Televizyon dizilerinde üretilen toplumsal cinsiyet algısında senaryo yazarlarının rolü

Year 2023, Issue: 37, 631 - 647, 21.12.2023

Sibel Karaduman , Pelin Oduncu

https://doi.org/10.29000/rumelide.1405775

Abstract

Çocukluğumuzdan bu yana toplumsal cinsiyete ilişkin algımız ailede, okulda, çevrede kültürel pratiklerle birlikte yeniden inşa edilmektedir. Bu toplumsal mekanizmaların yanında en etkili araçlardan biri de medya temsilleridir. Medya her gün yarattığı içeriklerde cinsiyete ilişkin egemen normları, kodları, sınırlarının ve çerçevesinin toplumsal yapı tarafından çizildiği toplumsal cinsiyet rollerini çeşitli temsiller aracılığıyla yeniden üretmektedir. Özellikle kadınlık ve erkeklik rollerine ilişkin egemen düşünce ve davranış kalıpları üretimlerinin en sık görüldüğü türlerden biri de televizyon dizileridir. Televizyon dizilerinin senaryoları, üretilen karakterler, roller, diyaloglar vb. toplumsal cinsiyet algımızın şekillenmesinde oldukça etkilidir. Dolayısıyla içerik üreticileri olan senaryo yazarlarının televizyon dizilerinde üretilen toplumsal cinsiyet algısındaki rolü, bu çalışmanın merak konusudur. Bu bağlamda televizyon dizi senaryosu yazmış ya da yazmakta olan 6 senaristle derinlemesine görüşmeler yapılmış, elde edilen veriler betimsel analiz yöntemiyle değerlendirilmiştir. Sonuç olarak araştırmaya katılan senaristlerden edinilen bilgiye göre, toplumsal cinsiyete ilişkin kültürel üretim pratiklerinin kodları dizi senaryolarında kullanılmakta televizyonda yaratılan karakterlerin çoğunda, geleneksel kadınlık ve erkeklik rolleri hâkim olmaktadır. Senaristlerin bakış açısını; RTÜK’ün kuralları, izleyici beğenisi, yapımcı ile yapılan anlaşmalar, dizinin yayınlanacağı kanal, kişisel yaratıcılık gibi birçok değişken etkileyebilmektedir. Ayrıca katılımcı senaristlere göre kadına yönelik şiddetin televizyon ekranlarından gösterilmesi her açıdan riskli olup bu konuda gereken hassasiyete meslektaşları tarafından özen gösterilmesi beklenmektedir. Kadın ve erkek eşitliği gözetilerek belirlenmiş katılımcıların neredeyse tamamı, hikayeleri senaryolaştırma sürecinde toplumsal cinsiyet algısına yönelik ortak görüşler ve sonuçlar ortaya koymuştur.

Keywords

Televizyon dizisi, toplumsal cinsiyet, senarist

References

• Agacinski, S. (1998). Cinsiyetler siyaseti. (İ. Yerguz Çev.). Ankara: Dost Kitabevi.
• Akçalı, E., İnceoğlu, İ. (2020). Kadınlık ve erkekliğin değişmeyen halleri: televizyon dizilerinde toplumsal cinsiyet. Fe Dergi, 12(2), 161-173.
• Akkaya, Ö. (2021). Popüler Kültürün Arka Yüzü: Genç Kadınlar Çukur’ un Toplumsal Cinsiyet Söylemini Nasıl Okuyor? Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 8 (2), 261-286. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/iled/issue/68447/997532
• Aktaş, G. (2020). Toplumsal cinsiyet rollerinin televizyon dizilerine yansıması üzerine sosyolojik bir değerlendirme. Sosyolojik Bağlam Dergisi, 1 (1), 1-12.
• Aytekin, E. P. (2018). Yerli dizilerde kadın kimliğinin temsili üzerine bir örnek. Erciyes İletişim Dergisi | Temmuz, Cilt/Volume 5, Sayı 4, 447-463.
• Beauvoir, de S. (1970). Kadın 3: bağımsızlığa doğru. (B. Onaran, Çev.), İstanbul: Payel Yayınları.
• Canpolat, N, Çelik, N . (2019). Roles of women and men produced on TV series: the sample of ece (the turkish soap opera series). OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 14 (20), 905-928. DOI: 10.26466/opus.576252.
• Castell, M. (2008). Ağ toplumu, (E. Kılıç, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ecevit, Y. F. (1995). Kentsel üretim sürecinde kadın emeğinin konumu ve değişen biçimleri. Ş. Tekeli (Der.). Kadın Bakış Açısından 1980’ler Türkiye’sinde Kadın, İstanbul: İletişim Yayınları, 117-128.
• Castell, G. (2014). Medyaya karşı. (G. Ayas, V. Batmaz ve İ. Kovacı Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. (2012), Sosyoloji, (C. Güzel, Çev.). İstanbul: Kırmızı Yayınları
• Gürer, S. Z. V., Gürer, M. (2020). Toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında Türkiye'deki televizyon dizilerinde sunulan kadın stereotipi. Alanya Akademik Bakış, 4(3), 631-650.
• Heritier, F., Perrot, M., Agacinski, S., Bacharan, N. (2014). Kadınların en güzel tarihi. (Y. A. Dalar, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• İnceoğlu, İ., Akçalı, E. (2018). Televizyon dizilerinde toplumsal cinsiyet eşitliği araştırması, TÜSİAD.
• Kandiyoti, D. (1995). Ataerkil örüntüler: Türk toplumunda erkek egemenliğinin çözümlenmesine yönelik notlar, Ş. Tekeli (Der.). Kadın Bakış Açısından 1980’ler Türkiye’sinde Kadın, İstanbul: İletişim Yayınları, 367-382.
• Özdemir, H. (2018). Türkiye’de yerli televizyon dizilerinde toplumsal cinsiyet rolleri açısından kadının sunumu: Aşk-ı Roman örneği, Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi Cilt 3, Sayı 1, 90 – 107.
• Postman, N. (1994). Televizyon öldüren eğlence, (O. Akınhay Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Tanrıöver, U, Hülya (2022). “Towards a social history of turkey through television series” Series: International Journal of TV Serial Narrative. 8 (2), ss.9-26, DOI: https://doi.org/10.6092/issn.2421-454X/v8-n2-2022
• TİAK (2021), Televizyon izleme ölçümü 2020 yıllığı, Erişim Adresi: https://tiak.com.tr/upload/files/2020yillik.pdf Erişim Tarihi: 30.08.2022
• Segal, L. (1990). Gelecek Kadın mı? (Çev. S. Öncü), İstanbul: Alfa Yayınları
• Tekeli, Ş. (1995). Kadın bakış açısından kadınlar, İstanbul: İletişim Yayınları
• Ünlü, S, Bayram, N, Uluyağcı, C, Bayçu, S. (2009). Kadına yönelik şiddet: TV Dizilerinde kadına yönelik şiddet üzerine bir araştırma. Selçuk İletişim, 5 (4), 95-104. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/josc/issue/19018/200670
• Https://www.rtuk.gov.tr/Media/FM/Birimler/Kamuoyu/televizyonizlemeegilimleriarastirmasi2018.pdf
• Yıldırım ve Şimşek, (2000), Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık