Müslümanlar ile Hristiyan Bizans İmparatorluğu'nun İlk Karşılaşması: Mu’te Seriyyesi

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 12, 129 - 158, 20.12.2017

Recep Erkocaaslan

Öz

Mu’te
Seriyyesi o zamana kadar oluşturulan en büyük İslâm Ordusu olması ve
müslümanlar ile hıristiyan Bizans İmparatorluğu’nun ilk karşılaşması olması
hasebiyle çok önemlidir. Mu’te Seriyyesi, Bizans İmparatorluğu’nun başşehri İstanbul’un 1453 yılında, Türkler’in
eliyle fethedildiği zamana kadar devam eden bir mücadele­de çekilen ilk silah
olmuştur. Müslümanlar bu savaşta Hz. Peygamber’in belirlediği üç kumandanı ve
dokuz mücahidi şehit olarak vermişlerdir. Bu kayıplara rağmen müslümanların
daha sonraki fetihlerde kullanmak üzere elde ettikleri bilgiler paha biçilemez
kıymettedir.

Anahtar Kelimeler

Mu’te, Seriyye, Bizans, İslam

The First Confrontation between Muslims and the Christian Byzantine Empire: Mu’tah Battle

Öz

Mu’tah Battle is regarded as very important due to having one of the greatest Islamic
Army ever created and being the first confrontation between Muslims and the Christian Byzantine
Empire. Mu’tah Battle was the first attempt in a struggle that continued until the time when the
Byzantine Empire’s capital, Istanbul, was conquered by the Turks in 1453. Three Muslim
commanders determined by the Prophet Hazrat Muhammad (pbuh) and nine Muslim soldiers were
martyred in this war. Despite these losses, Muslims obtained useful knowledge to use in later
conquests. 

Anahtar Kelimeler

Mu’tah, Battle, Byzantine, Islam, Christianity

سرية موتة: المواجهة األولى بين المسلمين واإلمبراطورية البيزنطية المسيحية

Öz

سرية مؤتة مهمة للغاية من جهتين؛ أوال تم في حينها تشكيل أكبر الجيو ش اإلسالمية حتى تلك الفترة، ل
ّ
ثانيا كانت أو مواجهة
بين المسلمين واإلمبراطورية البيزنطية المسيحية. وكانت سرية مؤتة أول سيف
ّ
ل
ُ
س في صراع استمر حتى فتح إستنبول، عاصمة
اإلمبراطورية البيزنطية، في أيدي األتر اك. واستشهد في هذه المعركة ثالثة من القادة وتسعة من المجاهدين الذين نهم الرسول
ّ
عي . ورغم
قا في فتوحات أخرى.
هذه الخسائر، حصل المسلمون على معلومات قيمة استخدموها الح

Anahtar Kelimeler

سرية, موتة, الروم, المسيحية

Kaynakça

• BİBLİYOGRAFYA Ahmed Cevdet Paşa, Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa, Bedir Yayınevi, İstanbul, ts. Algül, Hüseyin, “Mûte Savaşı”, DİA, İstanbul, 2006, XXXI. Arslan, İhsan, “Hz. Peygamberin Gayb Bilgisine İlişkin Rivayetlerin Tahlili”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Ordu, 2017, X/XLIX. Avcı, Casim, İslâm-Bizans İlişkileri, Klasik Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2003. ---------, “Rum”, DİA, İstanbul, 2008, XXXV. Azimli, Mehmet, Siyeri Farklı Okumak II: Medine Yılları, Ankara Okulu Yayınları, 1. Baskı, Ankara, 2009. Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd (ö. 279/892), Ensâbü’l-Eşrâf, tah. Muhammed Hamîdullah, 2. Baskı, Dâru’l-Meʻârif, Kahire, 1987. Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail b. İbrahim el-Cuʻfî (ö. 256/870), Sahîh, tah. ve tahr. Ahmed Zehve, Ahmed İnâye, Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrût, 2011. Buhl, Fr. “Mü’te”, İA, Eskişehir, 1997, VIII. Caetani, Leone (ö. 1354/1935), İslâm Târîhî, çev. Hüseyin Cahit Yalçın, Tanîn Matbaası, İstanbul, 1925. Demirkent, Işın, “Herakleios”, DİA, İstanbul, 1998, XVII. Diyârbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. Hasen (ö. 990/1582), Târîhu’l-Hamîs fî Ahvâl-i Enfesi Nefîs, Müessesetü Şaʻbân, Beyrût, ts. Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eşʻas b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî (ö. 275/889), Sünen, Haz. İzzet Ubeyd ed-Deʻâs, Âdil es-Seyyâd, Dâru İbni Hazm, 1. Baskı, Beyrût, 1997. Ebû Zehra, Muhammed, Son Peygamber Hz. Muhammed, çev. Mehmet Keskin, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 1993. Erdem, Sargon, Kılıç, Hulusi, “Abdullah b. Revâha”, DİA, İstanbul, 1988, I. Erkal, Mehmet, “Cizye”, DİA, İstanbul, 1993, VIII. Fayda, Mustafa, Allah’ın Kılıcı Hâlid b. Velîd, Çağ Yayınları, İstanbul, 1990. ---------, “Hâlid b. Velîd”, DİA, İstanbul, 1997, XV. ---------, “Seriyye”, İnanç, İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi, İstanbul, 2006, IV. Ginzburg, Carlo, Peynir ve Kurtlar, çev. Ayşen Gür, Metis Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 1999. Hamîdullah, Muhammed (ö. 1423/2002), İslâm Peygamberi, çev. Salih Tuğ, İrfan Yayımcılık, 5. Baskı, İstanbul, 2001. ---------, Hz. Peygamberin Savaşları, çev. Nazire Erinç Yurter, İstanbul ts. ---------, Allah’ın Elçisi Hz. Muhammed, çev. Ülkü Zeynep Babacan, Beyan Yayınları, İstanbul, 2002. ---------, İslâm’da Devlet İdaresi, çev. Hamdi Aktaş, Beyan Yayınları, İstanbul, 1998. Hasan, Hasan İbrahim, Siyasî-Dinî-Kültürel-Sosyal İslâm Tarihi, çev. İsmail Yiğit, Sadreddin Gümüş, Kayıhan Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 1991. Hattâb, Mahmut Şît, Komutan Peygamber, çev. Ahmet Ağırakça, Bir Yayıncılık, İstanbul, 1988. ---------, Peygamber Ordusunun Tarihi, çev. İhsan Süreyya Sırma, Pınar Yayınları, İstanbul, 1983. Hitti, Philip Khuri (ö. 1398/1978), Siyâsî ve Kültürel İslam Tarihi, çev. Salih Tuğ, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 1995. Hizmetli, Sabri, İslâm Tarihi İlk Dönem, 4. Baskı, Ankara, 2001. Hudarî, Muhammed b. Afîfî el-Bâcûrî (ö. 1345/1927), Nûru’l-Yakîn fî Sîreti Seyyidi’l-Mürselîn, Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arâbi, Beyrût, ts. İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâleddîn Yûsuf b. Abdullah b. Muhammed (ö. 463/1071), ed-Dürer fî İhtisâri’l-Meğâzî ve’s-Siyer, tah. Şevkî Dayf, Kahire, 2002. İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Ali b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdullah b. Hüseyin ed-Dimaşkî eş-Şâfiî (ö. 571/1176), Târîhu Medineti Dımaşk, tah. Muhibbüddîn Ebî Saʻîd Ömer b. Garâme el-Amravî, Dârü’l-Fikr, Beyrût, 1995. İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzeddîn Ali b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî (ö. 630/1233), el-Kâmil fi’t-Târîh, tah. Ebü’l-Fidâ’ Abdullah el-Kâzî, Muhammed Yûsuf ed-Dakkâk, Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 5. Baskı, Beyrût, 2010. İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Sâid b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî (ö. 456/1064), Cevâmi‘u’s-Sîreti’n-Nebeviyye, Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1. Baskı, Beyrût, 1983. İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâleddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb (ö. 218/833), es-Sîretü’n-Nebeviyye, tah. Mustafa es-Sakâ, İbrahim el-Ebyârî, Abdülhafîz Şiblî, Dârü’l-İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrût, ts. İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmail b. Şihâbeddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî (ö. 774/1373), el-Bidâye ve’n-Nihâye, tah. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Hicr li’t-Tıbâ’a ve’n-Neşr, 1. Baskı, Cîze, 1997. İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvîni (ö. 275/888), Sünen, haz. Muhammed Berber, el-Mektebetü’l-Asrıyye, Beyrût, 2013. İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Ali b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî (ö. 711/1311), Muhtasaru Târihi Dımaşk li-İbn Asâkir, tah. Ruhiyye Nehhas, Riyaz Abdülhamid el-Murad, Muhammed Muti’ Hafız, Dârü’l-Fikr, Dımaşk, 1984. ---------, Lisânü’l-Arab, Beyrût, 1999. İbn Sa‘d, Ebû Abdullah Muhammed b. Saʻd b. Meniʻ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bagdâdî (ö. 230/845), et-Tabakâtü’l-Kübrâ, tah. Muhammed Abdülkâdir Atâ, Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2. Baskı, Beyrut, 2012. Lings, Martin, Hz. Muhammed’in Hayatı, çev. Nazife Şişman, İnsan Yayınları, 24. Baskı, İstanbul, 2004. Kaegi, Walter E., Bizans ve İlk İslâm Fetihleri, çev. Mehmet Özay, Kaknüs Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2000. Karaman, Hayrettin vd., Kur’an’ı Kerim Meali, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 5. Baskı, Ankara, 2000. Kettânî, Muhammed Abdülhay, Hz. Peygamberin Yönetimi, çev. Ahmet Özel, İz Yayıncılık, İstanbul, 2003. Köksal, M. Asım (ö. 1419/1998), İslâm Tarihi, Şamil Yayınevi, İstanbul, 1987. Mahmudov, Elşad, Sebep ve Sonuçları Açısından Hz. Peygamber’in Savaşları, (Basılmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2005. Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb el-Basrî (ö. 450/1058), el-Ahkâmü’s-Sultaniyye ve’l-Vilâyâtü’d-Dîniyye, tah. Ahmed Mübârek Bagdâdî, Mektebetü Dârü İbn Kuteybe, 1. Baskı, Kuveyt, 1989. Muir, Sir William (ö. 1323/1905), The Life of Mohammed, John Grant, 5. Baskı, Edinburgh, 1923. Nedvî, Ebü’l Hasen Ali, Rahmet Peygamberi, çev. Abdülkerim Özaydın, İz Yayıncılık, İstanbul, 2004. Ostrogorsky, Georg (ö. 1396/1976), Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1981. Önkal, Ahmet, “Ca‘fer b. Ebû Tâlib”, DİA, İstanbul, 1992, VI. Özdemir, Serdar, Hz. Peygamberin Seriyyeleri, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2001. ---------, “Seriyye” DİA, İstanbul, 2009, XXXVI. Reşid, Abdullah, İslâm da Ordu ve Komutan, çev. Enver Günenç, Seraceddin Emre, Şule Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 1996. Rodinson, Maxime (ö. 1425/2004), Hazreti Muhammed, çev. Atilla Tokatlı, Hür Yayın, 1. Baskı, İstanbul, 1980. Suruç, Salih, Kâinatın Efendisi Peygamberimizin Hayatı, Nesil Yayınları, İstanbul, 2004. Şulul, Kasım, İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber Devri Kronolojisi, İnsan Yayınları, İlaveli 3. Baskı, İstanbul, 2011. Taberî, Ebû Caʻfer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bagdadî (ö. 310/923), Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 5. Baskı, Beyrût, 2012. Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre (Yezîd) (ö. 279/892), Sünen, Haz. Muhammed Nasıruddîn el-Elbânî, Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âli Selmân, Mektebetü’l-Meʻârif, 1. Baskı, Riyâd, ts. Ulusoy, M. Abdülkadir, Büyük Peygamberimiz Hz. Muhammed’in Gazveleri, Bolayır Yayınevi, İstanbul, 1948. Vasiliev, Aleksandr Aleksandroviç (ö. 1372/1953), Bizans İmparatorluğu Tarihi, çev. Tevabil Alkaç, Alfa Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2016. Ya‘kûbî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebî Yaʻkûb İshâk b. Caʻfer b. Vehb b. Vâzıh (ö. 292/905), Târîhu’l Ya‘kûbî, tah. Abdülemîr Mihna, Şirketü İʻlemî li’l-Matbûʻât, Beyrût, 2010. Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdullah Şihâbeddîn Yâkût b. Abdullah (ö. 626/1229), Müʻcemü’l-Büldân, Dârü’s-Sadr, Beyrût, 1977. Yaman, Ahmet, İslam Devletler Hukukunda Savaş, Beyan Yayınları, İstanbul, 1998. Yesûî, Luvîs Maʻlûf (ö. 1368/1947), el-Müncid fi’l-Lügati ve’l-Aʻlâm, Dârü’l-Meşrik, 43. Baskı, Beyrût, 2008. Yıldız, Hakkı Dursun vd., Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, Çağ Yayınları, İstanbul, 1986. Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Vâkıd (ö. 207/822), Kitâbü’l-Megâzî, tah. Marsden Jones, Âlemü’l-Kütüb, 3. Baskı, Beyrût, 1984. Watt, W. Montgomery (ö. 1427/2006), Peygamber ve Devlet Adamı Hz. Muhammed, çev. Nazife Şişman, Yöneliş Yayınları, İstanbul, 2001. ---------, Hz. Muhammed Medine’de, çev. Süleyman Kalkan, Kuramer, 1. Baskı, İstanbul, 2016. Zakzûk, Mahmûd Hamdî, “es-Serâyâ”, el-Mevsû‘atü’l-İslâmiyye el-Âmme, Kahire, 2001. Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1347), Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhîri ve’l-Aʻlâm, tah. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Dârü’l-Kitâbi’l-Arabi, 2. Baskı, Beyrût, 1990.