Sabahattin Ali’nin “Bir Siyah Fanila İçin” Hikâyesinin Umberto Eco’nun “Örnek Okur” Bağlamında İncelenmesi

Year 2024, Volume: 8 Issue: 1, 186 - 208, 30.05.2024

Ertan Yıldırım

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1385794

Abstract

Sabahattin Ali, Toplumcu Gerçekçi bir yazar kimliğiyle gerçekliklerden yola çıkarak toplumun arızlarını, görevini layıkıyla yerine getirmeyen memurları, ezen-ezilen in-sanları, toplumsal normların insan üzerindeki yansımalarını, aşkları, yalnızlıkları eserlerine konu etmiştir. Bir Siyah Fanila İçin hikâyesinde de Sabahattin Ali, insan-muhit uyumsuzluğu atmosferinde kişisel yaşam felsefesinin ayırdına varan Kaymakam Ömer’in kendi olarak yaşama arzusunu konu eder. Ömer, hikâyenin sonunda herkesleşip toplum beklentilerini öncelemek yerine, İstanbul’da siyah fanilası ile samimi ve mutlu bir ayakkabı boyacısı olmayı tercih eder. Anadolu’nun unutulmuşluğunun yanı sıra memurların nitelikten yoksun hâllerinin de vurgulandığı hikâye, dönemsel zihniyetin anlaşılmasına da olanak sağlar. Çalışmada yöntem olarak edebî metin anlamlandırması ve içerik çözümlemesi kullanılmıştır. Kabul edilebilir ki metinler okura bağlı olarak yeni anlamlar üretirler. Bu anlayışla Umberto Eco’nun dikkat çektiği aşırı yorum tuzağına düşmeden görünenin altındaki manaya ulaşmak hikâyenin anlam katmanlarına nüfuz edebilmek çalışmanın ana hedefi olacaktır. Bu hedef doğrultusunda hikâye, Umberto Eco’nun kavramsallaştırdığı yazarla okurun iş birliğine dayanan örnek okur titizliğiyle ele alınmıştır. Hikâye, birinci düzey okur için bir aydın-halk çatışması izlenimi verse de örnek “okur için” Ömer’in bulunduğu çevreden kaçış ar-zusunun altında Walter Benjamin’in kavramsallaştırdığı flâneur kavramına denk düşen aylak yaşam özlemi olduğu çalışmada tespit edilmiştir.

Keywords

Sabahattin Ali, hikâye, Anadolu, herkesleşmek, flaneur

References

• Ali, S. (2023). Değirmen, Yapı Kredi Yayınları, (s. 115-121).
• Altun, SS. (2022). Sadri Ertem’in toplumcu gerçekliği bağlamında “Bacayı İndir Bacayı Kaldır” hikâyesine bakış, Medeniyet Kültürel Araştırmalar Belleteni, İMÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 2, Cilt: 2, 2022, s. 24-36, ISSN:2792-0348
• Artun, A. (2013). “Baudelaire’de Sanatın Özerkleşmesi ve Modernizm (Modern Hayatın Ressamı’na Sunuş)”, Charles Baudelaire, Modern Hayatın Ressamı Çev.: Ali Berk-tay, İletişim Yayınları, 7. Baskı, İstanbul.
• Belge M. (1989). Marksist estetik, BFS Yayınları.
• Berger, J. (2018). Görme biçimleri, Metis Yayınları.
• Çeker, Y. (2018). Modern Türk edebiyatında flanör düşünce: Sait Faik Örneği. (Yayım-lanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Demir, A. (2011). Mekânın hikâyesi hikâyenin mekânı: Türk hikâyesinde mekân (1870-1922 dönemi). Kesit Yayınları.
• Eco, U. (2016a). Anlatı ormanlarında altı gezinti, Çeviri: Kemal Atakay K. Can Yayınları.
• Eco, U. (2016b). Açık yapıt, (Tolga Esmer çev.), Can Yayınları.
• Gasset, JOY. (2014). İnsan ve herkes, (Işık NG. çev.) Metis Yayınları.
• Korkmaz, R. (2016). Sabahattin Ali insan ve eser, Kesit Yayınları.
• Mengüşoğlu, T. (1988). İnsan felsefesi, Remzi Kitabevi.
• Metin O., Ünal Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: iletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezinde kullanımı.
• Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt 2, Sayı: Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Özel sayısı.
• Sartre, JP. (1997). Varoluşçuluk, (Asım Bezirci çev.), Say Yayınları.
• Svendsen L. (2019). Yalnızlığın felsefesi, Redingot Yayınları.
• Kaplan, M. (2019). Hikâye tahlilleri, Dergâh Yayınları.
• Tosun, N. (2018). Modern öykü kuramı, Hece Yayınları.
• Tüzer, İ. (2020). anlatı / yorum roman ve hikâye üzerine yazılar, Hece Yayınları.