Mozart’ın Zaide Operasının 18. Yüzyıldaki Benzer Temalı Eserlerle Olan İlişkisi

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 34, 969 - 997, 07.01.2025

Ayşe Bozkurt , Ebru Gökdağ

https://doi.org/10.21602/sduarte.1556221

Öz

Çalışmada Mozart’ın Zaide operasını bestelerken Avrupa’nın büyük bölümünü etkisi altına alan Türk modası ve bu modadan etkilenen diğer önemli yazar ve müzisyenlerle olan etkileşiminin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Araştırma Mozart’ın Zaide operasını bestelemeden önce eserle benzerlik gösteren Franz Joseph Sebastiani’nin Das Serail isimli müzikli oyunu ve François Marie Arouet Voltaire’in Zaire başlıklı tragedyası ile olan ilişkisi bağlamında sınırlandırılmıştır. Makale kapsamında ilk olarak Avrupa’da oryantalizmin nasıl ortaya çıktığı ve 17. yüzyılda etkili olan Türk opera akımı hakkında bilgi verilmiştir. Das Serail ve Zaide eserlerinin librettoları ilişkilendirilerek metinlerarası bağlantısı ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca Zaire tragedyası kullanılan tema ve konu benzerliği bakımından Das Serail ve Zaide ile karşılaştırılarak irdelenmiştir. Yapılan araştırma sonucunda Mozart’ın Zaide operasını bestelerken dönemin önde gelen yazarlarından Voltaire ve Sebastiani’den esinlendiği saptanmıştır. Bestecinin yüksek olasılıkla bu iki eseri de izlemiş ya da basılan metinlerinden haberdar olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Literatür tarama yöntemi, doküman analizi ve nitel araştırma tekniği ile yapılan bu çalışma araştırmacılara Zaide operası hakkında kapsamlı bir kaynak oluşturması bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Mozart, Türk Modası, Zaide Operası, Das Serail, Zaire

Etik Beyan

Bu makale, 2019 yılında Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Sahne Sanatları Anasanat Dalı Opera Sanat Dalı Tezli Yüksek Lisans Programında kabul edilen “Wolfgang Amadeus Mozart’ın Zaide Operası’ndaki Türk İmgelerinin İncelenmesi ve Peter Sellars ile Pierre-Alexandre Jauffret’nin Zaide Temsillerinin Karşılaştırılması” başlıklı yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

Kaynakça

• Ağca, D. (2014). “Türk Müziği ve Türk Dilinin Bazı Operalarda Kullanılışı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, Sayı 21/2.
• Çelik, S. H. (2017). Sanatta Oryantalizm ve Bir Oryantalist Olarak Osman Hamdi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İletişim ve Tasarım Anasanat Dalı.
• Demirci, D. (2011). W. A. Mozart’ın Eserlerinde Mehter Müziği’nin Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Müzik Bilimleri Ana Bilim Dalı.
• Einstein, A. (1936). “Die Text-Vorlage zu Mozarts ‘Zaide’”, Acta musicologica, Basel, Sayı 8 No. 1/2.
• Fort, A. B., Kates, H. S. (1935). Zaire (Zara), Minute History of the Drama, Newyork: Grosset & Dunlap.