“UYGARLIK SÜRECİ”: POZİTİVİZME ALTERNATİF BİR YAKLAŞIM

Year 2023, Volume: 15 Issue: 1, 21 - 35, 31.07.2023

Zehra Zeynep Sadıkoğlu

Abstract

Bireysel kişilik ve toplumsal yapının karşılıklı etkileşim ve ilişki içinde olduğunu gösterme amacına sahip Norbert Elias’ın Uygarlık Süreci adlı çalışması toplumsal yapının değiştikçe bireysel kişilik yapılarının değiştiği ve bu değişimlerin de aynı zamanda toplumsal yapının değişmesine neden olduğunu ortaya koymaktadır. Bu çerçevede Uygarlık Süreci dört prensibe yaslanmaktadır. Birincisi her ne kadar toplum irade sahibi ve planlı hareket eden bireylerden oluşsa da bu eylemlerin birleşimi neticesinde ortaya çıkan sonuç genellikle gayr-ı iradidir. İkincisi, tekil bireyler, toplumsal ilişkiler ağının veya figürasyonların bir parçası olarak, ancak diğer insanlarla olan karşılıklı bağımlılıkları içerisinde anlaşılabilirler. Üçüncüsü toplumsal yaşam, durumların değil ilişkilerin değerlendirilmesi aracılığıyla anlaşılmalıdır. Dördüncüsü ise toplumu ancak uzun vadeli gelişim ve değişim süreçlerinden oluştuğunu kabul ederek anlayabiliriz. Bu çalışmada ise Elias’ın Uygarlık Süreci adlı çalışmasında önerdiği yaklaşımın pozitivist yaklaşıma referansla çözümlenmesi amaçlanmıştır. Söz konusu amaç doğrultusunda Elias’ın yaklaşımının pozitivist yaklaşıma nazaran gösterdiği farklılıklar ve benzerlikler ortaya konmuştur. Söz konusu prensipler ışığında aslında Elias, sosyolojik düşünceye hem yapısal işlevselci hem de metodolojik bireyci yaklaşımlardan farklı bir paradigma önermektedir. Bununla birlikte Avrupa merkezci bakış açısını benimsemesi açısından ortak yönleri mevcuttur.

Keywords

Uygarlık Süreci, pozitivizm, figürasyon, toplumsal yapı, kişilik

References

• Dunning, Eric ve Hughes, Jason (2013). Norbert Elias and Modern Sociology: Knowledge, Interdependence, Power Process. London: Bloomsbury Academic.
• Elias, Norbert (2013). Uygarlık Süreci. (Çev.Erol Özbek). İstanbul: İletişim.
• Goudsblom, Johan (1994). The Theory of the Civilizing Process and Its Discontents, Paper voor de Sectie Figuratiesociologie van de Zesde Sociaal-Wetenschappelijke Studiedagen Amsterdam.
• Goudsblom, Johan (2000). Norbert Elias and American Sociology. Sociologia Internationalis: Amsterdam.
• Hammer, Heike (2000). Norbert Elias’ın Uygarlık Kuramı: Eleştiriler ve Gelişmeler, Toplum ve Bilim, 84, 75-90.
• Huizinga, Johan (1924). The Waning of the Middle Ages. Edward Arnold & Co.
• Layder, Derek (2014). Sosyal Teoriye Giriş, İstanbul: Küre Yayınları.
• Navarro, Z. (2006). In Search of Cultural Intepretation of Power. IDS Bulletin, 37(6): 11-22.
• Öncü, Ayşe (2000). Elias ve Medeniyetin Öyküsü. Toplum ve Bilim, 84, 8-17.
• Sumner, William (1906). Folkways: A Study Of The Sociological İmportance Of Usages, Manners, Customs, Mores, And Morals. Boston: Ginn and Co.
• Van Krieken, Robert (2000). Norbert Elias and Process Sociology, In George Ritzer & Barry Smart (Eds.) The Handbook of Social Theory, pp. 353-367. London: Sage.
• Yontar, Erk (2000). Norbert Elias’ın İnsan Bilimleri Kavramı ve Bilgi Sosyolojisi, Toplum ve Bilim, 84, 112-128.