TASAVVUFUN METAFİZİK OMURGASI: RÜYA –FUSÛS MERKEZLİ BİR DEĞERLENDİRME-

Year 2019, Issue: 43, 139 - 147, 31.12.2019

Zeliha Öteleş

Abstract

Tasavvufun
bilgi kaynakları arasında, öncelikli olarak “keşf ve ilham” zikredilmektedir. İlâhî
bilgiye ait bir kapının açılması olarak görülen ve sûfî için son derece önemli
olan bu iki bilgi kaynağı, “uyku ile uyanıklık arasında”, çoğu zaman da “uyku”
hâlinde “sûfî bilincine yansıyan bilgiler” olarak bilinir. Muhyiddin İbnü’l-Arabî(ö.
1240) tasavvuf anlayışını, “keşf yoluyla elde edilen bilgi” anlamına gelen “mârifet”
üzerine temellendirmesi, keşfe kapı aralayan rüyanın önemini güçlendirmektedir.
Tasavvufî yaşamın sistemleştiği dönemlerde nazârî olarak rüya, varlık
mertebeleri arasında “misâl âlemi” olarak nitelendirilmiştir. Tasavvufun kurumsal
yapısı olan tarikat içinde rüya, mânevî mertebelerin terakkî düzeyinin tespiti
için son derece mühimdir. Öyle ki, seyr u sülûk yapacak bir kimsenin hangi
zikir veya evrâdı çekeceği meselesinde rüya, yol gösterici bir pusula olarak
görülmüştür. Bu çalışma, tasavvufî yapıları ve anlayışları ayakta tutan, âdeta
görünmez bir dayanak olan rüya meselesinin farklı bir vecihten ele alınmasından
ibarettir.

 

Keywords

Tasavvuf, Rüya, Âlem-i misâl, Metafizik

References

• Afîfî, Ebu’l-Alâ, Fusûsu’l-Hikem Okumaları için anahtar, (çev: Ekrem Demirli), İz yay., İst., 2000.
• Ahmed Cevdet Paşa, Kısas-ı Enbiya Peygamberler Târihi, İstanbul, tsz., (Türk Neşriyat Yurdu).
• Ateş, Süleyman, Kur’ân’da Peygamberler Târihi, İstanbul, 2002.
• Azîzüddîn Nesefî, İnsân-ı Kâmil, (terc. A. Avni Konuk, haz. Sezai Fırat), Gelenek yay. İst., 2004.
• Bursevî, İsmail Hakkı, Rûhu’l-Beyân-Kur’an Meâli ve Tefsiri-, 9. Cilt, (terc: Murad Sülün), Erkam yay., İst., 2007.
• Bursevî, İsmail Hakkı, Kitabü'n-netice, haz. Ali Namlı, İmdat Yavaş, 2 Cilt, İstanbul : İnsan Yayınları, 1997.
• Câmî, Abdurrahmân, Nakdü’n-nusûs fî Şerhi Nakşi’l-Fusûs, (neşr: Âsım İbrâhîm el-Keyyâlî), Beyrut, 2005.
• Çakmaklıoğlu, Mustafa, “Muhyiddîn İbnü’l-Arabî’ye Göre Hayal Düzeyleri”, Tasavvuf Dergisi, yıl 4, sayı 10, Ankara, 2003.
• Demirli, Ekrem, “Rüya İçinde Rüya: Âlem Tâbir Edilmesi Gereken Bir Rüyadır”, Keşkül, -Rüya-, 11-Kış, ss. 28-32.
• Erich Fromm, Rüyalar, Masallar, Mitoslar, (çev: Aydın Arıtan, Kaan H. Ökten), Arıtan yay., 2. baskı, İst., 1992.
• Er-Rûdânî, Muhammed b. Süleyman, Cem’ul-fevâid min Câmi’il-usûl ve Mecma’iz-zevâid, Dâru’l-Kıble, Cidde, 1988.
• es-Sehavi, Şemseddin Ebü’l-Hayr Muhammed b. Abdurrahman, el-Makasıdü'l-hasene fî beyân kesir mine'l-ehâdîsi'l-meşhure; tashih: Abdullah Muhammed es-Sadık, Mektebetü’l-Hanci, Kahire, 1956.
• Gökyay, Orhan Şaik, “Tabirnâmeler”, Seçme Makaleler 3-Güçlük Nerede?-, İletişim Yayınları, İstanbul 2002, s. 151-168.
• Gürer, Dilaver, “Hz. Yûsuf’un Gördüğü Rüyanın Fusûsu’l-Hikem’deki Yorumu”, Tasavvuf Dergisi, yıl 9, sayı 21, Ankara, 2008.
• Izutsu, Toshihiko, İbn Arabî’nin Fusûs’undaki Anahtar Kavramlar, (terc: Ahmed Yüksel Özemre), İstanbul, 1998.
• İbn Arabî, İnşâ-u Devâir, H. S. Nyberg, Leiden, 1919/1336.
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim, el-Maârif, Beyrut, 1987.
• İlyas Çelebi, “Rüya”, DİA, XXXV.
• Konuk, Ahmed Avni, Fususü'l-hikem Tercüme ve Şerhi, (haz. Mustafa Tahralı, Selçuk Eraydın), İFAV, II. Cilt, 4. basım, İstanbul, 2005.
• Konuk, Ahmed Avni, Tedbîrât-ı İlâhiye Tercüme ve Şerhi, (haz.: Mustafa Tahralı), İz yay., 2. baskı, İst.,2001.
• Kuşeyrî, Abdulkerim, Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risâlesi, (haz. Süleyman Uludağ), Dergah yay., 3. baskı, 1999.
• M. Erol Kılıç, “Fusûsü’l-Hikem”, DİA, XIII.
• Mahmud el-Gurâb, Mahmud, el-Hayal Âlemü’l-Berzâh ve’l-Misâl min Kelami’ş-Şeyhi’l-Ekber Muhyiddîn İbnü’l-Arabî, Daru’l Kutubu’l-Arabî, Dımeşk, 1984.
• Süleyman Uludağ, “Rüya-Tasavvuf”, DİA, XXXV.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Umem ve’l-Mülûk, Beyrut, 1987.
• Tahralı, Mustafa, “Vahdet-i Vücûd ve Gölge Varlık” (Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, III. cildin Takdimi), İstanbul, 1990.