المسابقات الشعرية في بلاد الشام ومصر أواخر القرن الثامن عشر

Year 2024, Volume: 16 Issue: 1, 514 - 530, 30.06.2024

Abdulsattar Elhajhamed

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1324318

Abstract

المسابقات الشعريّة إحدى الفعاليات المهمة في الحياة الأدبيّة والثقافيّة للشعوب، وعقدها في عصر من العصور يدل على اهتمام أبناء ذلك العصر بالشعر والشعراء. تَضَمَّنَ كتاب "العقيدة الأدبيّة في السبعة فنون المعنويّة" لأحمد الرباط الحلبيّ أحد الشعراء الشعبيين والزجالين الذين عاشوا في النصف الثاني من القرن الثامن عشر وبداية القرن التاسع عشر الميلاديين معلومات قيمة تتعلق بالمسابقات التي كانت تجرى بين الشعراء الشعبيين والزجالين الذين ينظِمون الشعر في الفنون السبعة: الشعر القريض والموشح والدوبيت والزجل والكان وكان والقوما والموال في العصر العثماني. لقد بدت تلك المسابقات الشعرية الشعبية موضوعيّة ومؤسساتيّة تجرى وفقاً لقواعد معينة في أماكن عامة يستطيع كل الشعراء والأدباء وحتى عامة الناس حضورها. وهذه المسابقات الشعرية التي سكتت عنها كتب تاريخ الأدب العربي كانت تجرى في القرن الثامن عشر في مقاهي بلاد الشام ومصر، وفقاً لقواعد وأعراف مُحدّدة، ويُمنح فيها الشاعر الفائز جائزة، وهي عبارة عن قفطان ومبلغ من النقود. هدف المقالة تسليط الضوء على هذا النشاط الأدبيّ الثقافيّ اعتماداً على الكتاب المذكور، الأمر الذي يُسهم في توضيح ملامح الحياة الثقافيّة والأدبيّة في أواخر القرن الثامن عشر في بلاد الشام ومصر. والبحث الذي يتخذ المنهج الوصفي منهجاً له يتألف من قسمين أساسيين، في القسم الأول قُدِّمت نبذة عن أحمد الرباط الحلبيّ وكتابه العقيدة الأدبيّة، وفي القسم الثاني قُدِّمت معلومات تفصيليّة عن هذه المسابقة الشعريّة وأماكن انعقادها، وآلية تنظيمها، والجائزة الممنوحة فيها.

Keywords

العصر العثماني, الحياة الأدبية والثقافية, المسابقات الشعرية, الشعر الشعبي, بلاد الشام

Project Number

yok

18. Yüzyılın Sonlarında Biladü'ş-Şam ve Mısır'da Şiir Yarışmaları

Abstract

Milletlerin edebî ve kültürel hayatlarında önemli etkinliklerden biri olan şiir yarışmalarının bir devirde düzenleniyor olması o devirde yaşayanların şiire ve şairlere olan ilgisini gösterir. XVIII. yüzyılın sonları ve XIX. yüzyılın başlarında yaşamış halk şairlerden biri olan Ahmed er-Rabbâṭ el-Halebî'nin "el-ʿAḳîdetü’l-Edebiyye fi’s-Sebʿati Fünûn el-Maʿneviyye" adlı kitabı, Şi‘ru’l-Karîd, Muvaşşah, Dûbeyt, Zecel, Mevâliyâ, Kâne û Kâne ve Kûmâ olmak üzere yedi türde şiir yazan halk şairleri arasında meydana gelen yarışmalara dair önemli bilgiler içermektedir. Osmanlı döneminde halk şiiri yarışmaları, tüm şairlerin, yazarların ve hatta halkın katılabileceği halka açık yerlerde belirli kurallara göre düzenlenen, nesnel ve kurumsal bir görünüm arz etmektedir. Arap edebiyatı tarihine dair yazılmış kitapların hakkında suskun kaldığı bu yarışmalar, XVIII. yüzyılda Biladü'ş-Şam ve Mısır'ın kıraathanelerinde belirli kurallara ve örflere göre yapılmaktaydı. Yarışmalarda kazanan şaire kaftan ile bir miktar paradan oluşan bir ödül verilmekteydi. XVIII. yüzyılın sonlarında Biladü'ş-Şam ve Mısır'daki kültürel ve edebî hayatın şeklini netleştirmeye katkıda bulunan makale, söz konusu kitaptan yola çıkarak bu kültürel ve edebî faaliyete ışık tutmayı hedeflemiştir. Betimleyici yaklaşımı benimseyen makale iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Ahmed er-Rabbâṭ el-Halebî ve "el-ʿAḳîdetü’l-Edebiyye fi’s-Sebʿati Fünûn el-Maʿneviyye" adlı kitabına dair bilgi verilmiştir. İkinci bölümde ise bu şiir yarışmasının düzenlediği mekânlarla organizasyon mekanizması ve sonunda verilen ödüle dair ayrıntılı bilgi verilmiştir.

Keywords

Osmanlı Dönemi, Edebî ve kültürel hayat, Şiir yarışmaları, Halk şairleri, Biladü'ş-Şam.

Supporting Institution

yok

Project Number

yok

Thanks

yok

Poetic competitions in the Levant and Egypt in the late eighteenth century

Abstract

Poetry competitions are significant activities within the literary and cultural realms. These competitions reflect people's interest in poetry and poets. The book "Al-ʿAqīdah al-Adabīyah fī Sabʿah al-Funūn al-Maʿnawīyah" by Aḥmad al-Rabbāt al-Halabī, a folk poet who lived in the late 18th and early 19th centuries, provides valuable information about competitions held among folk poets who specialized in seven types of poetry: Şi'r al-Karīd, Muwashshah, Dū-beyt, Kān-wa-kān, Zajal, Qûma and Mawāliyyā. These competitions, which took place during the Ottoman period, were organized objectively and institutionally, following specific rules in public venues accessible to poets, writers, and the general public. Despite being overlooked in Arab literary history books, these competitions were held in coffee houses in the Levant and Egypt during the 18th century, and the winning poet would receive a prize consisting of a caftan and a monetary reward. This article aims to shed light on this cultural and literary activity based on the aforementioned book, providing insights into the cultural and literary life in the Levant and Egypt towards the end of the 18th century. The article is divided into two main sections: the first provides an overview of Aḥmad al-Rabbāt al-Halabī and his book "Al-ʻAqīdah al-Adabīyah fī Sabʻah al-Funūn al-Maʻnawīyah" while the second offers detailed information about the venues, organization, and awards of these poetry contests.

Keywords

Ottoman era, literary life, poetry competitions, folk poetry, the Levant

Project Number

yok

References

• Akel, İbrahim. "Ahmad al-Rabbât al-Halabî: sa bibliothèque et son rôle dans la réception, diffusion et enrichissement des Mille et une nuits." Littératures, Université Sorbonne, Paris Cité, 2016.
• ʿÂnutî, Üsâme. el-Hareket’ül-edebiyye fî Biladi’ş-Şâm ḫilâl’el-ḳarn es̱-s̱âmin ʿaşer, Menşûrât el-Câmiʿt’ül-Lubnâniyye, Beyrut 1971.
• Ḍayf, Şevkī. Târîḫu’l-edebi’l-ʿArabî, ʿAṣrü’d-düvel ve’l-imârât: Mıṣr, eş-Şâm, Dârü’l-ma’ârif, 1984.
• Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi Osmanlı Dönemi. Erzurum: Fenomen, 2015.
• ed-Dervîş, Ahmed. El-ʻAqîdah ed-Dervîşiyye fî taḥrîr es-sabʻ fünûn el-edebiyye. Princeton University. Islamic Manuscripts, Garrett no. 409H.
• el-Ahavanî, Abdülaziz. "et-Turâs̱ el-Munḳatı’ ez-Zecel… eş-Şiir’ül-ʿâmî." Fuṣûl 1, sayı 1 (1980): 303-306.
• el-Bunvânî, Abdulvahhab b. Yusuf. Nebze'tuş-şeyh Abdulvahhab b. Yusuf el-Bunvânî. Forschungsbibliothek Gotha der Universität Erfurt, A 376.
• el-Halebî, Ahmed er-Rabbâṭ. el-ʿAḳîdetü’l-Edebiyye fi’s-Sebʿati Fünûn el-Maʿneviyye. Esad Efendi Kütüphanesi, no. 2867.
• el-Halebî, Ahmed er-Rabbâṭ. es-Sefine fi’z-Zecel. Mektebetü Berlin, no. 2008.
• el-Halebî, Ahmed er-Rabbâṭ. es-Sefine. Mektebetü Berlin, no. 1238.
• el-Halebî, Ahmed er-Rabbâṭ. Sefine Câmiʿetü’l-Fünûn. Mektebetü Berlin, no. 1031.
• el-Halebî, Ahmed er-Rabbâṭ. Sefine. Mektebetü Berlin, no. 2007.
• es-Safedî, Salâhuddîn Halîl b. Aybeg. Aʿyânü’l-ʿaṣr ve aʿvânü’n-naṣr. tahkik: Ali Ebû Zeyd v.dğr., Dımaşk: Dâr'ül-fikr, 1418/1998.
• es-Safedî, Salâhuddîn Halîl b. Aybeg. el-Vâfî bi’l-vefeyât. c. 20, Ahmed Haṭiṭ, Beyrut: el-Meʿhed el-Almânî lil-ebhâs eş-şarkıye, 1428/2007.
• eş-Şeybî, Kâmil Mustafa. "Divan el-Kâne ve Kâne fi’ş-şiiʿr eş-şeʿbî el-ʿArabî el-kadîm." Mecellet’üt-turas̱ eş-şaʿabî, sayı 6-7 (1981): 158-189.
• İbn Hicce el-Hamevî, Takıyyüddîn Ebû Bekr. Bulûġu’l-emel fî fenni’z-zecel. tahkik: Rızâ Muhsin el-Kureyşî, Dımaşk: Menşûrâtü vizâreti’s̱-s̱ekâfe ve’l-irşâd el-kavmî, 1974.
• Kahhale, Ömer Rızâ. Muʿcemu’l-Mu’ellifin. Beyrut, Mü’essesetü’r-Risâle, 1414/1993.
• Kudsî, İlyâs Abde. Nebze ʿan’il-hiref’id-Dimaşkiyye. Birleşik Krallık: Mü’essesetü Hindâvî, 2019.
• Mahdî, Muhsin. Kitabu elf leyle ve leyle: min usulih el-ʿArabiyye el-’ûlâ. Brill, 1984.
• Sellûm, Davud. en-Nekd’ül-ʿArabî el-kadîm beyne’l-istikrâ’ ve’t-te’lîf. Bağdat: Mektebet’ül-Andalus, 1970.