Seyyid Tahır Oruç’un hayatı ve ilmi kişiliği

Year 2023, Issue: 36, 1089 - 1100, 21.10.2023

Faruk Kazan

https://doi.org/10.29000/rumelide.1369147

Abstract

Seyyid Tahır Oruç, Diyarbakır’ın Kocaköy ilçesine bağlı Şaklat köyünde yaşamış 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında bir Osmanlı alimi, arifi ve mutasavvıfıdır. Babası Mela Hüseyinê Şeqlatî’den aldığı eğitimle hem dinî hem de dünyevî ilimlerde kendini geliştirmiş, onlarca kitap yazmış veya istinsah etmiştir. Ayrıca babasının vefatından sonra köyünde fahri imamlık yapmış, talebe yetiştirmiş ve halka dini bilgiler öğretmiştir. Böylece onlara sosyal liderlik de yapmıştır. Seyyid Tahır’ın eserleri arasında tefsir, hadis, fıkıh, kelam, tasavvuf, dil ve edebiyat, ahlak ve hikmet gibi alanlarda kitaplar bulunmaktadır. Ancak bu kitapların çoğu kaybolmuş veya yok olmuştur. Seyyid Tahır’ın hayatını ilim dünyasına tanıtmak bu çalışmanın öncelikli hedefidir. Bu çalışma için başvurulan kaynaklar, el yazmalı kütüphanesinden geriye kalan birkaç varaktan, ve aile bireyleri ile yapılan görüşmelerden oluşmaktadır. Bu çalışmanın sonucunda şu noktalar ortaya çıkmaktadır: Seyyid Tahır, Diyarbakır bölgesinde yetişmiş önemli bir alim ve mutasavvıftır. Şafii mezhebine bağlı, sûfî meşrepli bir alimdir. Sûfi meşrepli olması onu optimistic bir kişilik yapısına sahip olmasına neden olmuştur. Seyyid Tahır, çok yönlü bir ilim adamıdır. Sarf, nahiv, mantık, belağat ve vadı’ gibi âlet ilimlerin yanında tefsir, hadis, fıkıh, kelam ve tasavvuf gibi ‘alî ilimlere kadar birçok alanda kitap yazmıştır. Hatta ismini bile çok az kişinin bildiği ihtilac ilminde de eser vermiştir. Seyyid Tahır’ın eserlerinin çoğu kayıptır. Yeni araştırmalar neticesinde ortaya çıkarılabilir.

Keywords

Arapça, Medrese, Seyyid Tahır, Oruç, Şaklat, Seyda

References

• Aybakan, B. (2010). Şâfiî Mezhebi. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 38, ss. 233-247). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Aybakan, B. (2012). El-Vasît. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 42, ss. 551-552). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Çelebi, İ. (1995). İslâm’da Fal. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 12, ss. 138-139). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Çelebi, İ. (1998). Hızır. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 17, ss. 406-409). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• el-Muhâmilî, A. b. M. b. A. (1998). El-Mukanna’ fi’l-fıkhi. el-Câmia’tü’l-islâmiyye.
• en-Nisâburî, E. S. el-M. A. (2007). Tetimmetu’l-ibâne ’an Usûli’d-diyâne. Ümmu’l-kurâ Üniversitesi.
• er-Revyânî Ebu Mehasin Abdülvahid b. İsmail. (2002). Bahru’l-mezheb. İhyâu’t-turâsi’l-arabî.
• ez-Zendûstî, E. A. b. Y. b. M. (2021). Ravdatu’l-ulemâ ve Nezhetü’l-fudelâ. Daru’l-kutubi’l-ilmiyye.
• Görgülü, H. A. (1997). El-Hâvi’l-Kebîr. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 16, ss. 534-535). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Güleç, İ. (2010). SÜRÛRÎ, Muslihuddin Mustafa. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 38, ss. 170-172). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Güngör, M. (1992). BEGAVÎ, Ferrâ. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 5, ss. 340-341). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Hatiboğlu, İ. (2004). Mesâbîhu’s-Sünne. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 29, ss. 258-260). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Hênî, Ş. M. (2019). Beyana Xwarinan û Zewqên Wan. Peywend.
• Kallek, C. (2003). Mâverdî. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 28, ss. 180-186). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Korkusuz, M. Ş. (2004). Tezkire-i Meşayih-i Amid Diyarbekir Velileri. Kent.
• Michot, Y. (2020). AKHİSÂRÎ, Ahmed-i Rûmî. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (2. bs, ss. 60-62). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Namlı, A. (2001). İsmâil Hakkı Bursevî. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 23, ss. 108-110). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Oruç, M. S. 14. 01. 2021 tarihinde yapılan görüşme
• Özel, A. (2012). Ulvân el-Hamevî. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 42, ss. 138-140). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Özel, A. (2022). KAZVÎNÎ, Abdülgaffâr b. Abdülkerîm. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (s. 155). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Öztürk, M. (2013). Zülkarnayn. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 44, ss. 564-567). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Yaşaroğlu, M. K. (2000). İbnü’s-sabbâğ. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 21, ss. 192-193). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Yıldırım, K. (2018). Kürt Medreseleri ve Alimleri. Avesta.