HURÛFÎLİK VE MİSÂLÎ’NİN BİR GAZELİNİN HURÛFÎLİK BAĞLAMINDA ŞERHİ

Year 2017, Volume: 9 Issue: 1, 433 - 452, 30.04.2017

Sacide Gökmen

Abstract

İran’ın dinsel ve kültürel ortamında doğup gelişen Hurûfîlik, inanç ve kültür
çeşitliliği açısından zengin bir mirasa sahip olan Anadolu’da da yayılma imkanı bulmuş,
Osmanlı kültür ve edebiyatında önemli izler bırakmıştır. Harfler ve sayıların kutsallığını
kabul edip bunlara sembolik anlamlar yükleyen Hurûfîlik, temelde vahdet-i vücûd
nazariyesine dayanmaktadır. Bu düşünce sisteminin orijinal tarafı, hem âlemi hem de
tasavvuf geleneğinde “âlem-i suğrâ” olarak kabul edilen insanı, harfler ve sayılarla
anlamlandırmaya çalışmasıdır.

XIV. yüzyılda Fazlullah-ı Esterâbâdî tarafından sistematiği kurulan Hurûfîlik,
Osmanlı coğrafyasında XVII. yüzyıla kadar etkisini sürdürmüştür. XVI. yüzyıl divan
şairlerinden Mîsâlî-i Hurûfî de bu akımın takipçilerindendir. Mîsâlî’nin şiirlerinde
Hurûfîlik inançlarına has unsurlara sıkça rastlanmaktadır. Bu çalışmada Hurûfîlik hakkında
bilgi verilmiş, Hurûfîliğin düşünce sistemi irdelenmiş ve Misâlî-i Hurûfî’nin örnek olarak
aldığımız bir gazeli bu bağlamda şerh edilmiştir. 

Keywords

Hurûfîlik, Anadolu, Misâlî-i Hurûfî

References

• EL-ACLÛNÎ, İsmail b. Muhammed (2000). Keşfu’l-Hafâ, Mektebetü’l-İlmi’l- Hadis, C. II, Dımaşk. AKSU, H. (1995). Fazlullah-ı Hurûfî. Diyanet İslam Ansiklopedisi, C.12, 277-279. AKSU, H. (1998). Hurûfîlik. Diyanet İslâm Ansiklopedisi, C.18, 408-412. BALLI, H. H. (2011). Hurûfilik Nedir? e-makâlat Mezhep Araştırmaları, 31-48. BALLI, H. H. (2013). Hurûfîliğin Doğuşu ve Fazlullah Hurûfî. İstanbul: Hikmetevi yayınları. BAUSANİ, A. (1992). Hurûfîlik. Tarih İncelemeleri Dergisi, 357-361. DEVELLİOĞLU, F. (2006). Osmanlıca -Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları. ELBİR, B. (2007). Surûrî'nin Şerh-i Şebistân-ı Hayâl'indeki Serh Metodu ve Hurûfilik Yansımaları. Turkish Studies, 212-229. ESTERÂBÂDÎ, F. (2012). Câvidân-Nâme. (F. Usluer, Dü.) İstanbul: Kabalcı Yayınları. GİBB, E. J. (1998). Osmanlı Şiir Tarihi I-II. Ankara: Akçağ Yayınları. HALDUN, İ. (2015). Mukaddime II. İstanbul: Dergâh Yayınları. KILIÇ, A. (2007). Dağılmış İncileri Toplamak: Şerh Tasnifi Denemesi. Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu (s. 363-369). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.