Tunus'taki Tasavvuf Akımı ve 15.Yüzyıldan 16.Yüzyıla Kadar İktidarla İlişkisi

Year 2022, Volume: 14 Issue: 3, 1012 - 1030, 08.01.2023

Metin Şerifoğlu

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1116170

Abstract

Bu araştırma, Tunuslu tasavvuf hareketleri meselesini ve onların 15. ve 16. yüzyıllarda iktidar üzerindeki siyasi tutumunu ele almaktadır. Tunus'taki tasavvuf hareketi, geleneksel olarak toplumsal ve siyasi arenadan izole edilmiş değil, daha çok aktif ve dinamik bir akımdır. Geniş bir ufku ve Arap doğusunda ortaya çıkan tasavvuf tarikatlarından tamamen farklı bir vizyonu vardı. Bununla birlikte, Tunus'taki bu tasavvuf akımı, 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren iki ana bölüme ayrılarak bilinmektedir: Birincisi, siyasi otorite ile barışma yöntemini benimseyen sosyal tasavvuf akımıdır. Siyasi durumu okuma ve denge haritasını gerçekçi ve kapsamlı bir şekilde anlama yeteneğine sahipti. İkinci eğilime gelince, radikal siyasi tasavvuf akımı, ister Tunus'ta ister Kuzey Afrika bölgesinde olsun, olayların gidişatını analiz etme ve doğru okuma mekanizmalarına sahip değildi. Bu nedenle mevcut siyasi otorite ile bir çatışmaya girdi, ancak daha ziyade devletin merkezinden bağımsız bir siyasi varlık kurma yönünde itilmiş, bu da onu birden fazla cephede mücadelesine sokmuştur. Tasavvuf ilk akımını temsil eden Giryâni tarikatı tecrübesi, Osmanlılarla ittifak yoluyla kazanımlarını elde etmeyi ve sürekliliğini korumayı başardı. İkinci tasavvuf akımını temsil eden Şâbbiyye tarikatı ise merkezi otorite ve bölgedeki aktif güçlerle özellikle Osmanlılarla çatışmaya girme politikasına girmiştir.

Keywords

tunus, tasavvuf, osmanlılar, hafsiler, şabbiyye, giryaniyye, the shabiya

Project Number

1

Thanks

Çok teşekkür edrim

The Sufi Trend in Tunisia and İts Relationship to Power from The 15th to the 16th Centuries

Abstract

This research deals with the issue of the Tunisian Sufi movement and its political position on power in the 15th and 16th centuries. The Sufi movement in Tunisia was not traditionally isolated from the societal and political arena, but rather an active and dynamic current. He had a broad horizon, and a vision completely different from the Sufi orders that appeared in the Arab East. However, this Sufi movement in Tunisia has known since the second half of the 16th century, a division into two main parts: the first is the social Sufi current, which adopted the method of truce with the political authority, and had the ability to read the political situation, and to understand the map of balances in a realistic and comprehensive manner. While the second part represented by the radical political mystical current did not have the mechanisms of analysis and correct reading of the course of events, whether in Tunisia or in the North African region, and therefore it entered into conflict with the existing political authority, but rather pushed in the direction of establishing a political entity independent of the center of the state, which Bring it into conflict with multiple fronts.

Keywords

sufizm, tunisia, the ottomans, hafsids, the gharianite

Project Number

1

التيار الصوفي في البلاد التونسية وموقفه من السلطة السياسية خلال القرنين 15 و16م

Abstract

يتناول هذا البحث مسألة التيار الصوفي التونسي ومواقفه السياسية من السلطة في القرن 15م والقرن 16م. فالتيار الصوفي في تونس لم يكن تيارا تقليديا منعزلا عن الساحة المجتمعية والسياسية، بل كان تيارا فاعلا وحيويا. وكان يتمتع بسعة أفق، وبرؤية مختلفة تماما عن الطرق الصوفية التي ظهرت في المشرق العربي. غير أن هذا التيار الصوفي في تونس قد عرف منذ النصف الثاني للقرن 16م انقساما إلى شقين أساسيين: الأول التيار الصوفي الاجتماعي الذي انتهج أسلوب التهادن مع السلطة السياسية، وكان يتمتع بقدرة على قراءة الأوضاع السياسية، وفهم خريطة التوازنات بشكل واقعي وشامل. بينما كان الشق الثاني المتمثل في التيار الصوفي السياسي الراديكالي لا يملك آليات تحليل وقراءة صحيحة لمجريات الأحداث، سواء في تونس أو في منطقة شمال إفريقيا، ولذلك دخل في صراع مع السلطة السياسية القائمة، بل دفع في اتجاه تأسيس كيان سياسي مستقل عن مركز الدولة، الأمر الذي أدخله في صراع مع عدة جبهات متعددة. لقد كانت تجربة الطريقة الغريانية تمثل التيار الأول، وقد نجحت في تحقيق مكاسب لها، وحافظت على استمراريتها بتحالفها مع العثمانيين، بينما سقطت الطريقة الشابية التي تمثل التيار الثاني في فكرة التصادم مع السلطة ومع القوى الفاعلة في المنطقة، خصوصا العثمانيين.

Keywords

التصوف, تونس, العثمانيون, الحفصيون, الطرقة الغريانية, الطريقة الشابية

Project Number

1

References

• El-Acîlî, et-Tilîlî. Et-Turuk es-Sûfiyye ve’l-İstimâr bi’l-Bilâd et-Tûnisiyye.Tunus: Menşûrât Kulliyyet el-Âdâb bi Mennûbe, 1992. el-İstarhî, İbrahim Ebû İshâk. El-Mesâlik ve’l-Memâlik. thk.Muhammed Cabir Abdulâl. Kahire: el-Hey’e el-Âmme el-Misriyye li’l-Kitab, 2004. El-Uteybî Halid bin Nâsır. Et-Tarîka eş-Şâziliyye Arz ve Nakd. Erriyâd: Mektebet er-Ruşd, 2011. eş-Şâbbî, Ali. Arfa eş-Şâbbî Râid en-Nidâl el-Kavmî fi’l-Ahd el-Hafsî. Tunus: ed-Dâr el-Arabiyye li’l-Kitab, 1982.