TİRE MOLLA ARAP KÜLLİYESİ KAZISI

Year 2017, Volume: 26 Issue: 1, 95 - 115, 28.04.2017

Ertan Daş

https://doi.org/10.29135/std.292878

Abstract

Cami, medrese, ve hamamdan oluşan külliye Tire’nin yaklaşık 1 km  kuzeybatısındadır. Kesin inşa tarihi bilinmeyen yapılar topluluğu, kaynaklara göre 1492 tarihinde II. Bayezid dönemi Şeyhülislamı Molla Arap takma adlı Alaeddin Ali Arabî tarafından inşa ettirilmiştir. Büyük bir kısmı yıkılmış ve toprak altında kalmış olan cami ve medrese, külliyenin çekirdek yapılarını oluşturmaktadır. Medresenin yaklaşık 100 m kuzeybatısında yer alan hamamın üzerine yeni bir bina inşa edilmiş ve hamam metruk hale gelmiştir. 1 Eylül 2015 tarihinde başlayan ve yaklaşık 4 ay süren kazı çalışmalarıyla caminin plan şeması büyük ölçüde ortaya çıkarılmış, kuzeybatı köşede, caminin batı cephesine bitişik, içinde mihrap bulunan büyücek bir mekan tespit edilmiştir. İçinde yoğun kül tabakası ve bir ocağa ait kalıntılar tespit edilen mekanın, yayınlarda sözü edilen aşevi olabileceği öngörülmektedir. Zemini altıgen tuğlalarla kaplı olan mekanın, yaklaşık 30 cm yükseklikteki duvarları günümüze ulaşabilmiştir. Avlunun iki yanında yer alan revak, medrese hücreleri ve caminin hariminde de zeminin altıgen tuğlalarla kaplandığını gösteren çok sayıda tuğla parça ortaya çıkarılmıştır.

Külliyedeki kazı çalışmaları, mülk sahibi olan Vakıflar İzmir Bölge Müdürlüğü’nün girişimleriyle, İzmir II No’lu Koruma Bölge Kurulu kararları doğrultusunda tamamlanmıştır. Kazı çalışmaları sonrasında elde edilen veriler doğrultusunda restorasyon projesi hazırlanarak, yapıların ayağa kaldırılması planlanmaktadır.

Keywords

Tire, Molla Arap, Kazı, Cami, Medrese, Hamam

EXCAVATION OF MOLLA ARAB COMPLEX IN TİRE

Abstract

Molla Arap Complex is consisting of a mosque, a madrassa and a hammam. According to the sources, it was built by Şeyhülislam Alaeddin Ali Arabi in 1492. 

Excavation began on September 1, in 2015. Excavation works took about 4 months. During this study, some important datas were obtained through the structural findings. In the excavation area, along the eastern and western sides of the courtyard, student rooms of the “Madrasah” are lined. In the middle of the courtyard there are remains of a circle shaped pool. Madrasah rooms’ floor, porches’ floor and the mosque’s floor are covered with hexagonal bricks. The bath (Hammam), which is an important part of the complex, is now used as a house. A restoration project will be prepared in the direction of the data obtained from the excavations. 

Keywords

Tire, Mullah Arab, excavation, mosque, madrassa, hammam

References

• Armağan, A. M. (2003), Devlet Arşivlerinde Tire, İzmir.
• Armağan, A. M. (2015), Tire’de Camiler ve Mescitler, Tire.
• Aslanoğlu, İ. (1978), Tire’de Camiler ve Üç Mescid, Ankara.
• Başaran, M. (1998), Tire’de Bulunan Camiler, Temettuat Defterlerine Göre Görevliler ve Mal Varlıkları, D.E.Ü. Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi - 3, 8. (İzmir)
• Demiralp, Y. (1999), Erken Dönem Osmanlı Medreseleri 1300-1500, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
• Kuban, D. (1962), Anadolu Gezilerinden İzlenimler, Bir Batı Anadolu Gezisi, İstanbul.
• Kuran, A. (1969), Anadolu Medreseleri, I, Ankara.
• Öney, G. (1966), Kayseri Hacı Kılıç Camisi ve Medresesi, Belleten, XXX / 119, 377-390.
• Özbek, Y. - Arslan, C. (2008), Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri I, Kayseri.
• Sözen, M. (1970), Anadolu Medreseleri, I, II, İstanbul.
• Yüksel, Ç. C. (2014), Aydınoğulları’ndan Osmanlı’ya Tire Külliyeleri, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2014 - Güz, 21.