ALBAN KÜLTÜR MİRASI ÜZERİNE İNŞA EDİLMİŞ TARİH: ERMENİLERİN HRİSTİYANLIĞI KABUL ETMİŞ “İLK DEVLET” OLDUKLARI MİTİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2016, Cilt: 21 Sayı: 2, 557 - 566, 02.05.2016

Esme Özdaşlı

Öz

M.Ö. 3. yüzyıl ile M.S. 8. yüzyıl arasında yaklaşık olarak 1000 yıl hüküm sürmüş olan Albanya, 26 etnik gruptan oluşan konfedere bir devletti. İçerisinde Türklerin, Perslerin ve Kafkasya’nın otokton halklarının bulunduğu Albanya’da bu etnik grupların sahip olduğu kültürel unsurlar ile güçlü bir medeniyet inşa edilmişti. M.S. 313’te Hristiyanlığı ilk kez devlet dini kabul etmesi ile gerek Güney Kafkasya Hristiyanlığı gerekse Dünya Hristiyanlığı açısından önemli bir yere sahip olan bu medeniyetin mirası, Ermeni Kilisesi’nin yüzlerce yıldır devam eden yok etme politikalarına rağmen hala varlığını korumaktadır. Ermeniler açısından büyük bir prestij kaynağı olan “ilk Hristiyan devlet olma” iddiası Albanya’nın varlığı ile ortadan kalkacağı için Ermeniler yüzyıllardır Alban dini ve kültürel mirasına karşı acımasız bir asimilasyon politikasına girişmiş ve Alban mirası üzerinden efsanevi bir Ermeni tarihi yazmaya çalışmışlardır. Ancak başta Güney Kafkasya’nın ilk kilisesi olan “Kiş mabedi” ve çoğunluğu işgal altındaki Azerbaycan topraklarında yer alan Alban dini yapıtları Ermenilerin bu iddialarını geçersiz kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Albanlar, Gregoryanlık, Azerbaycan, Ermeni Kilisesi, Hristiyanlık

Kaynakça

• “Albanians”, http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-3404100041.html, 05.12.2015.
• “Albanlar”, http://www.azerbaijans.com/content_353_tr.html, 09.01.2016.
• ALSADT, A. L. (1992). The Azerbaijani Turks: Power and Identity under Russian Rula, Hoover Institution Press, Standford.
• ARAS, Osman Nuri (2008). “Karabağ Ekonomisi ve Karabağ Savaşı’nın Ekonomik Etkileri”, Karabağ Savaşı: Siyasi, Hukuki, Ekonomik Analiz, Der. Osman Nuri Aras, Qafqaz Üniversitesi Kafkasya Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Bakü.
• ASLANLI, Araz “Karabağ Sorunu Çözüme Ne Kadar Yakınız? Çatışmalardan Savaşa, Savaştan Ateşkese-2”, Türksam, http://www.turksam.org/tr/a2104.html, (28.12.2015).
• ASLANOVA, F. (2012). “Ermeni Tahribatına Maruz Kalan Azerbaycan Mezar Taşları”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9: 29-36.
• CLIFTON, J., CLIFTON, D. A., KIRK, P. ve LJOKJELL, R. (2005). “The Sociolinguistic Situation of the Udi in Azerbaijan”, SIL International, http://www- 01.sil.org/silesr/2005/silesr2005-014.pdf, 22.09.2015.
• COENE, F. (2010). The Caucasus: An Introduction, Routledge, New York.
• DEDEYEV, B. (2008). “Dağlık Karabağ Sorunu’nun Tarihi Arka Planına Bakış”, Karabağ Savaşı: Siyasi, Hukuki, Ekonomik Analiz, Der. Osman Nuri Aras, Qafqaz Üniversitesi Kafkasya Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Bakü.
• FEIGL, E. (2001). “Ermeni Milli Kilisesinin Zaferi ve Trajedisi”, Ermeni Araştırmaları, Sayı 2, http://www.eraren.org/index.php?Lisan=tr&Page=DergiIcerik&IcerikNo= 211, 25.12.2015.
• KALAFAT, Y. “Gregoryan Türklerinin Stratejik Boyutu”, http://bao.az/categories_Tarix/ subcategories_turk-xalqlar%C4%B1-tarix/product_3371092527, 01.09.2015. “Karabağ’ın Hristiyanlık Tarihi”, http://www.virtualkarabakh.com/read.php?lang=4&menu =129&id=1544#.Vq-yMrKLT4Y, 01.02.2016.
• KÜRKÇÜOĞLU, E. (2013). “Emeviler Zamanında Ermenistan Topraklarına Yönelik İslam Fetihleri ve Ermenistan’da Arap İdari Yapısının Kurulması”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 50: 115-142.
• MOSES, K. (2006). Alban Tarihi, Azerbaycan Türkçesinden Türkiye Türkçesine çeviren Yusuf Gedikli, Rusça ve İngilizce Nüshalarını Karşılaştırarak Azerbaycan Türkçesine Çeviren Ziya Bünyadov, Selenge Yayınları, İstanbul.
• "Reply by the Delegation of the Republic of Azerbaijan "to the Response of the Delegation of the Republic of Armenia to the Written Questions No. 526 and 528 by the Azerbaijani Parliamentarians Ms. Pasheyeva and Mr. Huseyinov”, Azerbaijan Foreign Policy Planning and Strategic Studies Department, http://www.azembassy.ca/documents/conflict/culture-nakhichevanchristianmonum.pdf, 11.10.2015.
• SEZGİN, M. N. (2002). “Ermeni Kültür Stratejisi ve Albanlar”, Ermeni Araştırmaları, Ermeni Araştırmaları Enstitüsü, Sayı 5, Bahar 2002, http://www.eraren.org/index.php?Lisan=tr&Page=DergiIcerik&IcerikNo=299, 10.09.2015.
• STUARD, J. (1994). an Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires, Green Publishing Group, Westport.
• ZERDABLI, I. B. (2004). Zerdabli, The History of Azerbaijan: From Ancient Times to Present Day, Rossendale Book, London.
• Rüxsarə Quliyeva (2012). “Alban Etnosu Konusuna Dair”, TURAN-SAM, Cilt 4, Sayı 15, ss. 24-30.
• “Qədim Azərbaycan Dövleti: Albanya”, http://www.azadliq.info/9296.html, 21.01.2016.