SENSE OF FUN THROUGH THE CONCEPT OF THE OVERMAN: AN ANALYSIS OF ZORBA’S CHARACTER IN THE FILM ZORBA

Year 2023, , 83 - 110, 18.04.2023

Pınar Karhan

https://doi.org/10.32001/sinecine.1184515

Abstract

As a human-specific phenomenon that emerges as a result of a natural need, that liberates the soul, that dispels fear, and that enables one to enjoy life, fun can be evaluated through film characters using a personal interpretation. The character of Zorba in the adapted movie Zorba The Greek (1964) exhibits a unique sense of fun with traces from Nietzsche's Thus Spoke Zarathustra. This understanding, which is based on the value system of Zarathustra and Dionysus, reflects the lifestyle of the Zorba, who is portrayed as a cheerful, wise character with a combination of overman conception and fun. In this way, Zorba opens up to new research both by reinterpreting and strengthening his representation in the novel of the same name with visual and auditory codes, and by his relationship with the philosophical source of the original text. This study aims to evaluate the character of Zorba in the film of Zorba The Greek through the character of Zarathustra in the work called Thus Spoke Zarathustra to reveal how Zorba exhibits his sense of fun combined with the overman conception. According to the research, Zorba adopted a life philosophy similar to Zarathustra with his activism for life, inner journey, spiritual guidance, opposition to rote, perspective on love and woman, glorification of dance, from living alone, and from his love of nature and friends. By discovering the core values ​​of the Pre-Socratic period, by finding a way of life for himself, and by shining a light around him, Zorba made it successful Nietzsche's Dionysian life formula with his activism for life. This success can be seen in the affirmation of life, in the display of practical intelligence ready to gamify at any moment, in the inversion of the formativeness of the modern world, and in the presentation of a reproduced sense of fun filled with dance and music. Zorba's humorous approach based on the attitude of turning inside out is revealed by his laughter, by his word games, by his exaggeration, by his inconsistency, and by his incompatibility; it affects the discovery of fun by the liberated and transformed boss and the monastery officials who can overcome their consciousness and get rid of oppression.

Keywords

sense of fun, Zorba’s humor, overman, Zorba the Greek, communication sociology

EĞLENME ANLAYIŞININ ÜSTİNSAN ÖĞRETİSİYLE ANLAMLANDIRILMASI: ZORBA FİLMİ’NDEKİ ZORBA KARAKTERİNİN ANALİZİ

Abstract

Doğal bir gereksinim sonucu ortaya çıkan, ruhu özgürleştiren, korkuyu dağıtan ve yaşamdan keyif alınmasını sağlayan insana özgü bir görüngü olarak eğlenme, kişisel anlamlandırılma biçimiyle film karakterleri üzerinden değerlendirilebilir. Uyarlama film Zorba’daki (1964) Zorba karakteri, Nietzsche’nin Böyle Buyurdu Zerdüşt adlı eserinden taşıdığı izlerle özgün bir eğlenme anlayışı sergilemektedir. Zerdüşt ve Dionysos’un değerler sistemine dayanan bu anlayış, üstinsan öğretisi ve eğlenmenin bir aradalığıyla şen bilge karakter olarak canlandırılan Zorba karakterinin yaşam tarzına yansımaktadır. Böylelikle Zorba, hem aynı adı taşıyan romandaki temsilini görsel ve işitsel kodlarla yeniden yorumlayıp güçlendirerek hem de orijinal metnin felsefi kaynağıyla ilişki kurarak yeni araştırmalara açılmaktadır. Bu çalışma Zorba filmindeki Zorba karakterini Böyle Buyurdu Zerdüşt adlı eserin Zerdüşt karakteri üzerinden değerlendirmeyi; Zorba’nın üstinsan öğretisiyle birleşen eğlenme anlayışını nasıl sergilediğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmaya göre Zorba; yaşamdaki eylemselliği, içsel yolculuğu, ruh kılavuzluğu, ezbere karşı çıkışı, yeryüzü ve insan sevgisi, aşka ve kadına bakış açısı, tek başına yaşaması ve dansı yüceltmesiyle Zerdüşt’ünküne benzer bir yaşam felsefesi benimsemiştir. Pre-Sokratik Dönem’in öz değerlerini keşfederek kendine yaşam yolu bulup etrafına ışık saçan Zorba, yaşamın içindeki eylemselliğiyle Nietzsche’nin Dionysosçu yaşam formülünü başarıya ulaştırmaktadır. Bu başarı yaşamın olumlanmasında, hayatı her an oyunlaştırmaya hazır pratik zekânın sergilenişinde, modern dünyanın biçimlendiriciliğini tersine çevirmede, dans ve müzikle dolu yeniden üretilen bir eğlenme anlayışının ortaya konuluşunda görülebilmektedir. Zorba’nın tersyüz etme tavrına dayanan mizahi yaklaşımı kahkahalarıyla, kelime oyunlarıyla, abartısıyla, aykırılığı ve uyumsuzluğuyla ortaya çıkmakta; özgürleşip dönüşen patron ile bilinçlerini aşıp baskıdan kurtulabilen manastır görevlilerinin eğlenmeyi keşfedişlerine etki etmektedir.

Keywords

eğlenme anlayışı, Zorba’nın mizahı, üstinsan öğretisi, Zorba filmi, iletişim sosyolojisi

References

• Adorno, Horkheimer, Gadamer (2001). Nietzsche ve Biz. (Çev. I. Ergüden). Nietzsche: Kayıp Bir Kıta (Sayı: 25) içinde, Cogito YKY.
• Adorno, T., Horkheimer, M. (2010). Aydınlanmanın Diyalektiği. (Çev. N. Ülner ve Ö. E. Karadoğan). Kabalcı.
• Aristoteles (2020). Nikomakhos’a Etik (5. Baskı). (Çev. F. Akderin). Say.
• Aro, j. (2014). Zerdüşt Muamması. (Çev. E. Naskali). Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(2). doi:10.16985/MTAD.2015210896
• Bakhtin, M. (2001). Karnavaldan Romana. (Çev. C. Soydemir). Ayrıntı.
• Blanchot, M. (2001). Nietzsche ve Parçalı Yazı. (Çev. Ö. Aygün). Cogito Nietzsche: Kayıp Bir Kıta içinde, YKY.
• Cevizci, A. (2014). Felsefe Sözlüğü. Say.
• Cicero (2021). Dostluk Üzerine (7. Baskı). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• Deleuze, G. (2016). Nietzsche ve Felsefe. Norgunk.
• Eagleton, T. (2020). Mizah (2. Baskı). (Çev. M. Pekdemir). Ayrıntı.
• Erhat, A. (1996). Mitoloji Sözlüğü. Remzi.
• Fromm, E. (1995). Erdem ve Mutluluk. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Foley, M. (2021). Eğlenmek Ciddiyet İster. Beyaz Baykuş.
• Kakoyannis M. (Yönetmen). (1964). Zorba The Greek [Film] ABD-İngiltere-Yunanistan: Twentieth Century-Fox Film Corparation.
• Kazancakis, N. (2018). Zorba (32. Baskı). (Çev. A. Angın). Can.
• Kuçuradi, İ. (1999). Nietzsche ve İnsan. Türkiye Felsefe Kurumu.
• Morreall, J. (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak. (Çev. K. Aysenever ve Ş. Soyer). İris.
• Nietzsche, F. (1968). The Will to Power. Vintage Books.
• Nietzsche, F. (2012). Böyle Buyurdu Zerdüşt. (Çev. T. Oflazoğlu). İz.
• Sanders, B. (2019). Kahkahanın Zaferi (2. Baskı). (Çev. K. Atakay). Ayrıntı.
• Stauth, G. ve Turner, B. (1997). Nietzsche’nin Dansı. (Çev. M. Küçük). Bilim ve Sanat.
• Şengör, C. (2001). Nietzsche ve ‘Akla’ İsyan. Nietzsche: Kayıp Bir Kıta (Sayı: 25) içinde, Cogito YKY.
• Wolf, A. (2003). Nietzsche’nin Felsefesi. (Çev. S. Çevikbaş ve S. H. Erdem). Babil.