IBN HAZM'S APPROACH TO EBÜ'T-TUFEYL IN THE CONTEXT OF THE JUSTICE OF THE COMPANIONS

Year 2024, Volume: 16 Issue: 2, 729 - 758

Hüsamettin Kaya

https://doi.org/10.26791/sarkiat.1564009

Abstract

The science of cerh and ta'dil, which was developed as an attribution control mechanism in determining the authenticity of hadiths, evaluates the narrators in terms of justice and memorization. Although it was said in the early period that the generation of companions, which is the first link of the chain of belief, was not subject to criticism in terms of justice because they were considered fair by the scholars of Ahl as-Sunnah, this was not the case. As a matter of fact, Ebü't-Tufeyl, who has a popular consensus that he is a Companion even though there is no ijma, was criticized for advocating the views of headman es-Sajafî. When considered in the context of the justice of the Companions, this prejudice should not harm the authenticity of the narrations narrated by Abu't-Tufeyl. The majority of Rijal scholars will also have this view, and while making the argument, they underlined the fact that there is sika in their narrations. We believe that their approach is also reflected in hadith magazines. Because it is possible to see the narrations of Abu't-Tufeyl in many hadith works, especially in Kutub-i Sitta. However, this was not valid for Ibn Hazm. Because, it is seen that Ibn Hazm, who discussed more than one narration of Abu't-Tufayl and supported his views with them, evaluated the narration of the person in question independently of the argument, and rejected his narrations due to the same objection when necessary.

Keywords

Hadith, Companions, Justice, Abu't-Tufeyl, Ibn Hazm

SAHÂBENİN ADALETİ BAĞLAMINDA İBN HAZM’IN EBÜ’T-TUFEYL’E YAKLAŞIMI

Abstract

Hadislerin sıhhatini tespit etmede isnat kontrol mekanizmasi olarak geliştirilen cerh ve ta’dil ilmi, ravileri adalet ve zabt yönüyle değerlendirmeye tabi tutmaktadır. İsnadın ilk halkası olan sahâbe nesli, ehl-i sünnet âlimleri tarafından adil kabul edilmelerinden dolayı erken dönemde her ne kadar adalet yönüyle cerhe konu olmadığı söylenilse de vakıa böyle olmamıştır. Nitekim icmâ olmasa da sahâbî olduğu hussusunda cumhur ittifakı bulunan Ebü’t-Tufeyl (ö. 100/718-19), Muhtâr es-Sekâfî’nin (ö. 67/687) görüşleri savunmakla tenkit edilmiştir. Bu cerh, sahâbenin adaleti bağlamında düşünüldüğünde Ebü’t-Tufeyl’in naklettiği rivayetlerin sıhhatine halel getirmemesi gerekmektedir. Ricâl âlimlerinin cumhuru da bu görüşte olacak ki Ebü’t-Tufeyl’i cerhte bulunurken rivayetlerinde sika olduğunun altını çizmişlerdir. Onların bu yaklaşımı hadis mecmualarına da yansıdığının kanaatindeyiz. Zira başta kütüb-i sitte olmak üzere birçok hadis eserinde Ebü’t-Tufeyl’in rivayetlerini görmek mümkündür. Ancak bu durum İbn Hazm için geçerli olmamıştır. Zira Ebü’t-Tufeyl’in birden fazla rivayetini konu edinen ve onlarla görüşlerini destekleyen İbn Hazm, yeri geldğinde söz konusu kişinin rivayetini cerhinden bağımsız değerlendirirken yeri geldiğinde aynı cerh nedeniyle rivayetlerini reddettiği görülmektedir.

Keywords

hadis, Sahâbe, Adalet, Ebü't-Tufeyl, İbn Hazm

References

• Abd b. Humeyd, Ebû Muhammed Abd b. Humeyd b. Nasr el-Kissî. el-Müsnedü’l-kebîr. Beyrut: Mektebetü’n-nehdatü’l-arabiyye, 1408.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1416.
• Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. Şerhu Sünen-i Ebû Dâvûd. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 1420.
• Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. ʿUmdetü’l-kārî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. thk. Abdullah Mahmut Muhammed Ömer. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1421.
• Bağcı, H. Musa. Hadis Tarihi ve Metodolojisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2013.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Ensâbü’l-eşrâf. Mısır: Dârü’l-mearif, 1959.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdulkadir Âtâ. Mekke: Dârü’l-bâz, 1414.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Şuʿabü’l-îmân. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 1423.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik. el-Müsned. Medine: Mektebetü’l-ulûm ve’l-hikem, 1423.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. et-Târîhu’l-kebîr. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. Sahihu’l-Buhârî. thk. Said Abdurrahman Musa el-Kazekî. Beyrut: Mektebetu’l-islâmî, 1405.
• Cezâirî, Tâhir b. Muhammed Sâlih b. Ahmed es-Sem‘ûnî el-Hasenî. Tevcîhü’n-Nazar ilâ usûli’l-eser. thk. Abdulfettah Ebu Ğudde. Beyrut: Mektebetu Metbuatü’l-İslamiyye, 2. Basım, 2009.
• Dabbî, Abbâs b. Bekkâr ed-. Ahbâru’l-vâfidât mine’n-nisâ ʿalâ Muʿâviye b. Ebî Süfyân. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1403.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1424.
• Dârimî, Ebû Saîd Osmân b. Saîd b. Hâlid. es-Sünen. thk. Huseyin Selim Esed Ed-Dârânî. Riyâd: Dârü’l-muğnî, 2000.
• Ebû Avâne, Ya‘kūb b. İshâk b. İbrâhîm el-İsferâyînî. el-Müsned. Beyrut: Dârü’l-ma’rife, 1419.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Muhammed b. Salih er-Râchî. Ummân: Beytü’l-efkarü’d-devliyye, ts.
• Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Alî b. el-Müsennâ et-Temîmî el-Mevsılî. el-Müsned. Beyrut: Dârü’l-me’mun li’t-turâs, 1410.
• Ebü’l-Hüseyin el-Basrî, Muhammed b. Ali. el-Mu’temed fî usûli’l-fıkh. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2005.
• Efendioğlu, Mehmet. Hulefâ-i Râşidîn Devri Sahâbe Anlayışı. İstanbul: İfav Yayınları, 2019.
• Erul, Bünyamin. Sahabenin Sünnet Anlayışı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Freyer, Hans. Din Sosyolojisi. çev. Turgut Kalpsüz. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1964.
• Gazzâlî, Ebu Hâmid Hüccetü’l-İslâm Muhammed b. Muhammed. el-Müstasfâ min ilmi’l-usûl. thk. Süleyman el-Eşkar. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2012.
• Humeydî, Ebû Bekr Abdullah b. ez-Zübeyr b. Îsâ el-Kureşî. Müsned. Dımeşk: Dârü’s-sekâ, 1996.
• İbn Abdülber en-Nemerî, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed. et-Temhîd limâ fi’l-Muvatta mine’l-maânî ve’l-esânîd. thk. Mustafa Ahmed el-Âlevî - Muhammed Abdulkebir el-Bekrî. Vizaretü’l-evkaf ve’ş-şuuni’l-İslamiyye, 1982.
• İbn Abdülber en-Nemerî, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed. el-İstîâb fî maʿrifeti’l-ashâb. thk. Ali Muhammed Becâvî. Beyrut: Dârü’l-cîl, 1992.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullāh b. Adî b. Abdillâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî duʿafâʾi’r-ricâl. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1418.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Alî b. el-Hasen. Târîhu medîneti Dımaşk. Dımaşk: Dârü’l-fiker, 1982.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed. el-Cerh ve’t-Ta’dil. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1953.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir. el-Musannef. Cidde: Dârü’l-kible, 1427.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir. el-Müsned. Riyaḍ: Dâru’l-vatân, 1418.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Ali Muhammed Becâvî. Beyrut: Dârü’l-cîl, 1412.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-bârî bi-şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-ma’rife, 1379.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Tehzîbü’t-tehzîb. Beyrut: Dârü’l-fiker, 1404.
• İbn Hammâm, Abdurrezzâk. el-Musannef. thk. Habiburrahman el-Âzamî. Beyrut: Mektebetu’l-İslamî, 1403.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez-Zâhirî. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. thk. Mahmud Hamid. 8 Cilt. Kahire: Dârü’l-hadis, 2005.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez-Zâhirî. en-Nübez el-Kafiye fî Usûli Ahkâmi’d-Din. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısri, 1991.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez-Zâhirî. er-Risâletü’l-bâhire fi’r-red ʿale’l-ahvâli’l-fâside. thk. İbn Temim ez-Zâhirî. Dımeşk: Mecmeu’l-lugatü’l-arabiyye, 1409.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Said ez-Zâhirî. Haccetü’l-Vedâ. Riyad: Beytü’l-efkarü’d-devliyye, 1998.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Said ez-Zâhirî. Usûl-i-Dîn -Dinin Kaynaklarına Bir Bakış-. çev. İbrahim Aydın. İstanbul: İnsan Yayınları, 5. Basım, 2016.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd Zâhirî. el-Muhallâ. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Kahire: Dârü’t-türâs, 2005.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. el-Müsnedü’s-sâhih. Beyrut: Müessesetür’-risâle, 1414.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk b. Huzeyme es-Sülemî en-Nîsâbûrî. es-Sahîh. Beyrut: Mektebetü’l-islâmî, 1400.
• İbn Kesîr, İmâduddîn Ebu’l-fida İsmaîl b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. Beyrut: Dâru ihyai’t-türâsi’l-arabi, 1988.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen. Daru İhyai’t-turasi’l-arabiyye, ts.
• İbn Râhûye, Ebû Ya‘kūb İshâk b. İbrâhîm b. Mahled et-Temîmî. Müsned. Medine: Mektebetü’l-imân, 1416.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Beyrut: Dârü’s-sadr, 1388.
• İbnü’l-Esîr, İzzeddin Ali b. Muhammed el-Cezerî. el-Lübâb fî tehzîbi’l-ensâb. Bağdat: Mektebetü’l-müsennâ, ts.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Osman b. Abdirrahman eş-Şehrezurî. Ulûmü’l-hadîs. thk. Nureddin Itr. Dımaşk: Dâru’l-fiker, 1986.
• İclî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Abdillâh b. Sâlih. Maʿrifetü’s-sikât min ricâli ehli’l-ʿilm ve’l-hadîss ve mine’d-duʿafâʾ ve zikru mezâhibihim ve ahbârihim. Kahire: Metbeati’l-medenî, ts.
• İşcan, Mehmet Zeki. “Dinî Bir Otorite Olarak Sahâbe Algısı”. İslâm Medeniyetinin Kurucu Nesli Sahâbe -Sahâbe Kimliği ve Algısı-. 205-218. Sakarya: Ensar Yayınları, 2013.
• Kaya, Hüsamettin. “Zâhirî Âlimlerin Sahâbe Algısı”. Şarkiyat İlmi Araştırma Dergisi 16/1 (2024), 169-184.
• Kelvezânî, Ebu’l-Hattab Mahfuz b. Ahmed b. el-Hasen el-. el-Temhîd fi Usûli’l-Fıkh. 4 Cilt. Mekke, 1985.
• Koca, Mustafa Kemal. Sahâbenin Adâleti: Ehli Sünnet İçi İhtilaflar. Yalova: Yalova Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvatta’. thk. Muhammed Fuad Abdulbakî. Mısır: Daru İhyai’t-turasi’l-arabiyye, 1417.
• Mâzerî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Ömer. El-Mu’lim bi Fevâid-i Muslim. thk. Muhammed eş-Şâzelî en-Neyfer. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslamiyye, 1992.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. Sahihu Müslim. Riyad: Dârü’l-efkarü’d-devliyye, 1419.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. el-Müctebâ (Sünen-i-Nesâî). thk. Abdulfettah Ebu Ğudde. Halep: Mektebetu Metbuatü’l-İslamiyye, 1406.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünenü’l-Kübrâ. thk. Şuayb el-Arnavut. Beyrut: Muessetu er-Risâle, 1421.
• Özay, Hilal. “İslâm Hukukunda Transseksüel veya Travesti Olmanın Hükmü”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 51 (2019), 207-234.
• Özmen, Ramazan. Hanbelî Usûlcülerin Hadis Metodolojisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Basım, 2018. Rowson, Everett K. “İlk Dönem Medîne’de Efemineler”. çev. Ahmet Hakkı Turabi, Erhan Özden. Rast Müzikoloji Dergisi 3/1 (2015), 1-31.
• Şâfiî, Muhammed b. İdris. Müsned. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
• Şâşî, Ebû Saîd el-Heysem b. Küleyb b. Süreyc. el-Müsned. Medine: Mektebetü’l-ulum ve’l-hikem, 1410.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu’cemü’l-kebîr. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, 1404.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Muʿcemü’l-evsat. Kahire: Dârü’l-haremeyn, 1415.
• Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd b. el-Cârûd. Müsned. Beyrut: Dârü’l-hicer, 1999.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). es-Sünen. Mısır: Şirketu Mektebeti ve Matbaati Mustafa el-Bali, 1395.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. el-Kâşif fî maʿrifeti men lehû rivâye fi’l-Kütübi’s-sitte. Cidde: Dârü’l-kible, 1403.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. el-Muktenâ fî serdi’l-künâ. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1997.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. thk. Şuayb el-Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1405.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Mîzânü’l-İ’tidâl. thk. Ali Muhammed Becâvî. Beyrut: Dârü’l-ma’rife, t.y.