TÜRKÇE VE RUSÇANIN SÖYLEM SES BİLİMSEL KARŞILAŞTIRMASI

Year 2016, Volume: 7 Issue: 1, 142 - 163, 02.01.2016

Pınar Bekar

https://doi.org/10.1501/sbeder_0000000113

Abstract

İletiyi algılama ve anlamlandırma sürecinde, konuşucunun amacı ve alıcının
çıkarımlarına göre ezgi, söylemde anlam değiştirici işlev yüklenmektedir. Bu araştırmada,
Searle (1969)’da geliştirilen Söz Edimi Kuramına (Speech Acts) dayanılarak, farklı anlamsal
ve kullanımsal özellikler yüklenmiş kimi sözeylemlerin Türkçe ve Rusçadaki ezgi
görünümlerinin karşılaştırılması ve dillerarasında söylem-sesbilimsel yönden ortaya çıkan
değişimlerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Rusça ve Türkçenin sözcük dizilişinin farklılık
göstermesi nedeniyle tümce-başı ve tümce-sonu konumlarındaki ezgi eğrileri farklılaşsa da,
dillerarasında odaklanan birimlerin benzer anlamsal ve kullanımsal gönderimleri taşıdığı
gözlenmiştir. Sesbilimsel gözlem tekniğinin uygulandığı bu araştırmanın veri tabanı, 25-30
yaş aralığında bulunan Türkçe ve Rusça anadili konuşucusunun bağlamsal açıdan kendi
anadillerine göre uyarlanmış karşılıklı konuşma durumlarını içeren sözlü dil verilerinden
oluşmaktadır. Her sözeylem için söylemsel yönden farklılık gösteren karşılıklı konuşma
durumu oluşturulmuş, toplamda 4 sözeylem olmak üzere (8x2) 16 karşılıklı konuşma
metninin Praat 5.2 Programında sesbilimsel çözümlemesi yapılmıştır. Ezgiyi oluşturan ton,
odak ve perde vurgusundaki sesbilimsel değişimler temelinde çözümlenen veriler, Türkçe ve
Rusçadaki sesletimleri açısından ezginin söylemdeki işlevinin nasıl bir rol yüklendiğini
ortaya koymuş, bu yolla dillerarasında odaklama ve ezgi yapıları açısından bazı
benzerliklere ve farklılıklara ulaşılmıştır

Keywords

söylemsesbilimi, perde örüntüsü, sözeylem

References

• Baltazani, M. (2006). ‘Intonation and pragmatic interpretation of negation in Greek.’ Journal of Pragmatics (38): 1658-1676