GERÇEKLE HAYAL ARASINDA: İHTİYACA GÖRE KURULAN GARBİYATÇILIK

Year 2020, Volume: 12 Issue: 4, 1240 - 1254, 31.12.2020

Barış Berhem Acar

https://doi.org/10.26791/sarkiat.763937

Abstract

Garbiyatçılık (Oksidentalizm), Batı-dışında yaşayan yazarların Batı’yı tahayyül ediş biçimidir. Batılı yazarların Şarkiyatçılıkta (Oryantalizm) yaptığına benzer bir şekilde Batı’yı çeşitli şekillerde kodlama ve belli kalıplarla görme girişimi olan Garbiyatçılık, Batı’yla karşılaşılan ilk andan itibaren devreye sokulan ve zamanla dönüşerek devam eden, kimi zaman bilinçli, kimi zamansa bilinçsizce girişilen bir düşünce şeklidir. Özellikle Batı-dışı toplumların modernleşmedeki gecikmişlik algısı Batı’yı bir hedef olarak görmelerine, dolayısıyla da Batı’yı merkezine alan garbiyatçı metinleri üretmelerine sebep olmuştur. Garbiyatçı söylem, tek bir çizgide doğrusal olarak gelişen veya kodları aynı olan bir ortaklığa sahip değildir. Kendi içerisinde çelişkileri barındıran, gerilimleri olan, hem dâhil olmak isteyen, hem de kendini geri çeken tereddüdü yansıtır. Edebiyat metinleri üzerinden bu gerilimi okumak, Garbiyatçılığın söylemini analiz etmede yol gösterici olacaktır. Bu çalışmada Osmanlı’nın Batı’ya bakışını görebileceğimiz Özgürlük Peşinde Bir Osmanlı Kadını adlı biyografiyle ile Bir Sürgün romanı böyle bir söylem analizine tabi tutulacaktır. Böylece hem Zeynep Hanım isimli bir kadının yazdığı bir biyografide, hem de Yakup Kadri’nin yazdığı bir romanda cinsiyet farklılıklarıyla tür farklılıklarına rağmen garbiyatçı söylemin nasıl benzeştiği ortaya konacaktır. Garbiyatçılığın gerilimlerini, yaşanılan sıkıntılara sunduğu çözüm önerilerini ve sonunda karşılaşılan hayal kırıklıklarını keşfetmek, hem Osmanlı’nın Batı’yla kurduğu sorunlu ilişkiyi hem de edebiyatın bu amaca uygun olarak nasıl kurgulandığını gözler önüne serecektir. Çalışmada, “bu isimler neden Batı tahayyülüne ihtiyaç duyarlar? Hayallerindeki Batı, Shick’in deyimiyle hangi mekân teknolojileriyle inşa edilir? Batı realitesiyle karşılaşınca bu iki isim de neden düş kırıklığına uğrarlar? Hayal edilenle gerçek arasındaki bu fark neyi işaret eder?” sorularına cevap aranacaktır.

BETWEEN TRUTH AND DREAM: OCCIDENTALISM FOUNDED UPON NEED
Occidentalism is the envision for the West of authors living out of West. Similar with the act of Western authors towards orientalism, occidentalism is an attempt to code West in various ways and perceive it in a certain model, and is a conscious or unconscious way of thinking activated in the first encounter with West and transformed throughout life. The belatedness sense of non-western societies in modernization causes them to see West as a target and therefore produce West-centered occidentalist texts. Occidentalist discourse does not have a commonality linearly developing in a single line and having same codes. It reflects a hesitation having internal dilemmas and tensions, both demanding to be included and drawing itself back. Reading this tension through literary texts can be guiding in analyzing the discourse of Occidentalism. The present study executes discourse analysis on the biography Özgürlük Peşinde Bir Osmanlı Kadın (An Ottoman Woman in Pursuit of Freedom) and the novel Bir Sürgün (An Exile), which all picture the perspective of Ottoman to West. Thus, the similarities between occidentalist discourses are aimed to be presented in a biography written by a woman named Zeynep Hanım and novel written by Yakup Kadri despite gender difference. Exploring the tensions of Occidentalism, its solutions for problems and the disappointments at the end reveal the problematic relationship of Ottomans with the West, and how literature is built in accordance with this aim. The present study aims to answer the questions as “why do these authors need a perception of West?”, “Which spatial technologies are needed to build the West in their dreams?”, “Why do these two authors get disappointed upon experiencing the reality of West?”, and “What does this difference between truth and dream point out?”.

Keywords

garbiyatçılık, tahayyül, hayal kırıklığı, batı, doğu, Occidentalism, envision, disappointment, West, east

References

• Ahıska, Meltem. “Occidentalism. The Historical Fantasy of the Modern”. The South Atlantic Quarterly 102 (2/3) (2003), 351-379.
• Aktay, Yasin. “Her Karşılaşmanın İki Yanı Vardır”. Marife 6/3 (Kış 2006), 427-436.
• Arlı, Alim. Oryantalizm Oksidentalizm ve Şerif Mardin. İstanbul: Küre Yayınları, 3. Basım, 2014.
• Findley, Carter V. Ahmet Midhat Efendi Avrupa’da. çev. Ayşe Anadol. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
• Göle, Nilüfer. “Batı-Dışı Modernlik Üzerine Bir İlk Ders”. Doğu Batı 1/2 (1998), 65-73.
• Hentsch, Thierry. Hayali Doğu: Batı’nın Akdenizli Doğu ya Politik Bakışı. çev. Aysel Bora. İstanbul: Metis Yayınları, 1996.
• Kahraman, Hasan Bülent - Keyman, Fuat. “Kemalizm, Oryantalizm ve Modernite”. Doğu Batı 1/2 (1998), 75-88.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. Bir Sürgün. İstanbul: İletişim Yayınları, 3. Basım, 1998.
• Kılıç, Muharrem. “Zihinsel Bir Patoloji: Medeniyet Algımız Açısından Oksidentalist Söylemin İmkânsızlığı/Köksüzlüğü”. Marife 6/3 (Kış 2006), 123-134.
• Koçyiğit, Demet. “Batı’yı Kurgulamak - Doğu’yu Sunmak, Doğu’yu Kurgulamak - Batı’yı Sunmak: Oksidentalizm’de Ben ve Öteki”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 57/57 (2017), 133-160.
• Metin, Abdullah. Oksidentalizm -İki Doğu İki Batı-. İstanbul: Açılım Kitap, 2013.
• Okay, M. Orhan. Batı Medeniyeti Karşısında Ahmed Midhat Efendi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 4. Basım, 2008.
• Ortaylı, İlber. Tarih Yazıcılık Üzerine. Ankara: Cedit Neşriyat, 2011.
• Said, Edward W. Kültür ve Emperyalizm. çev. Necmiye Alpay. İstanbul: Hill Yayınları, 4. Basım, 2016.
• Said, Edward W. Şarkiyatçlılık. çev. Berna Ülner. İstanbul: Metis Yayınları, 7. Basım, 2013.
• Schick, Irvin Cemil. Batı’nın Cinsel Kıyısı-Başkalıkçı Söylemde Cinsellik ve Mekansallık. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2000.
• Tonnesson, Stein. “Oryantalizm, Oksidantalizm ve Ötekini Tanımak”. çev. Necmeddin Güney. Marife 6/3 (Kış 2006), 357-366.
• Yavuz, Hilmi. “Oksidantalizm Üzerine Notlar”. Marife 6/3 (Kış 2006), 373-375.
• Zeynep, Hanım. Özgürlük Peşinde Bir Osmanlı Kadını. ed. Grace Ellison. İstanbul: Büke Yayınları, 2001.