Memlükler Döneminde (648-923/1250-1517) Siyer Çalışmaları Safedî’nin (ö. 764/1363) el-Vâfî’ Adlı Eserinde Hz. Peygamber’in Hayatı

Year 2018, Issue: 4, 11 - 34, 25.06.2018

Fatih Yahya Ayaz

Abstract

Haçlı Seferleri ve Moğol İstilası’ndan sonra ulema için
bir sığınak hâline gelen Memlük Devleti, gerek sultanların
gerekse devlet adamlarının büyük destek ve himayeleriyle
ilmî hayatın gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Bu
dönemde çeşitli ilim dallarında çok sayıda âlim yetişmiş,
kıymetli ve hacimli eserler kaleme alınmıştır. Bunların
başında şüphesiz tarih alanı gelmektedir. Bu sahayla
ilgili çeşitli konuları içeren çok sayıda eser yazılmış, Hz.
Peygamber’in hayatı da bundan nasibini almıştır. Hemen
bütün tarihçiler teberrüken de olsa eserlerinde Hz.
Peygamber’in hayatına yer vermiştir.
Söz konusu dönemde Hz. Peygamber’in hayatını kaleme
alanlardan biri de meşhur münşî ve tarihçi Safedî’dir. O,
hacimli biyografi eseri el-Vâfî’de, “Muhammed Rasûlüllah”
başlıklı bir maddeyi Hz. Peygamber’e ayırmıştır. Müellif sade
bir üslupla, kronolojiye çok başvurmadan konu merkezli
olarak Rasûlüllah’ın özellikleri, aile efradı, mucizeleri,
ahlâkı gibi bahislere daha fazla yer ayırmak suretiyle kısa
ancak ilginç bilgiler içeren bir siyer yazmıştır. Bu siyer eseri
dönemin genel tarihçilik anlayışını yansıtması ve Memlükler
döneminde Hz. Peygamber’in anlatılma ve anlaşılma tarzını
ortaya koyar bir mahiyet taşıması bakımından önem arz
etmektedir. Bu çalışmada, Safedî’nin adı geçen siyer maddesi;
kaynakları, muhtevası ve usulü bakımından incelenmiş ve
bazı değerlendirmelere tâbi tutulmuştur.

Keywords

Memlükler, Siyer, Safedî, el-Vâfî

References

• Algül, Hüseyin “el-Mevâhibü’l-ledünniyye”, DİA, XXIX (2004), s. 421.
• Altıkulaç, Tayyar, “Sehâvî, Alemüddin”, DİA, XXXVI (2009), s. 311-313.
• Apaydın, H. Yunus, “İbn Hazm”, DİA, XX (1999), s. 39-52.
• Arslan, Abdurrahim, İbn Seyyidinnâs (ö. 734/1334) ve ‘Uyûnü’l-Eser Adlı Eseri (Basılmamış Doktora Tezi, Harran Üniversitesi SBE, Şanlıurfa 2017.
• Ayalon, David, “Awlâd al-Nâs”, Encyclopaedia of Islam New Edition (EI2), I (1954), s.765.
• el-Cemmâ‘îlî, Ebû Muhammed Abdülganî (ö. 600/1203), Sîretü’n-Nebî ve sîretü ashâbihi’l-‘aşere (nşr. Halid Abdurrahman b. Hamd es-Şâyi‘), Riyad 1424.
• Cengiz, Osman, Makrîzî’nin İmtâu’l-Esmâ İsimli Eseri (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul 2010.
• Durmuş, İsmail, “Safedî”, DİA, XXXV (2008), s. 447-450.
• Durmuş, İsmail, es-Safedi, Hayatı, Eserleri ve Gavâmızu’s-Sıhah’ı (Basılmamış Doçentlik Tezi), 1994.
• Efendioğlu, Mehmet, “Zâdü’l-Meâd”, DİA, XLIV (2014), s. 63-64.
• İbn Habîb el-Halebî, Sa‘deddin İbrahim (ö. 779/1377), el-Muktefâ min sîreti’l-Mustafâ (nşr. M. Muhammed Hüseyin ez-Zehebî), Kahire 1996.
• İbn Habîb el-Halebî, Sa‘deddin İbrahim (ö. 779/1377), en-Necmü’s-sâkıb fî eşrefi’l-menâkıb (nşr. M. Muhammed Hüseyin ez-Zehebî), Kahire 1996.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihabeddin Ahmed b. Ali (ö. 852/1449), ed-Dürerü’l-kâmine fî a’yâni’l-mieti’s-sâmine (nşr. Abdülvâris Muhammed Ali), I-IV, Beyrut 1997.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed (ö. 681/1282), Vefeyâtü’l-a‘yân ve enbâü ebnâi’z-zamân (nşr. İhsan Abbâs), I-VIII, Beyrut 1978.
• İbn İshâk, Ebû Abdullah Muhammed (ö. 151/768), Sîretü İbn İshâk (nşr. Muhammed Hamidullah), Konya 1981.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed (ö. 751/1350), Zâdü’l-me‘âd fî hedyi hayri’l-‘ibâd (nşr. Şuayb el-Arnaût-Abdülkadir el-Arnaût), I-V, Beyrut 1981.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmadüddin İsmail b. Ömer (ö. 774/1373), el-Fusûl fî (ihtisâri) sîreti’r-Resûl (nşr. Muhammed el-Îd el-Hatrâvî-Muhyiddin Müstû), Dımaşk 1992.
• İbn Seyyidünnâs, Ebü’l-Feth Fethuddin Muhammed (ö. 734/1334), Uyûnü’l-eser fî fünûni’l-megâzî ve’ş-şemâil ve’s-siyer (nşr. Muhammed el-îd el-Hatrâvî-Muhyiddin Mestû), I-II, Dımaşk 1992.
• İbn Tağriberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemaleddin Yusuf (ö. 874/1470), el-Menhelü’s-sâfî ve’l-müstevfî ba‘de’l-Vâfî (nşr. Muhammed M. Emin-Nebîl Muhammed Abdülaziz), I-XII, Kahire 1984-2006.
• İbnü’d-Devâdârî, Seyfeddin Ebû Bekir b. Abdullah b. Aybek (ö. 736/1336’dan sonra), ed-Dürrü’s-semîn fî ahbâri Seyyidi’l-mürselîn (nşr. Muhammed es- Saîd Cemaleddin), Kahire 1981.
• İbnü’d-Devâdârî, Kenzü’d-dürer ve câmi‘u’l-gurer, I-IX (nşr. Bernd Ratke-Edward Badeen-Ulrich Haarmann-Hans R. Roemer-Saîd A. Âşûr vd.), Kahire-Beyrut 1960-1994.
• el-Kalkaşendî, Ahmed b. Ali (ö. 821/1418), Subhu’l-a‘şâ fî sınâ‘ati’l-inşâ, I-XV, Kahire 1910-1920.
• Kandemir, M. Yaşar, “İbn Seyyidünnâs”, DİA, XX (1999), s. 316-318.
• el-Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihabeddin Ahmed b. Muhammed (ö. 923/1517), el-Mevâhibü’l-ledünniyye bi’l-minâhi’l-Muhammediyye (nşr. Salih Ahmed eşŞâmî), I-IV, Beyrut 1991.
• el-Makrîzî, Takıyyüddin Ahmed b. Ali (ö. 845/1441), İmtâu‘l-esmâ‘ bimâ li’n-Nebiyy mine’l-ahvâl ve’l-emvâl ve’l-hafede ve’l-metâ‘ (nşr. Muhammed Abdülhamid en-Nümeysî), I-XV, Beyrut 1999.
• Moğultay b. Kılıç, Ebû Abdullah Alâeddin (ö. 762/1361), el-İşâre ilâ sîreti’l-Mustafâ ve âsâri (târîhi) men ba‘dehû mine’l-hulefâ (nşr. M. Nizameddin el-Füteyyih), Dımaşk 1996.
• es-Safedî, Salâhaddin Halil b. Aybek (ö. 764/1363), A‘yânü’l-asr ve a‘vânü’n-nasr (nşr. Ali Ebû Zeyd v.dğr.), I-VI, Beyrut-Dımaşk 1998.
• es-Safedî, Salâhaddin Halil b. Aybek (ö. 764/1363), Kitâbü’l-Vâfî bi’l-Vefeyât (nşr. Helmut Ritter, Sven Dedering v.dğr.), I-XXX, Wiesbaden-Beyrut 1962-2004.
• es-Safedî, Salâhaddin Halil b. Aybek (ö. 764/1363), Tuhfetü zevi’l-elbâb fî men hakeme bi-Dımaşk mine’l-hulefâ ve’l-mülûk ve’n-nüvvâb (nşr. İhsan B. S. Hulûsî-Züheyr H. es-Samsâm), I-II, Dımaşk 1991-1992.
• Seyyid Muhammed es-Seyyid, “Evlâdü’n-Nâs”, DİA, XI (1995), s. 525-526.
• es-Sübkî, Taceddîn Abdülvehhab (ö. 771/1370), Tabakâtü’ş-Şâfi‘iyyeti’l-kübrâ (nşr. Mahmud Muhammed et-Tanâhî, Abdülfettah Muhammed el- Hulv), I-X, Kahire 1964.
• Şâkir Mustafa, et-Târîhu’l-‘Arabî ve’l-müerrihûn, I-IV, Beyrut 1983-1990.
• Yavuz, Yusuf Şevki -Casim Avcı, “İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec”, DİA, XX, 543-549.