İbn Züreyk el-Bağdâdî’nin Firakiyyesindeki Beklenti ve Gerçeklik

Year 2023, , 223 - 242, 03.07.2023

Muhammed Elmehdi Rifai

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1273470

Abstract

Bu çalışma, Endülüs ortamında yazılan bir Abbasi şiirini incelemeyi amaçlamaktadır. Şiir, psikolojik düzeyde en samimi şiirlerden birisi sayılmaktadır; zira o, gittiği her yerde ıstırap çeken ve ecelinin yaklaştığını hisseden bir adamın pişmanlık duygularını kaydetmek üzere kaleme alınmıştır. Nitekim söz konusu metin ölüm öncesi metnidir.. Bu bakımdan şair, tek şiirli şairlerden sayılmıştır. Bu şairimiz, gurbet diyarına yönelik istekli ve atılgan gençliğinin, hibe ve ikramlara erişme hırsının öldürdüğü Abbasi şair İbn Züreyk el Bağdâdî’dir.
Methedilenin, büyük umutlarla methiyeler düzen kişiye soğuk davranması onda gurbet, şok ve ayrılık duygusunu alevlendirmiştir. Nitekim şairin onunla bir akrabalık bağı vardır. Şair, daha iyi bir hayat elde etmek ve yaşam koşullarını iyileştirmek amacıyla ona katlanmaya da ikna etmiştir kendini, fakat hepsi de hayalden ibaret olmuş; kahrı, hastalığı, ayrılığı ve fırsatlardan mahrumiyeti artırmaktan ve kendi nefsi, ailesi ve yetinemediği az miktardaki malı hakkında yaptıklarına pişmanlıktan başka bir şey elde edememiştir.
Şiir, kendi benliğinden ve ötekinden özür dileyen bir tutumu yansıtmaktadır; zira o, çelişki üzerine kurulmuş samimi duygularla çağlayan, hikmetli söz ve görüşlerle damıtılmış acı bir insani tecrübeyi dillendirmektedir. Nitekim şiir; iyimserlik, kötümserlik, acı, üzüntü, hüzün, pişmanlık, sevgi, özlem ve şevk arasında gidip gelmektedir.

Keywords

İbn Züreyk, Firakiyye, tek şiirli şairler, yabancılaştırma, Tecrit, soyutlama tekniği

The hopeful and the reality in Ibn Zureik al-Baghdadi's firaqiya

Abstract

This research aims to approach an Abbasid poetic text produced in an Andalusian space, It is considered one of the most honest poetic texts on the psychological level, so that it was established to record the penitence of the tormented man in every land. He was classified among the poets of the one; (poets Who are famous for only one poem).
This poet with a small amount of poetry is Ibn Zureik al-Baghdadi, the Abbasid poet who was killed by his youth which aspiring to travel abroad, and his great ambition.
The poem represents an apologetic attitude towards the self and the other; It tells of a bitter human experience, from which visions and life wisdom were extracted that are filled with sincere feelings based on opposites, as they range between negativity and positivity, between suffering, grief, sadness, regret, love, nostalgia, and longing

Keywords

Ibn Zureik, firaqiya, the poets of the one, Alienation, Abstraction technique

المؤمَّل والواقع في فِراقية ابن زُريق البغدادي

Abstract

يستهدف هذا البحث مقاربة نص شعري عباسي أنتج في فضاء أندلسي، ويعد من أصدق النصوص الشعرية على المستوى النفسي؛ إذ أنجز ليسجّل مشاعر ندم الرجل المعذَّب في كل أرض، وقد شعر بدنو الأجل، فالنص نص ما قبل الموت، أبدعه صاحبه في مديح أحد أقاربه لعله ينال منه الحظوة الوفيرة، فلقي منه الإقلال؛ فصُنِّف من ضمن الشعراء أصحاب الواحدة، إنه الشاعر المقلّ ابن زريق البغدادي، الشاعر العباسي الذي قتله شبابه الوثّاب إلى بلاد الغربة، وطموحه الكبير في نيل العطايا.
ومجافاة الممدوح للمادح الطموح أججت شعوره بالاغتراب، والصدمة، والمفارقة؛ إذ تربطه به صلة نسب، وقد أقنعت الذات نفسها بتحمله من أجل تحسين معيشي، وحياة أفضل، ولكنْ كلُّه سرابٌ، لم يجْنِ منه سوى مضاعفة القهر، والسقم، والفراق، والحرمان من أخذ فرصته، والندم على ما اقترفت يداه بحق نفسه وأسرته وأملاكه المتواضعة التي لم يكن قنوعًا بها.
وتمثّل القصيدة موقفًا اعتذاريًا من الذات والآخر؛ إذ تحكي تجربة إنسانية مريرة، استُخلصت منها رؤى وحكم حياتية موّارة بالمشاعر الصادقة القائمة على أساس التضاد، إذ تتراوح ما بين السلبية والإيجابية، ما بين المعاناة، والأسى، والحزن، والندم، والحب، والحنين، والشوق.

Keywords

ابن زُريق, فراقيّة, شعراء الواحدة, الاغتراب, تقنية التجريد, انقسامات الذات

References

• Akdeh, Hasnâ’. Es-Sûratu’ş-Şiʻriyyetu ʻİnde el-Muʻtemed b. ʻAbbâd. Dimaşk: Mecelletu Câmiʻati Dimaşk, Cilt 28, sayı 2, 2012.
• ʻAkko, Hanân. Anmâtü’l-Mufârakati fi’ş-Şiʻri’l-Câhilî. Eş-Şârika: Dâ’iratü’s-Sekâfe, Hukûmtü’ş-Şârika, 1. Baskı, 2019.
• ʻAkko, Hanân ve Muhammed el-Mehdî Rifâʻî. En-Nassü’ş-Şiʻriyü’l-Câhilî ve Şiʻriyyetü’l-Mufâraka. Ankara: Sonçağ Akademi, 1. Baskı, 2021.
• Ali, Raʻd Ahmed. Zâhiretü’l-ʻAzli f’ş-Şiʻri’l-Câhilî Dirâse Tahliliyye. Bağdat: el-Câmiʻatü’l-Müstensıriyye, Mecelletü Külliyeti’t-Terbiye el-Esâsiyye, cilt 18, sayı 75, 2012.
• Brockelmann, Carl. Târîhü’l-Edebi’l-ʻArabî. Çev. Abdülhalim en-Neccâr. Kahire: el-Munazzama el-ʻArabiyye li’t-Terbiye ve’s-Sekâfe ve’l-ʻUlûm. Dârü’l-Meʻârif, 4. Baskı.
• Câsim, Zâhir Muhsin. ʻAyniyyetu İbn Züreyk el-Bağdâdî, Dirâse Tahlîliyye. Kûfe: Câmiʻatü’l-Kûfe, Mecelletü Âdâbi’l-Kûfe, cilt 1, sayı 30, 2017.
• Ebu Zeyd, Ali. Zâhiretü’l-ʻAzli fi Şiʻri Hâtem et-Tâ’î. Dimaşk: Mecelletu Câmiʻati Dimaşk, Cilt 17, sayı 1, 2002.
• El-Betlûnî, Şâkir b. Meğâmis. Nefhü’l-Azhâr fi Müntehabâti’l-Aşʻâr. Tahkik: İbrahim el-Yâzicî, el-Matbaʻatü’l-Edebiyye, Beyrut, üçüncü baskı, 1886.
• El-Bûsîrî, Muhammed b. Saʻîd. Divânü’l-Bûsîrî. Tahkik: Ahmed Hasan Besec. Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 2006.
• El-Esved b. Yaʻfer. Dîvân El-Esved b. Yaʻfer. Tahkik: Nûrî Hammûdî el-Kaysî, Irak: Silsiletu Kutubi’t-Turâs, Kültür ve Enformasyon Bakanlığı, Cumhuriyet Matbaası, 1968.
• El-Feyruzâbâdî, Mecdü’d-Dîn Muhammed b. Yakup. El-Kâmûsü’l-Muhît. Tahkik: Yusuf eş-Şeyh Muhammed el-Bikâʻî. Beyrut: Dârü’l-Fikr li’t-Tibâʻati ve’n-Neşri ve’t-Tevzîʻ, 1995.
• El-Karʻân, Fâ’iz ʻÂrif. Üslûbü’t-Tecrîd ve Delâlâtihi fi Şiʻri Küseyyir ʻÂzze. El-Câmiʻatü’l-Ürdüniyye: Mecelletü Dirâsâti’l-ʻUlûmi’l-İnsâniyyeti ve’l-İctimâʻiyye, cilt 34, sayı 3, 2007.
• El-Kenʻânî, Nuʻmân Mâhir. Şuʻarâ’ü’l-Vâhide. Bağdat: Silsiletü’l-Kutubi’l-Hadîse, Kültür ve İrşat Bakanlığı, Dârü’l-Cumhûriyye, 1967.
• En-Nâbiga el-Caʻdî. Divânü’n-Nâbiga el-Caʻdî. Tahkik: Vâdih es-Samed. Beyrut: Dâru Sâdir, 1. Baskı. Es-Safadî, Salâhuddîn Halîl b. Aybek. El-Vâfî bi’l-Vafiyyât. Tahkik: Muhammed el-Hucayrî, 2. Baskı, Almanya, Stuttgart: Dâru Franz Steiner, Beyrut: Dâru Sâdir, 1991.
• Es-Serrâc, Caʻfer b. Ahmed el-Kârî. Masâriʻü’l-ʻUşşâk. Beyrut: Dâru Sâdir.
• İbn Manzûr, Cemâlü’d-Dîn. Lisânü’l-ʻArab. Tahkik: Emin Muhammed Abülvahhab ve Muhammed es-Sâdik el-ʻUbeydî, Dâru İhyâ’i’t-Turâsi’l-ʻÂrabî, Beyrut, 2. Baskı, 1997.
• İbnü’l-Esîr, Muhammed b. Nasrullah. el-Meselü’s-Sâ’ir fi Edebi’l-Kâtibi ve’ş-Şâʻir. Tahkik: Ahmed el-Hûfî ve Bedevi Tabbâna. Dâru Nahdati Mısr Li’t-Tabʻi ve’n-Neşr, 2. Baskı.
• İsa, Fevzi. En-Nassu’ş-Şiʻriyyu ve Âliyyâtü’l-Kirâ’e. İskenderiye: Dârü’l-Maʻrifeti’l-Câmiʻiyye, 2006.
• Kays b. el-Mulavvah, Mecnûn Leyla. Divânu Kays b. el-Mulavvah- Rivâye: Ebî Bekr el-Vâlibî. Tahkik: Yüsrî Abdülgani, 1. Baskı, Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 1999.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Muʻcamü’l-Mü’ellifîn. Beyrut: Dâru İhyâ’i’t-Turâsi’l-ʻÂrabî.
• Mazlum, Muhammed. Ashâbü’l-Vâhide el-Yetîmât ve’l-Meşhûrât ve’l-Mensiyyât Mine’ş-Şiʻri’l-ʻArabî. Kitâb fi Cerîde, Isdârât Munazzameti’l-Yunisko, 2010, sayı 142.