İŞYERİNDE PSİKOLOJİK TACİZ (MOBBING) VE İŞ DOYUMU: CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİNDEKİ ARAŞTIRMA GÖREVLİLERİ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA

Year 2017, , 200 - 228, 21.10.2017

Meral Öztürk , Ercan Şahbudak

https://doi.org/10.18490/sosars.345512

Cited By: 8

Abstract

İşyerinde psikolojik taciz (mobbing), modern iş
örgütlenmesinin doğasından kaynaklanan nedenlerle yaygınlaşmıştır. Psikolojik
taciz,  mağdurun işten ayrılmasını
sağlamak amacıyla sistemli ve düzenli uygulanan saldırgan davranışları kapsayan
bir anlam içermektedir. Günümüzde çalışanların sıklıkla yaşadığı psikolojik
taciz hem özel hem de kamu kurumlarında karşılaşılan sorunların başında
gelmektedir. İşyerinde psikolojik tacizin en yaygın görüldüğü kurumlardan
birisi de üniversitelerdir. Üniversitelerde çalışan bazı akademisyenler
özellikle araştırma görevlileri çeşitli nedenlerle işyerinde psikolojik tacize
maruz kalabilmektedir. Psikolojik tacizin ortaya çıkmasında bireysel ve
örgütsel pek çok faktör etkilidir. Üniversitelerde yaşanan psikolojik taciz,
kurban ve ailesinin fizyolojik, psikolojik ve sosyal sorunlar yaşamasına neden
olmaktadır. Buna ek olarak psikolojik taciz hem toplum hem de kurum olarak
üniversiteyi olumsuz yönde etkilemektedir.

Yukarıdaki açıklamalar ışığında bu çalışma
araştırma görevlilerinin psikolojik taciz düzeyi ile iş doyumları arasındaki
ilişkiyi incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada işyerinde psikolojik taciz
düzeyini ölçmek üzere Tınaz, Gök ve Karatuna 
(2010) tarafından geliştirilen “İşyerinde Psikolojik Taciz Ölçeği”, iş doyumunu ölçmek üzere Kelecioğlu, Bilge ve Akman (2006)
tarafından geliştirilen “Öğretim
Elemanları İş Doyumu Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma, Cumhuriyet Üniversitesinde
görev yapan 147 araştırma görevlisi ile yürütülmüştür. İşyerinde psikolojik
taciz düzeyi ile iş doyum düzeylerini ortaya koymak üzere ölçeklerden elde
edilen ortalama ve standart sapma değerleri hesaplanmış, iki değişken
arasındaki ilişkiyi analiz etmek için ile Pearson Momentler Çarpımı
Korelasyon analizinden yararlanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre araştırma görevlilerinin
psikolojik taciz düzeyi ortalama düzeyde iken iş doyum düzeyleri ortalamanın
altındadır. İşyerinde psikolojik taciz ve iş doyumu arasında negatif yönde ve
orta düzeyde anlamlı bir ilişki vardır. 

Keywords

İşyerinde Psikolojik Taciz, Araştırma Görevlisi, Üniversite, Akademisyen

References

• Akbaş, S. (2009). İşyerinde Psikolojik Şiddet (Mobbing) ve İş Tatmini İlişkisi-Sağlık Çalışanları Üzerine Bir Uygulama (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Akbolat, M., Yılmazer, A. ve Tutar, H. (2014). Konaklama İşletmeleri Çalışanlarının Algıladıkları Mobbingin İş Tatmini ve İşte Ayrılma Niyetine Etkisi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(3), 1-17. Aquino, K. ve Lamertz, K. (2004). A Relational Model of Workplace Victimization: Social Roles and Patterns of Victimization in Dyadic Relationships. Journal of Applied Psychology, 89(6), 1023-1034. Ayan, S. (2011). Üniversite Araştırma Görevlilerine Yönelik Psikolojik Taciz: Gazi, Kocaeli ve Cumhuriyet Üniversitesi Örneği. Akademik Bakış Dergisi, 27,1-18. Björkqvist, K., Österman, K. ve Hjelt-Back, M. (1994). Aggression among University Employees. Aggressive Behavior, 20, 173-84. Baş, T. ve Ardıç, K. (2002). A Comparision of Job Satisfaction between Public and Private University Academicians in Turkey. METU Studies in Development, 29 (1-2), 27-46. Bozdağ, L. (2009). Akademide Mobbing. Uluslararası Multidisipliner Kadın Kongresi’nde sunulan bildiri (13-16 Ekim), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. Erişim Tarihi:12.11.2016. Erişim Adresi: https://www.academia.edu/12731721/Akademide_Mobbing Bowling,N. A. ve Beehr, T. A. (2006). Workplace Harassment from the Victim’s Perspective: A Theoretical Model and Meta-Analysis. Journal of Applied Psychology, 91(5), 998–1012. Buluş, M. (2004). Pamukkale Üniversitesi Öğretim Elemanlarında Akademik Ortam Doyum Düzeyi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 1-7. Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı (3. Baskı). Ankara: Pegem. Carroll, T. L. ve Lauzier, M. (2014). Workplace Bullying and Job Satisfaction: The Buffering Effect of Social Support. Universal Journal of Psychology 2(2), 81-89. Doi: 10.13189/ ujp.2014.020205 Cavyarlı, P. E. ve Şahin, S. (2015). Akademisyen Algılarına Göre Üniversitelerde Psikolojik Yıldırma: Dokuz Eylül Üniversitesi Örneği. Yükseköğretim Dergisi, Doi:10.2399/yod.15.003 Çivilidağ, A. (2011). Üniversitelerdeki Öğretim Elemanlarının Psikolojik Taciz (Mobbing), İş Doyumu ve Algılanan Sosyal Destek Düzeyleri (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya. Çivilidağ, A. (2015). Farklı Örgütsel Yapılarda İşyerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Yaygınlığı, Önlenmesi ve Cinsiyet Değişkeni Üzerine Nitel Bir Analiz. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 46, 118-146. Çivilidağ, A. ve Sargın, N. (2013). Academics’ Mobbing and Job Satisfaction Levels. The Online Journal of Counseling and Education, 2(2), 55-66. Çögenli, M. Z. ve Asunakutlu, T. (2016). Akademide Mobbing: ADIM Üniversiteleri Örneği. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 17-32. Çukur, C. (2009). Türk Hukuku ve Karşılaştırmalı Hukukta İş Yerinde Psikolojik Taciz (mobbing) (Uzmanlık tezi). TBMM, Ankara Dağdeviren, N., Musaoğlu, Z., Ömürlü, İ. K. ve Öztora, S. (2011). Akademisyenlerde İş Doyumunu Etkileyen Faktörler. Balkan Medical Journal, 28, 69-74. Davenport, N., Schwartz, R.D., ve Elliott, G.P. (2003). Mobbing: Emotional Abuse in The American Workplace. Iowa: Civil Society Publication. Dikmetaş, E. Top, T. ve Ergin, G. (2011). Asistan Hekimlerin Tükenmişlik ve Mobbing Düzeylerinin İncelenmesi. Türk Psikiyatri Dergisi, 22,1- 15. Einarsen, S. ve Skogstad, A. (1996). Bullying at Work: Epidemiological Findings in Public and Private Organizations. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5, 185-202. Einarsen, S., Hoel, H., Zapf, D. ve Cooper C.L. (2003). The Concept of Bullying at Work. Stale Einarsen, Helge Hoel, Dieter Zapf, Cary. L. Cooper (Eds.), Bullying and Emotional Abuse in the Workplace:Internati¬onal Perspectives in Research and Practice içinde (ss. 1-30). London: Taylor ve Francis. Ellis, S. ve Dick, P. (2003). Introduction to Organizational Behaviour. London: McGraw-Hill. Ertürk, E. ve Keçecioğlu, T. (2012). Çalışanların İş Doyumları ile Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkiler: Öğretmenler Üzerine Örnek Bir Uygulama. Ege Akademik Bakış,12(1), 39-52. Ghafoor, M. M. (2012). Role of Demographic Characteristics on Job Satisfaction. Far East Journal of Psychology and Business, 6(1), 30-45. Herzberg, F., Mausner, B. ve Snyderman, B. B. (1959). The Motivation to Work. Wiley International Edition. New York: John Wiley & Sons, Inc. Hodson, R., Roscigno,V. J. ve Lopez, S.H. (2006). Chaos and the Abuse of Power: Workplace Bullying in Organizational and Interactional Context. Work and Occupations, 33(4), 382-416. Hoel, H. ve Salin, D. (2003). Organizational Antecedents of Workplace Bullying. Stale Einarsen, Helge Hoel, Dieter Zapf, Cary. L. Cooper (Eds.), Bullying and Emotional Abuse in the Workplace:Internati¬onal Perspectives in Research and Practice içinde (ss. 203-218). London: Taylor ve Francis. Huber, B. (1994). Mobbing, Psychoterror am Arbeitsplatz. Falken: Niedernhausen. Karatuna, I. ve Gök, S. (2012). Yükseköğretimde Psikolojik Taciz Konulu Araştırmalar Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası İşyerinde Psikolojik Taciz Kongresi Bildiri içinde (ss. 41-60). İzmir: Bilinder. Karcıoğlu, F. ve Akbaş, S. (2010). İş Yerinde Psikolojik Şiddet ve İş Tatmini. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(3), 139-161. Keashly, L. ve Neuman, J. H. (2010). Faculty Experiences with Bullying in Higher Education, Causes, Consequences, and Management. Administrative Theory and Praxis, 32 (1), 48-70. Kelecioğlu, H., Bilge, F. ve Akman, Y. (2006). Öğretim Elemanları İş Doyumu Ölçeğinin Geliştirilmesi. Türk Psikoloji Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 115-128. Kurçer, M. A. (2005). Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Hekimlerinin İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeyleri. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2, 10-5. Lester, J. (2009). Not Your Child’s Playground: Workplace Bullying among Community College Faculty. Community College Journal of Research and Practice,33,446–464. Leymann, H. (1990). Mobbing and Psychological Terror at Workplaces. Violence and Victims, 5, 119–126. Leymann, H. (1996). The Content and Development of Mobbing at Work. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2),165-184. Locke, E. A. (1976). The Nature and Causes of Job Satisfaction. Marvin D. Dunette (Eds.), Handbook of İndustrial and Organisational Psychology içinde (ss. 1297-1349), Chicago: Rand-McNally. Namie, G. (2014). 2014 WBI U.S. Workplace Bullying Survey. Erişim tarihi: 13 Kasım 2016. Erişim adresi: http://www.workplacebullying.org/wbiresearch/wbi-2014-us-survey/ Namie, G., ve Namie, R. (2004). Workplace Bullying: How to Address America’s Silent Epidemic. Employee Rights and Employment Policy Journal, 8 (2), 315-333. Nielsen, M. B. ve Einarsen, S. (2012). Outcomes of Exposure to Workplace Bullying: A Meta-Analytic Review. Work and Stress, 26(4), 309-332 O’Moore, M. (2000). Summary Report on the National Survey on Workplace Bullying. Dublin: Trinity College. Öztürk, H., Sökmen, S., Yılmaz, F. ve Çilingir, D. (2008). Measuring Mobbing Experiences of Academic Nurses: Development of a Mobbing Scale. Journal of the American Academy of Nurse Practitioners, 20, 435-442. Öztürk, M. ve Şahbudak, E. (2015). Akademisyenlikte İş Doyumu. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 8(40), 494-501. Reichert, R. (2003).Workplace Mobbing: A New Frontier for the Social Work Profession. The International Journal of Continuing Social Work Education, 5(3), 4-12. Rodríguez-Muñoz, A., Baillien, E., De Witte, H., Moreno-Jiménez, B., ve Pastor, J. C. (2009). Cross-Lagged Relationships Between Workplace Bullying, Job Satisfaction and Engagement: Two Longitudinal Studies. Work & Stress, 23(3), 225–243. Salin, D. (2001). Prevalence and Forms of Bullying among Business Professionals: A Comparison of Two Different Strategies for Measuring Bullying. European Journal of Work and Organizational Psychology, 10(4), 425–441. Sert, Ö. ve Akkoyunlu Wigley, A. (2015). Üniversitelerde Bezdiriyi Dillendirmek. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 13(51), 8-32. Şahbudak, E. ve Öztürk, M. (2015). İş Yerinde Psikolojik Taciz: Cumhuriyet Üniversitesinde Çalışan Akademisyenler Üzerine Bir Çalışma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(15), 146-160. Temizel, Y. (2013). Mobbing ve Türk Hukuk Sistemindeki Yeri. Adalet Dergisi, 45,188-223. Tınaz, P. (2006). İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing). Çalışma ve Toplum, 4, 13-28. Tınaz, P., Gök, S. ve Karatuna, I. (2010). Türkiye’de İşyerinde Psikolojik Taciz Oranının ve Türlerinin Belirlenmesi: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Öneri, 9(34),1-11. Tınaz, P., Gök, S. ve Karatuna, I. (2013). Sosyal Güvenlik Kurumu Çalışanlarının İşyerinde Psikolojik Taciz Algıları: Yaygınlık, Türler, Nedenler ve Bireysel Mücadele Yöntemleri, Çalışma İlişkileri Dergisi, 4(1), 39-53. Torun, E. (2011). Üniversite (Yükseköğretim) ve Mobbing. Adli Bilimciler Derneği, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mobbingle Mücadele Sempozyumu Sözlü Bildiri, Ankara. Tutar, H. (2004). İşyerinde Psikolojik Şiddet Sarmalı: Nedenleri ve Sonuçları. Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 101-128. Türkiye Büyük Millet Meclisi Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu. (2011). İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) ve Çözüm Önerileri Komisyon Raporu. Ankara: TBMM Basımevi. Uygun, M. (2014). The Relationship Between Mobbing and Job Satisfaction in Workplace. International Interdisciplinary Business-Economics Advancement Conference (16-19 Temmuz), İstanbul. Vartia, M. (1996). The Sources of Bullying: Psychological Work Environment and Organizational Climate. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 203–214. Yetiş, Ü., Katkat, D. ve Bakıcı, Y. (2008). Atatürk Üniversitesi Öğretim Elemanlarının İş Doyum Düzeylerini Etkileyen Faktörler. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 10(4), 42-49. Yıldırım, D. ve Yıldırım, A. (2010). Sağlık Alanında Çalışan Akademisyenlerin Karşılaştığı Psikolojik Şiddet Davranışları ve Bu Davranışların Etkisi. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi, 30(2), 559-70. Westhues, K. (2006a) The Unkindly Art of Mobbing. Academic Matters: The Journal of higher Education OCUFA. Erişim tarihi: 11 Kasım 2016. Erişim adresi: www.ocufa.on.ca/Academic%20Matters%20Fa112006/Unkindly_art_of_mobbing.pdf Westhues, K. (2006b). The Remedy and Prevention of Mobbing in Higher Education: Two Case Studies. Lewiston, NY: The Edwin Mellen Press. Zapf, D. ve Einarsen, S. (2003). Individual Antecedents of Bullying: Victims and Perpetrators. S. Einarsen, H. Hoel, D. Zapf. ve C. L. Cooper (Eds.), Bullying and Emotional Abuse in the Workplace: Internati¬onal Perspectives in Research and Practice içinde (ss.165-184). London: Taylor& Francis.