حقوق الآخرين في الأسرة (الوالدين والأبناء) في إطار نماذج النبي (ص) في القرآن

Yıl 2020, Sayı: 18, 224 - 247, 20.12.2020

Abdussamet Varlı

https://doi.org/10.32950/rteuifd.792169

Cited By: 2

Öz

القرآن هو كتاب يتضمن أقسامًا معينة من حياة الأمم السابقة بغرض تعليم الدروس وضرب الأمثال للبشرية جمعاء. وبذلك المنطلق، لاشك أن القصص تشكل جزأ معينا من القرآن. ومن بين تلك القصص التي تشكل مكانة مهمة فيه، هي قصص الأنبياء الذين تميزوا في عصورهم بسلوكياتهم المثالية مع الحفاظ على حياتهم. ويقوم القرآن بتقديم مواقف الأنبياء وسلوكياتهم المثالية بأشكالها المختلفة أمام الأحداث التي يجب مواجهتها. وقد نُقل في القرآن بعض مواقف الأنبياء وسلوكياتهم ومعاملاتهم مع أفراد الأسرة والأحداث التى تحدث في مؤسسة الأسرة والتي تحافظ على ميزة كونها لبنة البناء الأساسية للمجتمعات في جميع القرون والمجتمعات. إن السلوكيات والمعاملات النموذجية للأنبياء التى تم ذكرها في القرآن مهمة للغاية من أجل إرساء السلام والسعادة في مؤسسة الأسرة وتعلم ردود الفعل التي يتم القيام بها أمام الأحداث. وفي هذا السياق، سيتم في هذه الدراسة مناقشة حقوق الآخرين -الوالدين والأبناء- التى وردت في القرآن في محور الأنبياء

Anahtar Kelimeler

القرآن, الأنبياء, الوالدين, الأبناء, أخرى, الأسرة

The Rights of The “Others” In The Family In Terms of the Prophet Examples In the Quran ( Parents and Children)

Öz

The Qur'an is a book that includes sections from the lives of past nations, in order to learn and update lessons from them so that they can set an example for all of humanity. In this respect, a certain part of the Qur'an is composed of narratives. In these stories, the examples of the prophets, who have marked their ages as living examples of humanity, hold an important place. While sustaining their lives, their exemplary attitude and behaviour towards the events that may be encountered are presented to the attention of people living in the end times of the world, in different aspects. Because the family institution has the characteristic of being the basic structure of societies throughout human history, some of the responsibilities of the prophets as family members and their attitudes and behaviors towards the events related to the family are also mentioned in the Qur'an. Because, in order to provide peace and happiness within the family institution, the exemplary behaviors and reactions of the prophets to events related to the family, mentioned in the Qur'an, is extremely important. This study deals with the aspect of parent-child relationship examples in the lives of the prophets stated in the Qur'an.

Anahtar Kelimeler

Quran, Prophets, Parents, Children, Other, Family

Kur’an’da Peygamberler Örnekliğinde Ailede Anne-Baba ve Çocukların Hukuku

Öz

Kur’an, geçmiş ümmetlerin hayatlarından kesitleri, ders çıkarıp güncelleme adına insanlığın tamamına örnek olarak içerisine almış bir kitaptır. Bu yönüyle Kur’an’ın belli bir kısmını kıssalar oluşturur. Bu kıssalar içerisinde ise insanlığın yaşamış örnekleri olarak çağlarına damga vurmuş peygamber misalleri önemli yer tutar. Hayatlarını idame ettirirken, karşılaşılabilecek olaylara karşı örnek tutum ve davranışları, farklı yönleriyle ahir zaman insanının dikkatine sunulmuştur. Toplumların temel yapıtaşı olma özelliğini tüm asır ve toplumlarda koruyan aile kurumundaki birey ve olaylara karşı peygamberlerin takınmış oldukları tutum ve davranışların bir kısmı da Kur’an’a alınmıştır. Aile kurumunda huzur ve saadetin yerleşmesi ve karşılaşılan olaylara verilmesi gereken tepkilerin anlaşılması için, Kur’an’da yer verilmiş peygamberlerin rol model davranışları son derece önemlidir. Bu bağlamda kişinin kendisi dışında en önemli “öteki” olan anne-baba ve evlatların peygamberler ekseninde Kur’an’daki hukuku ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur'an, Peygamberler, Anne-baba, Çocuklar, Aile

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. Müessesetü’r-risale, 2001.
• Akdoğan, Ali. Geleneksel toplumdan modern topluma geçişte dini hayat : (Rize il merkezi örneği). İstanbul: Rağbet Yayınları, 2002.
• Alûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî el-. Ruhu’l-me`anî. Beirut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1415.
• Aruçi, Muhammed. “Ülü’l-Azm”. 42: 294-295. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Aydın, Mahmut. “Yahya”. 43: 232-234. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’ el-. Me’alimu’t-tenzîl. 5 Cilt. Beirut: Daru ihyai’t-türasi’l-Arabi, 1420.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî el-. el-Âdâb li’l-Beyhakî. Beirut, 1998.
• Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî el-. es-Sünenü’l-kübrâ. 3. Baskı. Beirut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed el-. Envaru’t-tenzil ve esraru’t-te’vil. 4 Cilt. Beirut: Daru ihyai’t-türasi’l-Arabi, 1418.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik el-Basrî el-. Müsnedü’l-Bezzâr (el-Bahrü’l-Zehhar). 1. Baskı., 9 Cilt. Medîneü’l-Münevvere, t.y.
• Bikaî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn İbrâhîm b. Ömer b. Hasen er-Rubât el-Hırbevî el-. Nazmü’d-dürer fî tenasûbi’l-ayati ve’s-süver. 22 Cilt. Kahire: Darü’l-kitabi’l-İslami, t.y.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-. el-Câmiu’s-sahîh. 4 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-mearif, 2002.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-. el-Edebü’l-müfred. 3. Baskı., 1 Cilt. Beirut: Darü’l-beşâiri’l-İslamiyye, 1989.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî el-. Ahkâmü’l-Kur’an. 3 Cilt. Beirut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünenu Ebî Davud. 4 Cilt. Beirut: el-Mektebetü’l-Asrıyye, t.y.
• Ebüssuûd Efendi. İrşâdü’l-ʿakli’s-selîm (Tefsiru Ebis’-Suûd). Beirut: Daru ihyai’t-türasi’l-Arabi, t.y.
• Erbal, Mustafa E. “Türk Ailesi ve Batı Avrupa’daki Bazı Değişmeler”. Hz. Peygamber ve Aile Hayatı. t.y. 261-274.
• Harman, Ömer Faruk. “Îsâ”. 22: 465-472. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Harman, Ömer Faruk. “İsmâil”. 23: 76-80. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Harman, Ömer Faruk. “Nûh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33: 224-227. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir et-Tûnisî. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Daru’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn Ebî Hatim, Abdurrahman b. Muhammed b. İdris. Tefsiru’l-Kur’an’l-Azim. Arabistan: Mektebetü nizar Mustafa el-Baz, 1419.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. Tefsiru’l-Kur’an’l-Azîm. 3. Baskı. Mektebetü nizar Mustafa el-Baz, 1419.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd el-Endelüsî el-Kurtubî. el-Fasl fi’l-milel ve’l-ehvâi ve’n-nihal. Kahire: Mektebet’l-hanci, t.y.
• İbn Kesir. Büyük İslam Tarihi (el-Bidaye ve’n-Nihaye). Trc. Mehmet Keskin. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1994.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Sünenü İbn Mâce. 2 Cilt. Daru ihyai’l-kütübi’l-Arabî, t.y.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî - Abdürrezzak el-Mehdi. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. Beirut: Daru’l-kitabi’l-Arabi, 1422.
• Îcî, Ebü’l-Meâlî Muînüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed el-. Câmiʿu’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳurʾân (Tefsiru’l-Îcî). 4 Cilt. Beirut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2004.
• Karaman, Hayreddin - Çağrıcı, Mustafa - Dönmez, İbrahim Kafi - Gümüş, Sadrettin. Ku’an Yolu. 2. Baskı., 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’an’da Anne Çocuk ilişkisi”. Ekev Akademik Dergisi. 30 (2007): 85-102.
• Kocacık, Faruk. Sivas’ta kentsel aile. F. Kocacık, 1997.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh el-. el-Cami’ li ahkami’l-Kur’an. 20 Cilt. Kahire: Darü’l-kütübi’l-Mısrıyye, 1964.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Kasım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik el-. Letâʾifü’l-işârât (Tefsiru’l-kuşeyrî). 3. Baskı. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısrıyye, t.y.
• Mâturîdî, Ebu M. Mansur el-. Tefsîrü’l-Mâturîdî (Teʾvîlâtü’l-Ḳurʾân). 15 Cilt. Bayrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el-. en-Nuket ve’l-u’yûn. 6 Cilt. Beirut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, t.y.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el-. en-Nüket ve’l-ʿuyûn (Tefsiru’l-Maverdî). 6 Cilt. Lübnan: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, t.y.
• Mekkî, Ebû Muhammed Ebî Tâlib Hammûş b. Muhammed el-Kaysî. el-Hidâye ilâ buluği’n-nihâye. 13 Cilt. Şarika: Camiatü’ş-Şarika, 2008.
• Morris, Desmond. Çıplak Maymun. Trc. Nuran Yavuz. İnkılap Kitabevi, 1985.
• Mukatil b. Süleyman, Ebü’l-Hasen b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsiru Mukatil b. Süleyman. Beyrut: Daru ihyai’t-türasi’l-Arabi, 1423.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Müsnedü’s-sahih. 5 Cilt. Beyrut: Daru ihyai’t-türasi’l-Arabi, t.y.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd en-. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl (Tefsiru’n-Nesefî). 3 Cilt. Beirut: Daru’l-kelim et-tayyib, 1998.
• Özer, Dilara Sevimay - M. Kamil Özer. Çocuklarda Motor Gelişim. Ankara: Nobel Yayın dağıtım, 2004.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî er-. Tefsiru’l-Kebir (Mefâtîhu’l-gayb). 30 Cilt. Beyrut: Daru ihyai’t-türasi’l-Arabi, 1420.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm es-. el-Keşf ve’l-beyân an tefsiri’l-Kur’an. 10 Cilt. Lübnan: Daru ihyai’t-türasi’l-Arabi, 2002.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys İmâmü’l-hüdâ Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm es-. Tefsiru’s-Semerkandî. Beirut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1993.
• Seyyid Kutup. fî Zilâli’l-Kur’an. Beirut: Daru’ş-şuruk, 2003. Tabakoğlu, Ahmet. “Batıda Aile ve Kadın”. Sosyal Hayatta Kadın (İlmî Toplantı). 2005. 177-198.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî et-. Camiu`l-beyân fî te’vili’l-Kur’an. Müessesetü’r-risale, 2000.
• Tümer, Günay. “Âzer”. 4: 316-317. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Tüsterî, Ebû Muhammed Sehl b. Abdillâh b. Yûnus b. Îsâ b. Abdillâh b. Refî‘ et-. Tefsiru’t-Tüsterî. 1. Baskı. Beirut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1423.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî el- - Adil Ahmed Abdülmevcûd. el-Vasît fî tefsîri’l-Kurʾâni’l-mecîd. 4 Cilt. Beirut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî ez-. el-Keşşaf. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-kitabi’l-Arabi, 1407.