Eric Hobsbawm’ın “Sosyal Eşkıya” Kalıbına Göre Bir Halk Kahramanı: Urfalı Nezif’in Biyografisinin Yapısal Çözümlemesi

Year 2024, Volume: 9 Issue: 2, 911 - 923, 29.08.2024

Ömer Kırmızı

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1492609

Abstract

Silah başta olmak üzere çeşitli yöntemlerle zor kullanarak can ve mal emniyetini ortadan kaldıran eşkıyalık, kamu otoritesinin sarsıldığı dönemlerde görülen bir fenomendir. Bu itibarla tarihin farklı dönemlerinde farklı coğrafyalarda merkezi otoritenin güçsüz düştüğü bunalımlı zamanlarda eşkıyalık hareketlerinin ortaya çıkıp yaygınlaştığı bilinmektedir. Sosyal eşkıyalar ise halkın adi suçlulardan ayırıp suçlarından/günahlarından arındırarak farklı bir kategoride ele aldığı ve icra ettikleri misyonla halk kahramanı statüsüne yükselttikleri figürlerdir. Bu çalışmada İngiliz tarihçi ve yazar Eric Hobsbawm tarafından ortaya atılıp sistematik bir şema ile ortaya konulan sosyal eşkıya kalıbı mahallî bir halk kahramanı olarak görülen Urfalı Nezif’in biyografisine uyarlanmıştır. Sosyal eşkıyalığın ortaya çıkış zeminine uygun bir bağlam ve dönemde yaşayan Urfalı Nezif’in hayatı incelendiğinde Hobsbawm’ın ortaya koyduğu modelle uyuştuğu tespit edilmiştir. Hobsbawm’ın sosyal eşkıyalar için kullandığı “kitapların resmi tarihinden bağımsız olarak hatırlanan bir tarihe ait” ifadesi Nezif’in bu çalışmaya konu edilmesinin temel gerekçesidir. Sözlü kaynaklardan derlenen halk anlatıları yoluyla toplumsal bellekte yaşamaya devam eden Urfalı Nezif; ortaya koyduğu spesifik adalet ölçüsü, gerçekleştirdiği eylemler ve toplumun adalete olan özlemini dindiren sembol olarak bir sosyal eşkıyadır. Çalışmada Urfalı Nezif’in hayatının sosyal eşkıyalığın alt başlıkları bağlamında incelenip değerlendirilmesi yapılmıştır.

Keywords

Hobsbawm, sosyal eşkıya/haydut, halk kahramanı, Urfalı Nezif/Nazif, analiz

A Folk Hero According to Pattern of Eric Hobsbawm's "Social Bandit": Structural Analysis of Urfalı Nezif's Biography

Abstract

Banditry, which removes forcibly safety of life and goods/property by various methods, including gun, is a phenomenon that is seen during periods when public authority is shaken. In this respect, it is known that banditry movements emerged and became widespread in depressed/rough times when central authority weakened in different periods of history in different geographies. Social bandits are figures that folk distingushes them from ordinary criminals and considers them in a different category by sanctifying/purifying from their crime/sins, and elevates them to status of folk hero with mission they performed. In this study, pattern of social bandit, put forward by Eric Hobsbawm, British historian and writer, and presented by a systematic schema, was adopted to Urfalı Nezih’s biography, whom is seen as a local folk hero. When Urfalı Nezih’s life who lived in a context and period, which is suitable for emergence ground of social banditry, was analyzed, it was determined that it was in tune with the pattern/model Hobsbawm presented. Hobsbawm’s statement ‘‘belongs to remembered history, as distinct from official history of books’’, used by him for social bandits, is main reason for Urfali Nezih to be discussed in this study. Urfalı Nezih, who has continued to live in social memory through folk narrations, compiled from oral sources, a social bandit with specific justice criteria he presented, actions he performed, and as symbol who fulfilled longing to justice of society. In the study, we studied and carried out the evaluation of Urfalı Nezif’s life in the context of sub-headings of social banditry

Keywords

Hobsbawm, social bandit/outlaw, folk hero, Urfalı Nezif/Nazif, analysis

References

• Aydınlı, Necati (2008). Urfa Türküleri ve Öyküleri. İstanbul: Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Bayrak, Mehmet (1985). Eşkıyalık ve Eşkıya Türküleri (İnceleme-Antoloji). Ankara: Yorum Yayınları.
• Blok, Anton (1972). The Peasant and the Brigand: Social Banditry Reconsidered. Comparative Studies in Society and History 14(4), 494-503.
• Arif, Ahmet (2009). Hasretinden Prangalar Eskittim. Ankara: Metis Yayınları.
• Boratav, Pertev Naili (2009). Zaman Zaman İçinde. Ankara: İmge Kitabevi.
• Cemiloğlu, M. (2003). Bursa Dağ Köylerinde Derlenmiş Zeybek Türkülerinde Öz ve Biçim Kompozisyonu. Muğla Üniversitesi Zeybek Kültürü Sempozyumu 24-25 Ekim 2002, Muğla: E Yayınları.
• Çobanoğlu, Özkul (2012). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Devellioğlu, Ferit (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Dinç, M. (2018). İsyanın Mizahı: Hobsbawm’ın Toplumsal Eşkıyalık Tanımı ve Kemal Sunal Filmleri. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, S.24, 73-90.