FITRAT KAVRAMI BAĞLAMINDA İNSANIN ORTA YOLU BULMA POTANSİYELİ

Year 2018, , 230 - 248, 30.04.2018

Mahsum Aytepe

https://doi.org/10.26791/sarkiat.357117

Abstract

İnsan
yapısı itibariyle ruh ve bedenden yaratılmıştır. Ontik yapısında hem iyilik hem
de kötülük yapmasını mümkün kılan eğilimler bulunmaktadır. İnsan türünün
tamamını içine alan bu eğilimler fıtrat olarak ifade edilmektedir. Fıtri
eğilimler, insanı diğer tüm canlılardan farklı kılan akıl ve irade gibi
niteliklerle dengelenebilir. İnsan, zıt eğilimlerini bir bütünlük içinde değerlendirebildiği
oranda orta yolu yakalayabilir. Fıtri eğilimlerinden biri veya bir kaçı, varlık
yapısının tamamını kuşatırsa aşırılığa müptela olur.

Bu
çalışmada, önce insanın orta yolu bulma imkânı tartışılacak daha sonra aşırıya
gitmenin anlamı üzerinde durulacaktır. Çalışmada ulaştığımız temel sonuç şudur:
İnsan bir hikmete binaen verilen farklı fıtri eğilimlerini, aklını kullanarak
mutedil bir noktada dengeleyebilir. Ancak bu potansiyel anlamda böyledir. İslam
insanın bu potansiyelini, fıtratındaki bütün eğilimleri dikkate alan
öğretisiyle bir sistem içinde karşılayan yegâne öğretidir. 

Keywords

Vasat, aşırılık, fıtrat, İslam, Yahudilik, Hıristiyanlık.

References

• Atay, Hüseyin, “Nefis”, AÜİFD, 1997, c. 37, sayı 1, s. 1-58.
• Aytepe, Mahsum, “Aliya Düşüncesinde Üçüncü Yolun İmkânı Olarak İslâm”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2016, c. 3, sayı: 43, s. 2300-2367.
• Bergson, Henry, Ahlak İle Dinin İki Kaynağı, Mehmet Karasan (çev.), Meb, İstanbul 1949.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, Sahihü’l-Buhârî, Kitâbü’l-Meğâzî, el-Büşra, Pakistan 2016.
• Carrel, Alexis, Hayat Hakkında Düşünceler, Cahit Begenç (çev.), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1988.
• Cengiz, Yunus, Doğa ve Öznellik-Câhız’ın Ahlak Düşüncesi, Klasik Yayınları, İstanbul 2015.
• Demir, Ali, “Sömürge Devletlerinin Kullandığı Sömürgecilik Araç ve Metotları Vaka Analizi: Belçika Krallığının Kongo’daki Sömürge Dönemi”, Güvenlik Stratejileri, yıl: 7, sayı: 14, s. 117-141.
• Demirci, Kürşat, “Züht”, DİA, 2013, c. 44, s. 533.
• Draz, M. Abdullah, Kur’ân Ahlâkı, Emrullah Yüksel (çev.), Ünver Günay, İz Yayıncılık, 2.baskı, İstanbul 2002.
• Fanon, Frantz, Yeryüzünün Lanetlileri, Şen Süer (çev.), Versüs Kitap, İstanbul 2007.
• Fazlur Rahman, İslâmî Yenilenme Makaleler I, Ankara Okulu Yayınları, 3.baskı, çev. Adil Çiftçi, Ankara 2004.
• Ferro, Marc, Sömürgecilik Tarihi, Muna Cedden (çev.), 2.baskı, İmge Kitabevi, Ankara 2001.
• Hökelekli, Hayati, “Fıtrat”, DİA, İstanbul 1996, c. 13, s. 47-48.
• İbn Manzûr, Lisânü’l-Arab, Dârü’l-Meârif, Kahire ts.
• İbn Sînâ, en-Necât, Kübra Şenel (çev.), Kabalcı Yayınları, İstanbul 2013.
• İsfahânî, Râgıp, el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’an, Muhammed Kîlânî (tah.), Dârü’l- Ma’rife, Beyrut ts.
• İzzetbegoviç, Aliya, Doğu Batı Arasında İslam, Salih Şaban (çev.), Yarın Yayınları, 2.baskı, İstanbul 2011.
• Kutup, Muhammed, İnsan Psikolojisi Üzerine Etüdler, Bekir Karlığa (çev.), İşaret Yayınları, 4.baskı, İstanbul.
• Mutahharî, Murtazâ, Ahlâk Felsefesi, Hasan Almaz (çev.), Ağaç Kitabevi Yayınları, 3.baskı, İstanbul 2010.
• Mutçalı, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, Dağarcık, İstanbul 1995.
• Ülken, Hilmi Ziya, Varlık ve Oluş, AÜİF Yayınları, Ankara 1968.
• Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, Eser Neşriyat, İstanbul 1979.