullanmadıkları tespit edilmiştir. Eğitim uygulamalarının başarılı şekilde yürütülmesi için hizmet içi eğitimlerin artırılması gerekliliğini vurgulayan öğretmenler; özel eğitim uzmanlarının destek vermesi, sınıfların öğrenme güçlüğü olan öğrenciler için daha uygun hale getirilmesi, sınıf mevcudu düzenlemesi yapılması ve öğretim materyallerinin sağlanması önerisinde bulunmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

Özel eğitim, Öğrenme güçlüğü, Öğretimsel uyarlama, Sosyal Bilgiler öğretimi, Sosyal Bilgiler öğretmeni.

Opinions of Social Studies Teachers on Educational Adaptations for Students with Learning Disabilities

Öz

Students with learning disabilities can learn in different ways than their normally developing peers. It is important to make instructional adaptations in order to maximize the current performance of these students and to ensure their effective and permanent learning. The aim of this study is to determine the characteristics of individualization, regulation and adaptation in teaching for students with learning disabilities, according to the views of Social Studies teachers. The research was designed in the phenomenology pattern in the qualitative research method. The participants are 25 Social Studies teachers who have carried out educational activities with students with learning disabilities in secondary schools affiliated to the Ministry of National Education in the city center of Konya in the 2019-2020 academic year. As a result of the research; It has been determined that Social Studies teachers working with students with learning disabilities do not prepare plans suitable for the characteristics of the students, do not include instructional adaptations in the plans, do not implement existing plans, and do not use appropriate assessment methods for students. Teachers who emphasized the necessity of increasing in-service training for the successful execution of educational practices; they suggested support from special education specialists, making classrooms more suitable for students with learning disabilities, arranging classroom size, and providing teaching materials.

Anahtar Kelimeler

Special education, Learning disability, Instructional adaptation, Social Studies teaching, Social Studies teacher.

Kaynakça

• 573 Sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (1997), T.C. Resmi Gazete, 06 Haziran 1997.
• Aktaş, B. ve Tekinarslan Çifci, İ. (2016). Müzik öğretmenlerinin kaynaştırma öğrencilerine yönelik yaptıkları öğretim uyarlamalarının belirlenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(İpekyolu Özel Sayısı), 2165-2179
• Altun, T. ve Filiz, T. (2020). Sınıf öğretmenlerinin özel gereksinimli öğrencilerin eğitimine yönelik görüşlerinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 10(1), 1-22. DOI: 10.24315/tred.537847
• Avcı, A. (2020). Matematik öğrenme güçlüğü yaşayan ilkokul öğrencilerine yönelik öğretim uygulamalarının değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Aydın, D. ve Tuğluk, M. N. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin öğrenme öğretme sürecinde öğretimsel uygulamalara yer verme düzeylerinin incelenmesi. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 47, 423-433.
• Batmaz, G., ve Çermik, H. (2019). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma öğrencilerine yönelik yaptıkları öğretimsel düzenlemelerde karşılaştıkları engeller ve aldıkları destekler. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 5(1), 27-38.
• Batu, S (1998) Özel gereksinimli öğrencilerin kaynaştırıldığı bir kız meslek lisesindeki öğretmenlerin kaynaştırmaya ilişkin görüş ve önerileri. (Yayınlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Batu, S. ve Kırcaali İftar, G. (2010). Kaynaştırma (5. Baskı). Kök Yayıncılık. Ankara.
• Baykoç Dönmez, N. (2011). Özel gereksinimi olan çocuklar ve özel eğitim. (Ed. Baykoç Dönmez, N.), Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim (1. Baskı) (15-28). Eğiten Kitap. Ankara.
• Bilen E. (2007). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarında karşılaştıkları sorunlarla ilgili görüşleri ve çözüm önerileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Bilgiç, E. (2018). Kaynaştırma uygulamalarındaki öğretimsel uyarlamalar eğitiminin sınıf öğretmenlerinin öğretimsel uyarlamaların önemine ilişkin görüşlerine etkisi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi. Eskişehir.
• Brownell, M. T., Ross, D. D., Colon, E. P., ve McCallum, C. L. (2005). Critical features of special education teacher preparation: A comparison with general teacher education. E Journal of Special Education, 38 (4), 242-252.
• Cutts, E., N., Moseley, N. (2001). Üstün Zekâlı ve Yetenekli Çocukların Eğitimi, (Çev. Ersevim, İ.). Özgür Yayınları. İstanbul.
• Çuhadar, Y. (2006). İlköğretim okulu 1.-5. sınıflarında kaynaştırma eğitimine tabi olan öğrenciler için bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanması, uygulanması, izlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Zonguldak Karaelmas Üniversitesi. Zonguldak.
• Diken, İ. H. (2007). Kaynaştırma Uygulamalarında İşbirliği. (Ed. Eripek, S.). İlköğretimde Kaynaştırma içinde (23-40). Anadolu Üniversitesi Yayınları. Eskişehir.
• Doğaroğlu, T. ve Bapoğlu Dümenci, S. (2015). Sınıflarında kaynaştırma öğrencisi bulunan okul öncesi öğretmenlerin kaynaştırma eğitimi ve erken müdahale hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 3rd National Congress of Child Development and Education (International Participations) (Congress Book). https://dergipark.org.tr/en/pub/husbfd/issue/7893/103909
• Erdoğdu, F. ve Özbey, F. (2014). Bilişim Teknolojisi öğretmenlerinin kaynaştırma öğrencilerine ilişkin uygulamaları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 60-85.
• Erişkin, A., Kıraç, S. ve Ertuğrul, Y. (2012). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 42(193), 200-213.
• Esmer, B., Yılmaz, E., Güneş, A. M., Tarım, K. ve Delican, B. (2017). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma öğrencilerinin eğitimine ilişkin deneyimleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(4), 1601-1618.
• Freeman, S. & Alkin, M. (2000). Genel eğitim ve özel eğitim ortamlarında zihinsel engelli çocukların akademik ve sosyal başarıları. Remedial and Special Education, 21, 3-18.
• Fuller, M., Healey, M., Bradley, A. & Hall, T. (2004). Barriers to learning: a systematic study of the experience of disabled students in one university. Studies in higher education, 29(3), 303-318.
• Gezer, M. S. (2017). Sınıfında kaynaştırma öğrencisi bulunan okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine yönelik rol algılarının belirlenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi. Eskişehir.
• Gök, R. (2013). Kaynaştırma eğitimi öğrencisi bulunan ilkokul sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetiminde karşılaştıkları zorluklar ve bu zorluklarla başa çıkma yöntemleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi. Antalya.
• Gözün, Ö. ve Yıkmış, A. (2004). Öğretmen adaylarının kaynaştırma konusunda bilgilendirilmelerinin kaynaştırmaya yönelik tutumlarının değişimindeki etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2), 65-77.
• Güngördü, E. (2002). İlköğretimde Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler öğretimi. Nobel Yayın Dağıtım. Ankara.
• Gürsel, O. (2007). Özel eğitim alan öğrencilerin başarılarını değerlendirme ve not verme. 17. Ulusal Özel Eğitim Kongresi, İzmir.
• Güven, M. (2009). Milli Eğitim Bakanlığı müfettişlerinin okul rehberlik hizmetleri ve denetimiyle ilgili görüşleri. Journal of International Social Research, 2(9), 171-179.
• Güzel Özmen, R. (2005). Kaynaştırma ortamlarında öğretimsel düzenlemeler. (Ed. Ataman. A.), Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş içinde, (71-103). Gündüz Eğitim ve Yayıncılık. Ankara.
• Güzel, N. (2014). Kaynaştırma öğrencisi olan ilköğretim öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin yaşadıkları sorunlar (Beykoz ilçesi örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• İlk, G. (2014), Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına yönelik görüşlerinin ve deneyimlerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
• İlk, G. ve Açıkalın, M. (2018). SOSYAL bilgiler öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına yönelik görüşlerinin ve deneyimlerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 47(219), 57-88.
• Johnson, B. ve Christensen, L. (2014). Eğitim Araştırmaları Nicel, Nitel ve Karma Yaklaşımlar. Eğiten Kitap. Ankara.
• Kaldenberg, E. R., Watt, S. J., & Therrien, W. J. (2014). Reading instruction in science for students with learning disabilities: A meta-analysis. Learning Disability Quarterly, 38(3), 160-173. doi: 10.1177/0731948714550204.
• Kale, M., Dikici Sığırtmaç, A., Nur, İ. ve Abbak, B. S. (2016). Okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 1(2), 35-45.
• Kanat, H.,(2015). Kaynaştırma öğrencisi olan sosyal bilgiler öğretmenlerinin yaptıkları eğitim-öğretim faaliyetlerine ilişkin görüş ve önerileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Karadeniz, M. H. (2019). Öğretmen adaylarının matematiksel becerilere uyarlanan öğretimsel etkinlikleri kaynaştırma öğrencisine uygulanması sürecine bir bakış. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 1021-1040.
• Kış, H. (2013). Destek eğitim odalarındaki uygulamalara ilişkin rehber öğretmenler ve özel eğitim sınıf öğretmenlerinin. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi. Bolu.
• Kirk, S.A & Gallagher, J.L. (1983). Education exceptional children. Houghton Mifflin. Boston.
• Korkmaz Ersan, V. D. ve Sönmez Kartal, M. (2020). Sınıfında özel gereksinimli çocuk bulunan okul öncesi öğretmenlerinin uyarlamalar ile ilgili görüşlerinin belirlenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Eğitim Dergisi, 5(2), 74-100.
• Kot, M., Sönmez, S., Yıkmış, A. ve Çiftçi Tekinarslan, İ. (2015). İlkokul 4. sınıf öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler dersi kapsamında zihinsel yetersizliği olan kaynaştırma öğrencisine yönelik uygulamaları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(USBES Özel Sayısı I), 231-246.
• Kuruyer, H. G. ve Çakıroğlu, A. (2017). Sınıf öğretmenlerinin özel öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin eğitsel değerlendirme ve eğitimsel müdahale sürecinde görüş ve uygulamaları. Turkish Studies, 12(28), 539-555.
• Kuyumcu, Z. (2011). Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı (BEP) geliştirilmesi ve uygulanması sürecinde öğretmenlerin yaşadıkları sorunlar ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Mastropieri, A. M. & Scruggs, E. T. (2000). The Inclusive classroom. Strategies for effective instruction. Prentice Hall. Columbus. Maxwell, J. A. (2018). Nitel araştırma tasarımı: Etkileşimli bir yaklaşım (Çev. Ed. Çevikbaş, M.). Nobel Yayın Dağıtım. Ankara.
• Melekoğlu, M. A. ve Sak, U. (2017). Öğrenme güçlüğü ve özel yetenek. Pegem Yayınevi. Ankara.
• Melekoğlu, M. A., ve Çakıroğlu, O. (2017). Öğrenme güçlüğü olma riski taşıyan öğrencilere yönelik değerlendirme süreçleri. (Ed. Melekoğlu M. A. ve Çakıroğlu, O.), Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklar [Children with learning disabilities] içinde (101-122). Vize Yayıncılık. Ankara.
• Merriam, S. B. ve Tisdell, E. J. (2015). Qualitative Research: A Guide to Design and Implementation (4th Ed). John Wiley and Sons.
• Mertol, H., Zorluoğlu, S.L. ve Akkanat, Ç. (2019). Özel eğitimde Fen ve Sosyal Bilgiler öğretimi. Nobel Yayın Dağıtım. Ankara.
• Miles, B. M. & Huberman, A. M. (1994). Genişletilmiş bir kaynak: nitel veri analizi. (2. Baskı), (Çev. Akbaba, S. ve Ersoy, A.), Pegem Yayınevi. Ankara.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2021). Strateji geliştirme daire başkanlığı. 2020-2021 Eğitim istatistikleri. https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_09/10141326_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2020_2021.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2006). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. Milli Eğitim Basımevi. Ankara.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2017). Eğitim Uygulama Okulu Eğitim Programı. http://orgm.meb.gov.tr/altsayfalar/HayatBilgisiDersi
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm
• Nayır,F. ve Karaman Kepenekci, Y. (2013). Kaynaştırma öğrencilerinin haklarına ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(2),70-89.
• Özkubat, U. , Sanır, H. ve Özmen, E. (2021). Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler için yapılan öğretimsel uyarlamalara yönelik öğretmen görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(3), 881-900. DOI: 10.31592/aeusbed.979746
• Özkubat, U., Sanır, H. ve Özmen, E. (2021). Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler için yapılan öğretimsel uyarlamalara yönelik öğretmen görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(3), 881-900. DOI: 10.31592/aeusbed.979746
• Özmen, C. (2010). Sosyal Bilgiler ve Sınıf öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler dersine ilişkin görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri, (Çeviri Ed. Bütün, M. ve Demir, S.B.). (2. Baskı), Pegem Yayınevi. Ankara.
• Roberts, P., Priest, H. & Traynor, M. (2006). Reliability and validity in research. Nursing Standard, 20(44), 41-45. doi: 10.7748/ns2006.07.20.44.41.c6560
• Sadioğlu, Ö. (2011). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırmaya ilişkin sorunları, beklentileri ve önerilerine yönelik nitel bir araştırma. (Yayınlanmamış doktora tezi). Uludağ Üniversitesi. Bursa.
• Sadioğlu, Ö., Bilgin, A., Batu, S., ve Oksal, A. (2013). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırmaya ilişkin sorunları, beklentileri ve önerileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1760-1765.
• Saraç, T. ve Çolak, A. (2012). Kaynaştırma uygulamaları sürecinde ilköğretim sınıf öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlara ilişkin görüş ve önerileri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8,(1), 13-28.
• Sardohan, A. E. (2011). İlköğretimde birden fazla yetersizliğe sahip öğrencilerin etkili kaynaştırılması ile ilgili öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Sarı, H. (2005). Ağır ve çok engelli öğrencilerin kaynaştırılması için stratejiler. (Ed. A. Ataman) Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş içinde.(237-249), Gündüz Eğitim ve Yayıncılık. Ankara.
• Söğüt, D. A. ve Deniz, S. (2018). Sınıf öğretmenlerinin Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) hazırlamada karşılaştıkları güçlükler ve kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 423-443. DOI: 10.17556/erziefd.402532
• Sönmez Kartal, M. ve Toper Korkmaz, Ö. (2017). Özel eğitimde Fen Bilgisi ve Sosyal Bilgiler öğretimi. Pegem Yayınevi. Ankara.
• Sönmez, A. (2017). Kaynaştırma öğrencilerine uygulanan müzik eğitimine ilişkin müzik öğretmenlerinin görüşleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Kırıkkale Üniversitesi. Kırıkkale.
• Sucuoğlu, B. (2006). Yeni ilköğretim programları ve öğretmen yeterlikleri ışığında etkili kaynaştırma uygulamaları. Ekinoks Yayınları. Ankara.
• Sucuoğlu, B. ve Kargın, T. (2006). İlköğretimde kaynaştırma uygulamaları. Morpa Kültür Yayınları. İstanbul.
• Şekercioğlu, B. (2010). İlköğretim II. kademede branş öğretmenlerinin, kaynaştırma uygulamalarında karşılaştıkları sorunlar ile ilgili görüşler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Şenel, H. (1995). Özel öğrenme güçlüğü terimi yerine alternatif arayışlar. Özel Eğitim Dergisi, 2(1), 40-44.
• Tay, B. ve Baş, M. (2015), Çokkültürlü eğitim anlayışı temelli öğrenme-öğretme yaklaşımı (Ed. Ekici G.), Etkinlik örnekleriyle güncel öğrenme-öğretme yaklaşımları-III içinde, (61-95), Pegem Yayınevi. Ankara.
• Tufan, M., ve Yıldırım, Y. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin erken müdahale ve kaynaştırma kavramları hakkındaki bilgi düzeylerinin ve özel gereksinimli çocuklar için yaptıkları öğretimsel uyarlamaların incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 2(4), 1-13.
• Uygun, N. (2019). Matematik öğrenme güçlüğü risk grubu olan bir dördüncü sınıf öğrencisi için destek eğitim programı geliştirilmesine yönelik bir eylem araştırması. (Yayınlanmamış doktora tezi), Necmettin Erbakan Üniversitesi. Konya.
• Üçler, A. M. ve Yıkmış, A. (2021). Kaynaştırma öğrencisi bulunan Türkçe öğretmenlerinin öğretim uyarlamalarına ilişkin yaptıkları çalışmaların belirlenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 1023-1043. DOI: 10.17240/aibuefd.2021.21.64908-882708
• Üzümcü, M. ve Nazıroğlu, B. (2016). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarında karşılaştığı problemler ve bunlarla başa çıkma yolları. Uluslar Arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 1546-1557.
• Werts, M. G., Tompkins, J. R., & Culatta, R. (2006). Fundamentals of special education: What every teacher needs to know. prentice Hall.
• Vural, M., ve Yıkmış, A. (2008). Kaynaştırma sınıfı öğretmenlerinin öğretimin uyarlanmasına ilişkin yaptıkları çalışmaların belirlenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 141-159.
• Yaylacı, Z. ve Aksoy, B. (2016). Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimindeki yeterlilikleri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6, 19-40.
• Yıkmış, A., Aktaş, B., Karabulut, A. H. ve Terzioğlu, N. K. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma sürecinde yaptıkları çalışmalar. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1841-1860.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık. Ankara.
• Yılmaz, E. (2015). Bir ilkokuldaki öğretmenlerin kaynaştırma uygulamaları hakkındaki görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Yılmaz, E. ve Batu, E. S. (2016). Farklı branştan ilkokul öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programı, yasal düzenlemeler ve kaynaştırma uygulamaları hakkındaki görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17(3), 247-268.
• York, J. & Tundidor, M. (1995). Issues raised in the name of inclusion: perspectives of educators, parents and studens. Journal of Association for Persons with Severe Handicaps, 20 (1), 31-44.
• Yönter, S. (2010). İlköğretim kaynaştırma sınıfı öğretmenlerinin zihinsel yetersizliği olan öğrencilere yönelik matematik öğretimi uyarlamalarına ilişkin görüşleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi. Eskişehir.
• Zeybek, Ö. (2015). İlköğretim okullarındaki İngilizce öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüş ve önerileri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi. Eskişehir.