Çattepe Höyüğü’nde Bulunan Pişmiş Toprak Kandiller

Year 2021, Issue: 52, 77 - 90, 30.04.2021

Eda Güngör Alper

Abstract

Çattepe Höyüğü, Siirt İli, Kurtalan İlçesi’ne bağlı, Çattepe Köyü (Tilli/Tili/Til) yakınlarındadır. Höyük, Botan ve Dicle nehirlerinin birleştiği noktada, doğal bir yarımada üzerindedir. Çattepe, stratejik konumu nedeniyle de yaklaşık MS 11. yüzyıla kadar çok önemli bir yerleşim yeri olmuştur; Prehistorik dönemden Orta Çağ’a kadar yerleşim görmüş, MS 11. yüzyıldan sonra ise önemini yitirmiştir. Çattepe Höyüğü üzerinde yapılan yüzey araştırmaları ve kazılarda farklı dönemlere ait çok sayıda buluntu ele geçmiştir. Ancak, az sayıda geç Antik Çağ ve Orta Çağa ait pişmiş toprak kandil buluntusu vardır. Çattepe Höyük Kandil buluntuları sırlı ve sırsız olarak iki gruba ayrılmıştır; çoğunluğu sırlı kandiller oluşturur. Bunun yanı sıra, kandillerin burun kenarında, kandilin aydınlatma amacıyla kullanıldığına işaret eden, yanık izleri olduğu görülmüştür. Ayrıca, MS 10. yüzyıla tarihlenen yangından etkilenmiş olan ve aynı tarihlere verebileceğimiz kandil buluntuları da ele geçmiştir. Bu ayrıntılar da kent ve buluntuları arasında bağlantı kurulması açısından önemlidir.

Keywords

Siirt, Çattepe Höyük, Geç Roma Dönemi, Seramik, Kandil

References

• Abadie-Reynal, C., Sodini, J. P. (1992). La Céramique Paléochrétienne de Tahsos (Aliki, Delkos, Fouilles Anciennes), Études Thasiennes XIII, Paris: École Française D’Athénes.
• Arthur, P., Patterson, H. (1998). Local Pottery in Southern Puglia in the Sixth and Seventh Centruies. Ceramica in Italia: VI-VII secolo. Atti Convegno in onore di J. W. Hayes. Roma 11-13 maggio 1995. Bibl. arch. medievala 14. Firenze, 511-530.
• Bailey, D. M. (1988). A Catalogue of the Lamps in the British Museum III. Roman Provincial Lamps. London: British Museums Publications.
• Baş, A., Dursun, Ş. (2019). Keykubadiye Sarayı Kazısı 2015 Yılı Seramik Buluntuları. Akdeniz Sanat Dergisi, Cilt: 13, 56-77.
• Baydur, N., Seçkin, N. (2001). Tarsus Donuktaş Kazı Raporu. TASK 6. İstanbul.
• Bernhard, M. L. (1955). Lampki Starożytne. Muzeum Narodove W Warszawie. Warszawa.
• Brants, J. (1913). Antieke terra-cotta lampen uit het Rijksmuseum van oudheden te Leiden. Leiden.
• Brooner, O. (1930). Corinth Vol. IV, Part II: Terracotta Lamps. Cambridge: Harvard University Press.
• Çevik, A. (2002). XI.-XIII. Yüzyıllarda Diyâr-ı Bekr Bölgesi Tarihi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi/ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul. Çevik, A., Konuk, S. (2014), Dicle Nehri Ekseninde Roma İmparatorluğu’nun İdari Teşkilatlanması ve Sasani Mücadelesi. XVII. Türk Tarih Kongresi (15-17 Eylül) Bildirileri içinde (533-544). Ankara.
• Güngör, E., Köroğlu, G. Ve Laflı, E. (2010). Yumuktepe Pişmiş Toprak Kandilleri. XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (14-16 Ekim 2019) Bildirileri içinde (333-341). İstanbul: Ege Yayınları.
• Harrison, R. M. (1993). Amorium 1991. XIV. Kazı Sonuçları Toplantısı II Bildirileri içinde (247-259). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.
• Healey, J. F., Lightfoot C. S. (1991). A Roman Veteran on the Tigris. E. Akurgal, R. Merkelbach, S. Şahin, H. Vetters (Ed.). Epigraphica Anatolica. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1-8.
• Hübinger, U., Die antiken Lampen des Akademischen Kunstmuseums der Universität Bonn, Berlin, 1993.
• Lightfoot, C. S., (1986). Tillia, Late Roman Equites fort on the Tigris?, The Defence of the Roman and Byzantine East, P. Freeman, D. Kennedy (Ed.), 2 vol., BAR International Series 297, Oxford, 509-529.
• Menzel, H. (1969). Antike Lampen, im Römisch-Germanischen Zentralmuseum zu Mainz. Mainz: Philipp Von Zabern.
• Mlasowksky, A. (1993). Die Antiken Tonlampen im Kestner-Museum Hannover.
• Oziol, T. (1977). Salamine de Chypre VII: Les lampes du musée de Chypre. Paris.
• Sağlamtimur, H., Türker, A. (2012). Çattepe Höyük. Ege Üniversitesi Arkeoloji Kazıları. A. Çilingiroğlu, Z. Mercangöz, G. Polat (Ed.), İzmir: Arkadaş Matbaacılık, 65-76.
• Sağlamtimur, H. (2014). Dicle Kıyısında Geç Roma Dönemine Tarihlenen Bir Kale ve Nehir Limanı. TINA Denizcilik Arkeolojisi Dergisi, Sayı: 2, 28-39.
• Sağlamtimur, H., Aydoğan, İ. (2017). Çattepe Höyük. Aktüel Arkeoloji, Kasım-Aralık 2017/60, 88-93.
• Sağlamtimur, H., Ozan, A. (2017), Mezopotamya’da Nehir Taşımacığılı. TINA Denizcilik Arkeolojisi Dergisi, Sayı: 8, 24-39.
• Sağlamtimur, H., Ozan, A., ve Uhri, A. (2018). Çattepe Höyük, Batman Müzesi, Ilısu Barajı HES Projesi Arkeolojik Kazıları. Batman. 241-262.
• Selesnow, W. (1988). Lampen aus Ton und Bronze. Liebieghaus-Museum Alter Plastik. Bildwerke der Sammlung Kaufmann, Cilt II, Melsungen.
• Trost, C., Helmann, M. C. (1996). Lampes antiques du département des Monnaies. Médailles et Antiques III. Fonds général LAmpes Chrétiennes. Paris: Bibliothéque nationale de France.
• Ünal, E., (2018). Tarihi Coğrafya. Ilısu Barajı İnşaat Sahası Kurtarma Kazıları III, Roma İmparatorluk dönemi ve Orta-Yakın Çağ Yerleşmeleri. A. T. Ökse, N. Erdoğan (Ed.). Mardin: Mardin Müze Müdürlüğü. 397-406.
• Velibeyoğlu, J., Schachner, A. ve Schachner, Ş. (2002). Botan Vadisi ve Çattepe (Tilli) Yüzey Araştırmaları’nın İlk sonuçları, Tuna, N., Velibeyoğlu, J. (Ed.). Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları. Ankara. 783-835.
• Yılmaz, G. (2016). Hasankeyf Kazılarında Bulunan Seramik Kandiller. Ankara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı: 36, 275-288.
• Waagé, F. O. (1934) Lamps. Antioch on the Orontes I, The Excavations of 1932, G. W. Elderkin (Ed.) Princeton, 58-66.