FEN BİLİMLERİ DERS KİTAPLARININ BİLİMSEL SORGULAMA BECERİLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Year 2022, , 44 - 72, 15.06.2022

Sinan Oba , Mücahit Köse

https://doi.org/10.31798/ses.1106070

Abstract

Bu araştırmada 2020-2021 eğitim öğretim yılında 5.6.7.sınıflarda okutulacak olan MEB yayınları fen bilimleri ders kitapları ve 8. sınıflarda okutulacak olan MEB tarafından onaylı özel yayınevi fen bilimleri ders kitaplarında bulunan deney ve etkinlik bölümlerinin bilimsel sorgulamaya uygunluğu nedir? sorusuna cevap aranmıştır. Araştırma 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından önerilen ortaokul 5.,6. (2 ders kitabı), 7. sınıf MEB yayınları ve 8. sınıf (özel yayınevi) beş adet fen bilimleri ders kitapları ile sınırlandırılmıştır. Bu çalışmada doküman incelemesi ile toplanan veriler içerik analizi yöntemi ile değerlendirilmiştir. Fen bilimleri ders kitaplarındaki deney ve etkinliklerin sorgulama tabanlı görevlerinin analizinde, Yang ve Liu (2016) tarafından geliştirilen Sorgulama tabanlı görevler analiz envanteri (Inquiry-based Tasks Analysis Inventory [ITAI]) kullanılmıştır. Sorgulama tabanlı görev analizi envanteri (SGAE) üç ana boyut ve 22 alt boyuttan oluşmaktadır. Araştırma sonucunda incelenen dokümanların deney ve etkinlik bölümlerinin bilimsel sorgulamaya uygunluğunun düşük seviyede kaldığı tespit edilmiştir.

Keywords

Fen Bilimleri, Ders Kitabı, Bilimsel Sorgulama, Öğretim Programı

References

• Abik, N.M. (2017). Çocukların bilimsel araştırmaların doğası hakkındaki görüşleri ve yaz bilim kampında geliştirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Akben, N. (2015). Fen ve teknoloji ders etkinliklerindeki bilimsel süreç becerilerinin bilimsel sorgulama yöntemiyle geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 40 (179).
• Akben, N.,& Köseoglu, F. (2010). İlköğretim 5. sınıf yoğunluk konusunda bilimsel sorgulamaya dayalı laboratuvar etkinlik örneği. Education Sciences, 5(3), 1281-1289.
• Arslan, A., Bekiroğlu, F. O., Süzük, E., & Gürel, C. (2014). Fizik laboratuar derslerinin araştırma-sorgulama açısından incelenmesi ve öğretmen adaylarının görüşlerinin belirlenmesi. Journal of Turkish Science Education, 11 (2), 1-35.
• Aydemir, S. (2012). Harmanlanmış öğrenme ortamının fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimin doğası ve bilimsel araştırmayı anlamaları üzerine etkisi/The effect of blended learning on pre-service science teachers views about nature of science and scientific inquiry. Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Bakır, E. (2018). Fen Bilimleri Ders Kitapları Ünite Sonu Değerlendirme Çalışmalarının Yapısal ve Bilişsel Özellikleri Açısından İncelenmesi (Doctoral dissertation, Kastamonu Üniversitesi).
• Baykara, H. (2019). Öğretmen adaylarının bilimsel araştırmaya ve dünyayı algılamaya yönelik görüşleri: Türkiye Tayvan örneği.
• Bianchini, JA ve Colburn, A. (2000). İlköğretim öğretmen adaylarına bilimin doğasının sorgulama yoluyla öğretimi: İki araştırmacının hikayesi. Journal of Research in Science Teaching: The National Association for Research in Science Teaching, 37 (2), 177-209.
• Bilen, K. (2009). Tahmin et-gözle-açıkla yöntemine dayalı laboratuvar uygulamalarının öğretmen adaylarının kavramsal başarılarına, bilimsel süreç becerilerine, tutumlarına ve bilimin doğası hakkındaki görüşlerine etkisi. Unpublished doctoral dissertation, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative researc journal.
• Branch, J. L. (2003). Inquiry-basedlearning: The keytostudentsuccess. School libraries in Canada, 22(4), 6.
• Corbin, J. (2016). Taking an analyticjourney. In J. M. Morse, P. N. Stern, J. Corbin, B. Bowers, K. Charmaz& A. E. Clarke (Eds.), Developing grounded theory: The second generation (pp. 35-54). New York, USA: Routledge.
• Corbin, J.,& Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research technique sand procedures for developing grounded theory (thirdedition). Los Angeles, USA: Sage.
• Creswell, J. W. (2012). Educational research: planning. Conducting, and Evaluating.
• Çepni, S. (2009). Fen alanları öğretim elemanlarının sınav sorularının bilişsel düzeylerinin analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 3(1), 65-84.
• Dana L. (2001). The effects of thelevel of inquiry of situated secondary science laboratory activities on students’ understanding sconcept sand thenature of science abality touseprocess skills and attitudestoward problem solving. University of Massachusetts, Lowell.
• Dökme, İ. (2005). Milli eğitim bakanlığı ilköğretim 6. sınıf fen bilgisi ders kitabının bilimsel süreç becerileri yönünden değerlendirilmesi. Elementary Education Online, 4(1), 7-17.
• Efe, H, Bakır, N, Baysal, Y, Özmen, S. (2015). 5., 6., 7. ve 8. Sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitaplarında Yer Alan Biyoloji Ünitelerinde Bulunan Etkinliklerin Bilimsel Süreç Becerileri Açısından Karşılaştırılması. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (25) , 238-256.
• Germann, P. J., Aram, R., & Burke, G. (1996). Identifying patterns and relationships among the responses of seventh‐grade students to the science process skill of designing experiments. Journal of Research in Science Teaching: The Official Journal of the National Association for Research in Science Teaching, 33(1), 79-99.
• Hamed, S.,Rivero, A. ve Jiménez, J. (2017). Bilimsel araştırma (VASI) hakkında görüşler: İspanya ve İsveç örneği. Fen Bilgisi Öğretimi , (Ekstra), 3561-3568.
• Harlen, W. (1999). Purposes and procedures for assessing science process skills. Assessment in Education: principles, policy & practice, 6(1), 129-144.
• Hofstein, A. And Lunetta, V. N. (1982). The role of the laboratory in science teaching: Neclectedaspectsof research. Review of Educational research, 52(2), 201-207.
• İnaltekin, T., Özyurt, B. B., & Akçay, H. (2012). İlköğretim 6., 7. ve 8. sınıf fen ve teknoloji ders kitabı etkinliklerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2).
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi temelli sosyal hizmet araştırmaları dergisi, 1(1), 62-80.
• Karataş, Z. (2017). Sosyal bilim araştırmalarında paradigma değişimi: Nitel yaklaşımın yükselişi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 68-86.
• Khan, S. N. (2014). Qualitative research method: Grounded theory. International Journal of Business and Management, 9(11), 224.
• Kılıç, G. B. (2003). Üçüncü Uluslararasi Matematik ve Fen Arastirmasi (TIMSS): Fen Ögretimi, Bilimsel Arastirma ve Bilimin Dogasi, pp. 42-51. Elementary Education Online, 2(1).
• Kim, HN ve Park, DY (2009). Kore ve Amerika Birleşik Devletleri'nin ilköğretim fen ders kitabı analizi. Fen Bilimleri Eğitimi Dergisi, 33 (2), 258-270.
• Lederman, J. S. (2009). Teaching scientific inquiry: Exploration, directed, guided, and opened-ended levels. National geographic science: Best practices and research base, 8-20. Retrieved from http://bit. ly/2LMIrjR
• Lederman, J. S.,Lederman, N. G., Bartos, S. A., Bartels, S. L., Meyer, A. A., &Schwartz, R. S. (2014). Meaningfulassessment of learners' understandings about scientificinquiry. The views about scientific inquiry(VASI) questionnaire. Journal of research in science teaching, 51(1), 65-83.
• Lederman, N. G. (1999). Teachers' understanding of the nature of science and classroom practice: Factors that facilitate or impede the relationship. Journal of Research in Science Teaching: The Official Journal of the National Association for Research in Science Teaching, 36(8), 916-929.
• Lederman, Norman ve Niess M. (1998). Survival Of The Fittest, School Science and Mathematics, Cilt 4, Sayı 98, ss. 169–172. Lind, K. (1998). Science Process Skills: Preparing for the future. Monroe 2 -Orleans Board of Cooperative Education Services, http://www.monroe2boces.org/shared/instruct/sciencek6/process.htm
• Ma, Y., Wang, T., Wang, J., Chen, ALR ve Yan, X. (2019). Liselerde Çin fen ders kitaplarının bilimsel araştırma etkinlikleri üzerine karşılaştırmalı bir çalışma. Fen Eğitiminde Araştırma, 1-21.
• Martin, D. J. (1997). Science education today. Elementary Science Methods, A constructivist Approach. Delmar Pres: USA.
• MEB, (2012). Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği. Tebliğler Dergisi.
• MEB, (2018). Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği. Tebliğler Dergisi.
• National Research Council. (1996). National Science Education Standards. Washington, D.C.:National Academy Press.
• Patton, M. Q. (1990). Qualitative evaluation and research methods. SAGE Publications, inc.
• Patton, M. Q. (1999). Enhancing the quality and credibility of qualitative analysis. Health Services Research, 34(5 Part 2), 1189-1208.
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice. Sage publications.
• Ramig, J. E., Bailer, J., & Ramsey, M. J. (1995). Teaching science process skills. USA: Good Apple.
• Reid, N.,& Shah, I. (2007). The role of laboratory work in university chemistry. Chemistry Education Research and Practice, 8(2), 172-185.
• Saraçoğlu, M.,& Kahyaoğlu, M. (2018). Ortaokul öğrencilerinin bilimsel sorgulama becerileri algılarının, merak, motivasyon ve tutum açısından incelenmesi. Journal of Computer and Education Research, 6(12), 358-376.
• Savran Gencer, A. (2015). Fen eğitiminde bilim ve mühendislik uygulaması: Fırıldak etkinliği. Araştırma Temelli Etkinlik Dergisi (ATED), 5 (1), 1-19.
• Schwartz, R. S., Lederman, N. G., & Lederman, J. S. (2008) An Instrument To Assess Views of Scientific Inquiry: The VOSI Questionnaire, National Association for Research in Science Teaching, March 30-April 2, 2008. Baltimore, U.S.
• Shepardson, D. P. (1997). The nature of student thinking in life sciencelaboratories. School Science and Mathematics, 97(1), 37-44.
• Şen, A. Z., & Nakipoğlu, C. (2012). Ortaöğretim 12. sınıf öğrencilerinin bilimsel süreç becerileri düzeylerinin belirlenmesi [The determination of 12nd grade students' science process skills levels]. In 10th National Science and Mathematics Education Congress (pp. 27-30).
• Tatar, N., Korkmaz, H. & Şaşmaz Ören, F. (2007). Araştırmaya dayalı fen laboratuarlarında bilimsel süreç becerilerini geliştirmede etkili araçlar: Vee ve I diyagramları. İlköğretim Online, 6(1), 76-92.
• Tezcan, G. (2019). Ortaokul Fen Bilimleri Ders Kitaplarında Yer Alan Etkinliklerin Bilim, Teknoloji, Mühendislik Ve Matematik Yaklaşımına Uygunluğunun İncelenmesi Ve Öğretmen Görüşleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Tuncel, H. (2012). Bir yaz bilim kampının çocukların bilimsel araştırma hakkındaki görüşlerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• White, R., & Gunstone, R. (2014). Probing understanding. Routledge.
• Yang, W.,&Liu, E. (2016). Development andvalidation of an instrument for evaluating inquiry-basedtasks in science textbooks. International Journal of Science Education, 38(18), 2688-2711.
• Yang, W.,Liu, C. ve Liu, E. (2019). Anakara Çin'deki lise biyoloji ders kitaplarında sorgulamaya dayalı görevlerin içerik analizi. International Journal of Science Education, 41 (6), 827-845.
• Yıldırım, A.,&Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin yayıncılık.
• Yıldız-Feyzioğlu E.,&Tatar, N. (2012). Fen ve teknoloji ders kitaplarındaki etkinliklerin bilimsel süreç becerilerine ve yapısal özelliklerine göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(164).