CRITICAL PERSPECTIVES ON ATIF YILMAZ’S “VERSATILE” CINEMA FROM A COLLECTIVE APPROACH: ATIF YILMAZ SİNEMASI

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1, 183 - 195, 09.08.2024

Tunç Yıldırım

Öz

Atıf Yılmaz (1925–2006) was a legendary filmmaker whose work as a director, producer, and screenwriter contributed greatly to Turkish popular cinema both during the Yeşilçam period and after. Though famed for the ways he helped shape Turkey’s National Cinema movement and for his Yeşilçam melodramas, village films, epic musicals, historical dramas, social satires, and the most political women’s films of the 1980s, Atıf Yılmaz remains a neglected figure in the field cinema/film studies. The volume under review here seeks to rectify this important gap in the scholarly literature on the history and aesthetics of Turkish cinema. Atıf Yılmaz Sineması (2023), edited by Evren Günevi Uslu and Selim Beyazyüz, comprises ten articles by twelve experts in the field. The purpose of this book review is to introduce the work in question and to examine thematically and aesthetically the various case studies that make up this edited volume.

Anahtar Kelimeler

Atıf Yılmaz, Turkish cinema, Yeşilçam period, Popular genres, Author cinem

KOLEKTİF YAKLAŞIMDAN ATIF YILMAZ’IN “ÇOK YÖNLÜ” SİNEMASINA ELEŞTİREL BAKIŞLAR: ATIF YILMAZ SİNEMASI

Öz

Türkiye’de popüler sinema tarihinin Yeşilçam döneminde ve sonrasında eser verebilmiş ender yönetmenlerin, yapımcıların ve senaryocuların en başında Atıf Yılmaz (1926-2006) gelir. Aslında efsanevi bir sinemacı olarak Atıf Yılmaz’ın büyük başarısı kendisini popüler tür sinemasına yaptığı katkılarda gösterir. Yeşilçam’ın başat türü melodramdan, her devirde kendisini gösteren köy filmlerine, epik müzikal denemelerinden maceracı tarihi filmlere, toplumsal nitelikli eleştirel güldürülerden, angaje Ulusal Sinema hareketinin biçimine ve hatta bir devrin en politik kadın filmlerine imza atan bu ünlü yaratıcı-yönetmenin poetikası sinema/film araştırmaları disiplininin kesin kurallarına göre incelenmeyi beklemektedir. Sinema ortamında fazla üretken bir kimliğe sahip yarım asırlık sinemacı Atıf Yılmaz hakkında yayımlanan eleştirel ve sinemasever kitapların sayısı bir elin parmaklarını geçmediği gibi onun sinemasının karakteristiğine adanan akademik yani bilimsel nitelikteki çalışmaların sayısı da yok denecek kadar azdır. Türk sinema tarihini ve estetiğini ilgilendiren bilimsel literatürdeki bu önemli eksiklik, Evren Günevi Uslu ve Selim Beyazyüz’ün editörlüğünde hazırlanan ve on iki akademisyen yazarın toplam on makaleyle katkı sunduğu Atıf Yılmaz Sineması (2023) kitabında giderilmek istenmiştir. Bu eleştirel yazının amacı söz konusu eseri tanıtmak ve bu ortak kitabı meydana getiren değişik örnek olay çalışmalarını tematik ve estetik bakış açılarından incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Atıf Yılmaz, Türk Sineması, Yeşilçam Dönemi, Popüler Türler, Auteur sineması

Kaynakça

• Akad, L. (2004). Işıkla Karanlık Arasında. TİBY.
• Arslan, M. (2007). (Ed.). ‘Rejisör’ Atıf Yılmaz. Agora.
• Atamer, O. (2023). Postmodern uyarlama Çalışmaları Ekseninde Atıf Yılmaz Çalışması. E. G. Uslu & S. Beyazyüz (Ed.), Atıf Yılmaz Sineması (s. 149-179). Palet.
• Aytaç, İ. (2001). (Ed.). Atıf Yılmaz: Sinemada 50 Yıl. Ankara Sinema Derneği.
• Beyazyüz, S. (2023). Ulusal Sinema Hareketi Çerçevesinde Atıf Yılmaz Sinemasında Geleneksel Türk Motiflerinin Kullanımı: Yedi Kocalı Hürmüz. E. G. Uslu & S. Beyazyüz (Ed.), Atıf Yılmaz Sineması (s. 113-147). Palet.
• Ceyhan, M. & Topcu, K. (2023). Atıf Yılmaz Sinemasının Mizansen Eleştirisi: “Berdel” Filmi Örneği. E. G. Uslu & S. Beyazyüz (Ed.), Atıf Yılmaz Sineması (s. 241-257). Palet.
• Evren, B. (2006). Ustasız Usta: Atıf Yılmaz. DKİV.
• Işık, M. & Kına, S. A. (2023). Atıf Yılmaz Sinemasında Halk Hikâyeleri ve Destanlar. E. G. Uslu & S. Beyazyüz (Ed.), Atıf Yılmaz Sineması (s. 41-61). Palet.
• Kurtyılmaz, D. (2023). Romantik Karakter ve Tin: Arkadaşım Şeytan Aldı Götürdü, Satamadan Getirdi. E. G. Uslu & S. Beyazyüz (Ed.), Atıf Yılmaz Sineması (s. 13-39). Palet.
• Öz, S. (2020). Oyuncu. Yeşilçam Yıldız Sisteminde Bir Anti-Yıldız: Adile Naşit. İletişim.
• Özer, Y. (2023). Atıf Yılmaz Sinemasında Öteki Kimliklerin Sunumu. E. G. Uslu & S. Beyazyüz (Ed.), Atıf Yılmaz Sineması (s. 63-84). Palet.
• Özuyar, A. (2021). Kovboylara Bozlak Okutan Adam: Ha-Ka’nın Hikâyesi. Doruk.
• Özyağıcı, K. (2006). (Ed.). Adı: Atıf Yılmaz. Dost.
• Rey-Debove, J. & Rey, A. (2002). (Ed.). Le Nouveau Petit Robert: Dictionnaire Alphabétique et Analogique de la Langue Française. Le Petit Robert.
• Sancar, M. K. (2023). Düş Gezginleri ve La Vie d’Adèle Filmlerinde Toplumsal Cinsiyetin Ekonomi Politik Boyutları: Karşılaştırmalı Bir Analiz. E. G. Uslu & S. Beyazyüz (Ed.), Atıf Yılmaz Sineması (s. 259-285). Palet.
• Şavk, S. (2023). How Social Media Platforms Replace Film Archives When There Are No Archives. N. Erdoğan & E. Kayaalp (Ed.), Exploring Past Images in a Digital Age: Reinventing the Archive (s. 57-75). Amsterdam University Press. https://library.oapen.org/handle/20.500.12657/64029 (Erişim Tarihi: 2 Ekim 2023).
• Taşar, İ. (2023). Atıf Yılmaz Sinemasında Kadın Temsili. E. G. Uslu & S. Beyazyüz (Ed.), Atıf Yılmaz Sineması (s. 219-239). Palet.
• Tunalı, İ. (2013). Yeni Bir Aydınlanmaya Doğru: Kültür ve Sanat Sorunlarına Düşünsel Bakışlar. Remzi.
• Uslu, E. G. & Beyazyüz, S. (2023). (Ed.). Atıf Yılmaz Sineması. Palet.
• Uslu, E. G. (2023). Atıf Yılmaz Sinemasında İdeolojik Eleştiri. E. G. Uslu & S. Beyazyüz (Ed.), Atıf Yılmaz Sineması (s. 85-112). Palet.
• Yedekci, E. U. (2023). Atıf Yılmaz’ın “Kadın Filmleri”nde Erkeklik Temsilleri. E. G. Uslu & S. Beyazyüz (Ed.), Atıf Yılmaz Sineması (s. 181-218). Palet.
• Yıldırım, T. (2015). Halit Refiğ’in Bir Türk’e Gönül Verdim Filminde Oyun ve Oyuncak Temaları Üzerinden Yayılan Kültürel Temsiller. Asos Journal, 13, 210-228. DOI : 10.16992/ASOS.674 (Erişim Tarihi: 5 Ekim 2023).
• Yıldırım, T. (2016). Türk Sinemasının Estetik Tarihi. Standart Türlere Giriş: 1948-1959. ES.
• Yıldırım, T. (2018). Onat Kutlar’ın Mirasını Takip Eden ‘Eksik’ Bir Derleme Kitap: Sinema… Sinema (Yazılar-Konuşmalar). Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 31, 249-260. DOI: 10.17829/turcom.499723 (Erişim Tarihi: 5 Ekim 2023).
• Yılmaz, A. (1991). Hayallerim, Aşkım ve Ben. Simavi.
• Yılmaz, A. (1995). Söylemek Güzeldir. AFA.
• Yılmaz, A. (2002). Bir Sinemacının Anıları. Doğan. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 2 Ekim 2023)
• https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp (Erişim Tarihi: 2 Ekim 2023)
• https://kasif.mkutup.gov.tr/SonucDetay.aspx?MakId=2238665 (Erişim Tarihi: 2 Ekim 2023)
• https://www.tsa.org.tr/tr/arama/kelime/2/at%C4%B1f%20y%C4%B1lmaz (Erişim Tarihi: 2 Ekim 2023)