BİR BAŞKA AÇIDAN AKADEMİ: GÖRME ENGELLİ LİSANSÜSTÜ ÖĞRENCİLERİN DENEYİMLERİ

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 66, 11 - 46, 28.03.2025

Merve Demirdöven , Aylin Arıcı , Taner Artan

https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1388616

Öz

Bu araştırmada, lisansüstü düzeyde eğitim alan görme engelli bireylerin lisansüstü eğitimi tercih etme nedenleri, bu süreçte karşılaştıkları zorluklar ve bu zorluklarla başa çıkmak için geliştirdikleri çözüm yolları ile talepleri incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden derinlemesine görüşme tekniği kullanılmıştır. Veriler, lisansüstü programa kayıtlı olan veya bir lisansüstü programdan mezun 10 görme engelli bireyle çevrimiçi ortamda gerçekleştirilen görüşmeler aracılığıyla elde edilmiştir. Katılımcılara amaçlı örnekleme yöntemlerinden biri olan kartopu tekniği kullanılarak ulaşılmıştır. Verileri analiz etmek için betimsel analiz yöntemine başvurulmuştur. Araştırma bulgularına göre katılımcıların lisansüstü eğitimi tercih etme nedenleri arasında en çok; “akademisyen olma, mesleki kariyerlerinde ilerleme ve akademik alanda engellilikle ilgili konulara yeni ve farklı bakış açıları kazandırma” düşünceleri öne çıkmaktadır. Katılımcıların, sesli kaynakların yetersiz oluşu sebebiyle sınavlara tam anlamıyla hazırlanamadıkları, rehber yolların olmaması nedeniyle kampüs içerisinde yön bulmakta güçlük çektikleri, ekran okuyucu desteklemediği için veri analiz yazılımlarını kullanamadıkları saptanmıştır. Görme engelli öğrencilerin lisansüstü eğitimde karşılaştıkları engellerin ortadan kaldırılması ve öğrenci katılımının arttırılması için; ekonomik destek ve kaynakların arttırılması, akademik personelin eğitimi, erişilebilirlik politikalarının güçlendirilmesi, toplumsal farkındalık kampanyalarının arttırılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Lisansüstü eğitim, Engelli öğrenciler, Görme engelli öğrenciler

Etik Beyan

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ CERRAHPAŞA SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER ARAŞTIRMALARI ETİK KURULU BAŞKANLIĞI KARAR FORMU İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Rektörlüğü, 34320 Avcılar-İstanbul Tel : [phone]-17031 Elektronik Ağ: [e-mail] Başvuru Tarihi: 24.10.2022 Toplantı Karar No: 2022/382 İlgili Makama; İÜC Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Sosyal Hizmet Bölümü Tezli Tüksek Lisans Programı Öğrencisi Merve DEMİRDÖVEN “Görme Engelli Bireylerin Lisansüstü Eğitim Süreçlerine İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi” başlıklı “yüksek lisans dersi kapsamında yürütülecektir” çalışması ile “İÜC Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kuruluna” başvurmuş olup, Kurulumuzun 08.11.2022 tarihinde gerçekleştirilen toplantısında yapılan değerlendirmeler sonucunda, adı geçen çalışmanın etik açıdan uygun olduğuna oybirliği/ ile karar verilmiştir.

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

2022/382 No'lu Etik Kurulu Onay Formu

Teşekkür

Teşekkür edirim

A DIFFERENT PERSPECTIVE ON ACADEMIA: EXPERIENCES OF VISUALLY IMPAIRED INDIVIDUALS IN POSTGRADUATE EDUCATION

Öz

In this study, why visually impaired individuals prefer postgraduate education, the challenges they face during this process, the strategies they develop to cope with these challenges, and their demands are examined. In the research, in-depth interview technique, one of the qualitative research methods, was used. The data was obtained using the snowball technique, through in-depth online interviews with 10 individuals with visual impariment who were enrolled in a graduate program or graduated from a graduate program. Data was analyzed by descriptive analysis method. This study found that the most common reasons of chosing a postgraduate education were the thought of “becoming an academician, advancing in professional careers, and gaining new and different perspectives on disability-related issues”. It was determined that the participants could not fully prepare for the exams due to insufficient audio resources, had difficulty finding their way around the campus and could not use data analysis software. In order to eliminate the barriers faced by visually impaired students in postgraduate education and to increase student participation, it is necessary to enhance economic support and resources, provide training for academic staff, strengthen accessibility policies, and increase public awareness campaigns.

Anahtar Kelimeler

Postgraduate education, student with disabilities, student with visual impairment

Proje Numarası

2022/382 No'lu Etik Kurulu Onay Formu

Kaynakça

• Akbar, A., Jabbar, A., Saleem, Q. U. A., and Ashiq, M. (2022). Access and Use of Digital İnformation Resources By Students with Vision İmpairment: Challenges, Prospects and Expected Role of Libraries. International Journal of Disability, Development and Education, 71(2), 189-207.
• Amida, A., Algarni, S., and Stupnisky, R. (2021). Testing the Relationships of Motivation, Time Management and Career Aspirations on Graduate Students’ Academic Success. Journal of Applied Research in Higher Education, 13(5), 1305-1322.
• Arı, S. (2019). Açık ve Uzaktan Eğitimde Görme Engellilerin Desteklenmesi AÖF Ders Kitapları İçin Erişilebilirlik Araştırması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Eskişehir Anadolu Üniversitesi SBE, Eskişehir.
• Aslan, D., Güler, S., Öntaş, E., Şahin, S., Şahlı, A. S., Yıldız Kabak, V. ve Gökkaya Kılıç, Z. (2019). Yeti Yitimi Olan Üniversite Öğrencilerinin Gereksinimleri: Niteliksel ve Niceliksel Araştırma Deneyimi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(3), 299-309.
• Avcı, F. ve Akdeniz, E. C. (2021). Lisansüstü Eğitimlerine Devam Eden Okul Öncesi ve Sınıf Öğretmenlerinin Lisansüstü Eğitime İlişkin Görüşleri. Yaşadıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(1), 122-141.
• Bahadır, Ş., Dinçer, E., Öner, E., Özkaya, A. ve Öztek, Ö. (2016). Üniversitede Engelli Öğrenci Olmak. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 16(1), 27-55.
• Baker, K. Q., Boland, K., and Nowik, C. M. (2012). A Campus Survey of Faculty and Student Perceptions of Persons with Disabilitiess. Journal of Postsecondary Education and Disability, 25(4), 309-329.
• Baltacı, A. (2019). Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Biggeri, M., Di Masi, D., and Bellacicco, R. (2020). Disability and Higher Education: Assessing Students’ Capabilities in Two Italian Universities Using Structured Focus Group Discussions. Studies in Higher Education, 45(4), 909-924.
• Bunbury, S. (2018). Disability in Higher Education: Do Reasonable Adjustments Contribute to an İnclusive Curriculum? International Journal of Inclusive Education, 24(9), 964-979.
• Burcu, E. (2002). Üniversitede Okuyan Özürlü Öğrencilerin Sorunları: Hacettepe-Beytepe Kampüsü Öğrencileri Örneği. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 19(1), 83-103.
• Burcu, E. (2015). Engellilik Sosyolojisi (1. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Carroll, J. M., Pattison, E., Muller, C., and Sutton, A. (2020). Barriers to Bachelor’s Degree Completion Among College Students with a Disability. Sociological Perspectives, 63(5), 809-832.
• Cengiz, B., Açıl, D., Çal, A. ve Bahar, Z. (2021). Lisansüstü Tez Konusuna Karar Vermede Danışman Deneyimleri: Nitel Bir İnceleme. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 163-171.
• Çobanoğlu Aktan, D., Aksu, G. ve Eser, M. T. (2018). Türkiye ve Amerika’da Engelli Öğrenciler için Yapılan Geniş Ölçekli Sınavların Yasal Sorumluluklar, Uygulama Yöntemleri ve Geçerlik Açısından İncelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 69-83.
• Damiani, M. L., and Harbour, W. S. (2015). Being the Wizard Behind the Curtain: Teaching Experiences of Graduate Teaching Assistants with Disabilities at U.S. Universities. Innovative Higher Education, 40(5), 399-413.
• De Cesarei, A. (2015). Psychological Factors That Foster or Deter the Disclosure of Disability by University Students. Psychological Reports, 116(3), 665-673.
• Doğuş, M., Aslan, C., and Çakmak, S. (2020). Görme Engelli Bireylerin Merkezi Sınav Düzenlemelerine İlişkin Görüşleri. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(1), 219-247.
• Dryer, R., Henning, M. A., Tyson, G. A., and Shaw, R. (2016). Academic Achievement Performance of University Students with Disability: Exploring the İnfluence of Non-Academic Factors. International Journal of Disability, Development and Education, 63(4), 419-430.
• Dursun, F., and Yar Yıldırım, V. (2020). Eğitim Programları ve Öğretim Alanındaki Lisansüstü Öğrencilerin Lisansüstü Öğrenim Sürecine İlişkin Görüşleri. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(3), 370-390.
• Eğmir, E., Ödemiş, İ. S., and Kayır, G. (2014). Lisansüstü Tez Danışmanlığının İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(31), 576-589.
• Eneya, D., Ocholla, D. N., and Mostert, B. J. (2020). University of Zululand Library and İnclusive Education: Responding to the Needs of Students with Disabilities. Mousaion: South African Journal of Information Studies, 38(1), 1-20.
• Erol Karaca, Z. E., and Nam, D. (2021). Kronik Bir Sosyal Sorun: Engellilere Yönelik Ayrımcılık. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 167-194.
• Fleming, A. R., Oertle, K. M., Plotner, A. J., and Hakun, J. G. (2017). Influence of Social Factors on Student Satisfaction Among College Students with Disabilities. Journal of College Student Development, 58(2), 215-228.
• Freer, J. R. R. (2023). Students’ Attitudes Toward Disability: a Systematic Literature Review (2012–2019). International Journal of Inclusive Education, 27(5), 652-670.
• Freer, J., and Kaefer, T. (2021). Experiences Matter: Educators’ Attitudes Toward Disability in Higher Education. Canadian Journal of Higher Education, 51(4), 54-66.
• Gibson, S. (2012). Narrative Accounts of University Education: Socio-Cultural Perspectives of Students with Disabilities. Disability ve Society, 27(3), 353-369.
• González-Moreno, P. A. (2012). Student Motivation in Graduate Music Programmes: an Examination of Personal and Environmental Factors. Music Education Research, 14(1), 79-102.
• Grimes, S., Southgate, E., Scevak, J., and Buchanan, R. (2019). University Student Perspectives on İnstitutional Non-Disclosure of Disability and Learning Challenges: Reasons for Staying İnvisible. International Journal of Inclusive Education, 23(6), 639-655.
• Gürel, R. (2020). DKAB Öğretmenlerine Göre Lisansüstü Eğitim: Tercih Sebepleri, Süreçler, Sorunlar ve Beklentiler Üzerine Nitel Bir Araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(12), 131-170.
• Hadjikakou, K., Polycarpou, V., and Hadjilia, A. (2010). The Experiences of Students With Mobility Disabilities in Cypriot Higher Education İnstitutions: Listening to Their Voices. International Journal of Disability, Development and Education, 57(4), 403-426.
• Hofmann, M., Kasnitz, D., Mankoff, J., and Bennett, C. L. (2020). Living Disability Theory: Reflections on Access, Research, and Design. The 22nd International ACM SIGACCESS Conference on Computers and Accessibility içinde (ss. 1-13). New York, USA: ACM.
• Hong, B. S. S. (2015). Qualitative Analysis of the Barriers College Students With Disabilities Experience in Higher Education. Journal of College Student Development, 56(3), 209-226.
• Jóhannsdóttir, Á., Egilson, S. Þ., and Haraldsdóttir, F. (2022). Implications of İnternalised Ableism for the Health and Wellbeing of Disabled Young People. Sociology of Health and Illness, 44(2), 360-376.
• Kahraman Güloğlu, F. (2022). Engellilik Hakkında Kavramsal Karmaşanın Nedenleri ve Türkiye’deki Durum. Toplum ve Sosyal Hizmet, 33(1), 291-315.
• Kalaç, M. Ö. ve Kılınç, M. (2023). Eğitim 5.0’a Geçişin Engelli Öğrenciler ve Erişilebilirlik Açısından Etkileri. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 6(3), 229-237.
• Kaldık, B. (2022). Engelli Hakları Hareketi: Bir Aktivist Hareket Olarak Gelişimi, Talepleri ve Toplumsal Bağlam. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31(2), 674-687.
• Karadağ, N. ve Özdemir, S. (2017). Türkiye’de Doktora Eğitimi Sürecine İlişkin Öğretim Üyelerinin ve Doktora Öğrencilerinin Görüşleri. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 7(2), 267-281.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• Kaunda, N., and Chizwina, S. (2019). Providing Access to Students with Print Disabilities: the Case of the North-West University in South Africa. Journal of Access Services, 16(1), 6-20.
• Khan, A., and Waheed, A. (2023). Opportunities and Barriers to Disabled Students in Higher Education: an Explorative Study of Visually Impaired Students of Aligarh Muslim University India. Mediterranean Journal of Social Sciences, 14(1), 78-87.
• Kilpatrick, S., Johns, S., Barnes, R., Fischer, S., McLennan, D., and Magnussen, K. (2017). Exploring the Retention and Success of Students with Disability in Australian Higher Education. International Journal of Inclusive Education, 21(7), 747-762.
• Kim, J. S. (2012). The Effect of “Read-Aloud” as a Test Accommodation for Students with Visual İmpairments in South Korea. Journal of Visual Impairment ve Blindness, 106(6), 356-361.
• Koca Atabey, M. ve Öz, B. (2018). Engelli Bir Üniversite Öğrencisinin Deneyimleri: İki Farklı Analiz Yöntemiyle Değerlendirme. Ayna Klinik Psikoloji Dergisi, 5(2), 25-42.
• Koşar, D., Kılınç, A. Ç. ve Er, E. (2020). Yüksek Lisans Yapmak: Eğitim Yönetimi Öğrencilerinin Lisansüstü Eğitim Yapma Nedenlerine İlişkin Nitel Bir Araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (53), 370-392.
• Majinge, R. M., and Stilwell, C. (2014). Library Services Provision for People With Visual İmpairments and in Wheelchairs in Academic Libraries in Tanzania. South African Journal of Libraries and Information Science, 79(2), 38-50.
• Meeks, L. M., Case, B., Stergiopoulos, E., Evans, B. K., and Petersen, K. H. (2021). Structural Barriers to Student Disability Disclosure in US-Allopathic Medical Schools. Journal of Medical Education and Curricular Development, 8, 1-6.
• Melekoğlu, M. A. (2017). Engelsiz Erişim Engelsiz Eğitim, Erişim tarihi 10 Mart 2024, https://engelsiz.yok.gov.tr/Documents/Toplantilar/Macid_Melekoglu.pdf
• Mellifont, D., Smith-Merry, J., Dickinson, H., Llewellyn, G., Clifton, S., Ragen, J., et al. (2019). The Ableism Elephant in the Academy: a Study Examining Academia as İnformed by Australian Scholars with Lived Experience. Disability ve Society, 34(7-8), 1180-1199.
• Mengi, A. (2019). Engelli Öğrencilerin Üniversite Eğitimi Sürecinde Karşılaştığı Güçlükler: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Örneği. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 147-170.
• Moriña, A. (2017). Inclusive Education in Higher Education: Challenges and Opportunities. European Journal of Special Needs Education, 32(1), 3-17.
• Moriña, A., López-Gavira, R., and Molina, V. M. (2016). What İf We Could İmagine an İdeal University? Narratives by Students With Disabilities. International Journal of Disability, Development and Education, 64(4), 353-367.
• Moswela, E., and Mukhopadhyay, S. (2011). Asking for Too Much? The Voices of Students with Disabilities in Botswana. Disability and Society, 26(3), 307-319.
• Odame, L., Osei-Hwedie, B., Nketsia, W., Opoku, M. P., and Arthur, B. N. (2019). University Preparation and the Work Capabilities of Visually Impaired Graduates in Ghana: A Tracer Study. International Journal of Inclusive Education, 25(11), 1287-1304.
• Okur, N. ve Erdugan, F. E. (2010). Sosyal haklar ve özürlüler: Özürlülük modelleri bağlamında tarihsel bir değerlendirme. M. Gülmez, N. Durusoy Öztepe, N. Mütevellioğlu, O. Karadeniz, H. Kumaş (Eds.), Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu II Bildiriler Kitabı içinde (ss. 245-263). İstanbul: Petrol-İş Yayını.
• Olney, M. F., and Brockelman, K. F. (2003). Out of the Disability Closet: Strategic Use of Perception Management by Select University Students with Disabilities. Disability ve Society, 18(1), 35-50.
• Opini, B. M. (2012). Examining the Motivations of Women Students with Disabilities’ Participation in University Education in Kenya. Scandinavian Journal of Disability Research, 14(1), 74-91.
• Özen, F., Altunbay, M. (2021). Öğrencilerin Lisansüstü Eğitimden Beklentileri İle Ders ve Danışman Seçme Süreçlerini Etkileyen Etmenler: Bir Şehir Üniversitesi Örneği. Yükseköğretim Dergisi, 11(1), 97-110.
• Papadopoulos, K., Simaioforidis, Z., Charitakis, K., and Barouti, M. (2014). University Examination System for Students With Visual Impairments. In Computers Helping People with Special Needs: 14th International Conference, ICCHP 2014, Paris, France, July 9-11, 2014, Proceedings, Part II 14 (pp. 358-365). Almanya: Springer.
• Reindal, S. M. (2009). Disability, Capability, and Special Education: Towards a Capability Based Theory. European Journal of Special Needs Education, 24(2), 155-168.
• Retief, M., and Letšosa, R. (2018). Models of Disability: a Brief Overview. HTS Teologiese Studies, 74(1), 1-8.
• Sandoval, M., Morgado, B., and Doménech, A. (2020). University Students with Disabilities in Spain: Faculty Beliefs, Practices and Support in Providing Reasonable Adjustments. Disability ve Society, 36(5), 730-749.
• Sang, K., Calvard, T., and Remnant, J. (2021). Disability and Academic Careers: Using the Social Relational Model to Reveal the Role of Human Resource Management Practices in Creating Disability. Work, Employment and Society, 36(4), 722-740.
• Sarı, H. (2007). Selçuk Üniversitesi'nde Öğrenim Gören Bedensel Engelli ve Görme Engelli Öğrencilerin Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözümüne Yönelik Çağdaş Öneriler. Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 335-355.
• Sarju, J. P. (2021). Nothing About Us without Us: Towards Genuine İnclusion of Disabled Scientists and Science Students Post Pandemic. Chemistry – A European Journal, 27(41), 10489-10494.
• Sevinç, İ., and Çay, M. (2017). Fiziksel Engelli Bireylerin Üniversite Eğitimi Sırasında Karşılaştıkları Sorunlar (Akdeniz Üniversitesi Örneği). Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 13, 219-238.
• Shakespeare, T., and Watson, N. (2001). The social model of disability: An outdated ideology? B. Mandell Altman (Ed.), Exploring Theories and Expanding Methodologies: Where We Are and Where We Need to Go içinde (ss. 9-28). Bingley: Emerald Group Publishing Limited.
• Şenel, S. (2015). Görme Engelli Öğrencilerin Üniversite Giriş Sınavı Deneyimleri. Hacettepe Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-17.
• Tanrıkulu, L. ve Üstün, B. (2020). Almanca Öğretmenliği Yüksek Lisans Öğrencilerinin Lisansüstü Eğitim Yapma Nedenlerine İlişkin Nitel Bir Çalışma. International Journal of Language Academy, 8(5), 104-114.
• Tekin, H. H. (2019). Engelli Üniversite Öğrencilerinin Eğitim Yaşamındaki Sorunları: Konya Örneği. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(2), 1531-1548.
• Tekindal, M. ve Uğuz Arsu, Ş. (2020). Nitel Araştırma Yöntemi Olarak Fenomenolojik Yaklaşımın Kapsamı ve Sürecine Yönelik Bir Derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20(1), 153-182.
• Uslu, F. ve Demir, E. (2023). Nitel Bir Veri Toplama Tekniği: Derinlemesine Görüşme. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 40(1), 289-299.
• Verkijika, S. F., and De Wet, L. (2018). Accessibility of South African University Websites. Universal Access in the Information Society, 19(1), 201-210.
• Vlachou, A., and Papananou, I. (2018). Experiences and Perspectives of Greek Higher Education Students with Disabilities. Educational Research, 60(2), 206-221.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, İ. ve Kahraman, B. (2023). İşitme Engelli Bireyler İle Ailelerinin Gündelik Yaşam Sorunlarının ve Stratejilerinin İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 3(1), 29-47.