Alpamış destanında sayıların anlamları ve değerlendirilmesi üzerine bir inceleme

Year 2019, Issue: 14, 183 - 197, 21.03.2019

Şerife Seher Erol Çalışkan

https://doi.org/10.29000/rumelide.541010

Cited By: 2

Abstract

Alpamış Destanı, Türk dünyasında en fazla
yaygınlık gösteren destanlardan biridir. Bir nevi Türklerin ortak destanı olan
Alpamış Destanı, içerisinde Türk kültürüne ait birçok özelliği barındırması
açısından da oldukça önemli bir yere sahiptir. Alpamış Destanının taşıdığı
özelliklerden biri de milletlerin inanç sistemlerini, gelenek ve göreneklerini,
bulunduğu coğrafi konumu, değer yargılarını vb. sayılar vasıtasıyla
sembolleştirerek anlatmasıdır. Destanda sayılar daha çok dini semboller
içermekte ve eski Türk inançlarından İslam dinine bu sayıların yansıması
görülmektedir. Fazıl Yoldaşoğlu’ndan hareketle incelenen destanda bazı
sayıların daha az kullanılmasına karşılık bazı sayıların Türk-İslam
kültüründeki önemi aşikârdır. Mitoloji ve dinle ilişkisi bulunan sayılar her
dönem gizemli olarak kabul edilmiştir. Sayıların derin anlamlarına inildiğinde
yeni durumlarla karşılaşılması sayılara verilen önemi daha da artırmıştır. Halk
edebiyatı türlerinden önemli bir yere sahip olan destanlarda tıpkı diğer
motifler gibi sayılar da yoğun bir biçimde yerini almıştır. Alpamış Destanında
da üç, yedi, dokuz ve kırk gibi sayıların destanın geneline hâkim olduğu
görülmektedir. Aynı zamanda bu sayılar Türk-İslam kültür ve medeniyetinde
oldukça önemli bir yer teşkil etmektedir. Bu çalışmada Alpamış Destanında nadir
olarak ya da sıklıkla karşımıza çıkan sayılara yer verilmiş olup bu sayıların
genel anlamları üzerinde durulmuş ve değerlendirilmesi yapılmıştır. 

Keywords

Alpamış, destan, sayı, sembol, kültür

A review on the meaning and evaluation of the numbers in Alpamysh epic

Abstract

The Alpamysh Epic is one of the most widespread
epics in the Turkish world. The Alpamysh Epic, which is sort of a common epic
of Turks, occupies a very important place since it contains many
characteristics of Turkish culture. One of the characteristics of the Alpamysh
Epic is the fact that it tells the belief systems of the nations, their customs
and traditions, their geographical location and their value judgments etc. by
symbolization through numbers. In the epic, the numbers mostly contain
religious symbols and the reflection of these numbers is seen on the old
Turkish belief Islam. In the epic reviewed according to Fazil Yoldasoglu, while
some of the numbers are used less than the others, the use of some numbers in
the Turkish-Islamic culture is obvious. The numbers, which are related to
mythology and religion, have been considered mysterious in all periods. The
fact that new situations are encountered when expanding on the meanings of the
numbers increased the importance given to the numbers even more. The epics, which have an important place among the folk literature
genres, included numbers intensively just like other motifs. In Alpamysh Epic,
it is seen that the numbers such as three, seven, nine and forty are dominant
throughout the epic. At the same time, these numbers occupy a very important
position in Turkish-Islamic culture and civilization. In this study, the
numbers, which are rarely or frequently encountered in Alpamysh Epic, are
presented and the general meanings of these numbers are emphasized and
evaluated.

Keywords

Alpamysh, epic, number, symbol, culture

References

• Arıkan, M. (2007). Türk Sözlü Kültür Geleneğinde Ayrıntılar-I Beş Silah, 1. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı Bildiri Kitabı, C. I, ss. 147-151. Ata Yıldız, N. (2015). Türk Dünyası Destancılık Geleneği ve Destanlar. Ankara: Akçağ. Çelik Şavk, Ü. (2013). Manas ve Maaday-Kara’da Sayılar, Milli Folklor Dergisi, S. 50, ss. 52-57. Çetinkaya, B. (2003). İhvân-ı Safâ Felsefesinde Sayıların Gizemi Üzerine Bir Çözüm Denemesi, Felsefe Dünyası, S. 37, ss. 87-121. Daşdemir, M. (2013). Türkçede Miktar Kavramı ve Sayı Sistemi, Turkish Studies, S. 8/13, ss. 309-336. Durbilmez, B. (2009). Türk Kültüründe ve Fütüvvet-Nâmelerde Dört Sayısı, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 52, ss. 71-86. Ekici, M. (2014). Destan Araştırma ve İncelemelerinde Kullanılan Bazı Terimler Hakkında- II, Milli Folklor Dergisi, S. 54, s.18. Ergin, M. (2017). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi. Erol, Ş.S. (2012). Türkmen Efsaneleri Üzerinde Bir Araştırma (İnceleme-Metinler). Yayımlanmış Doktora Tezi. İzmir: EÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Gabain, A.Von (1998). Eski Türkçenin Grameri. Çev.: Mehmet Akalın. Ankara: TDK. Güvenç, A. Ö. (2009). Kırk Sayısının Halk Edebiyatı Ürünlerinde Kullanımı Üzerine Bir İnceleme, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 41, ss. 85-96. Hazar M., Şengönül M. (2012). Türk Kültüründe Sıfırdan Dokuza Kadar Sayı Adları ve Matematik Değerleri, BAL-TAM Türklük Dergisi, S.17, ss. 141-158. İnan, A. (1976). Eski Türk Dini Tarihi. İstanbul: Milli Eğitim. İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Jirmunsky, V.M. (2011). Türk Kahramanlık Destanları. Çev. M. İsmail ve H. Arslan Erol. Ankara: Türk Dil Kurumu. Oğuz, M. Ö., Ekici, M., Aça, M., Düzgün, D., Akarpınar, R. B., Arslan M., Yılmaz, A. M., Öğüt Eker, G., Özkan, T. (2013). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker. Öz Özcan, A. (2016). Alpamış Destanında Mizahî Unsurlar, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, S. 3, ss. 31-49. Parlıyan, A. Açıklamalı Kur’an-ı Kerim Meali. Konya: Konya Kitapçılık. Schimmel, A. (2017). Sayıların Gizemi. İstanbul: Alfa İnceleme. URL-1: https://www.sabah.com.tr/aktuel/2013/02/28/7-rakaminin-sirri (06.01.2018). Yaman, M. (2001). Alevilik İnanç-Edeb-Erkân. İstanbul: Ufuk. Yoldaş, F. (2000). Alpamış Destanı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi. Yörükhan, Y.Z. (2014). Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri Şamanizm. İstanbul: Ötüken.