Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Döneminde Türk Resim Sanatında Gölge

Yıl 2022, Sayı: 55, 135 - 154, 02.05.2022

Yasemin Dora

Öz

Işık resim sanatının önemli öğelerinden biridir. Işığın olduğu yerde gölge de yer almaktadır. Bu sebeple sanat eserlerinde ışık kadar gölgenin betiminden de bahsedilmelidir. Işık, gölgelerle etkileşimi sayesinde formları tanımlar. Nesnenin üzerinde oluşan gölgeler, nesnenin hacminin ve dokusunun verilmesini sağlar, gölgelerin keskinliği ile nesnelerin ışığa uzaklığı belirlenir. Batı sanatında özellikle erken dönemde gölgenin betimi sembolist anlamlarla beraber kullanılmıştır. Figürsüz gölgeler ya da gölgesiz figürler, dramatik etkiyi arttırmış ya da ilahi bir durumu ifade etmiştir. Rönesans dönemi ve mimetik sanatta ise natüralist ifade için gölgenin gerekliliği söz konusudur. Batılılaşma dönemiyle beraber Türk resim sanatında ışık ve gölgenin ifadesi de değişmiştir. Bu makalede Batılılaşma dönemi Türk resim sanatında gölgenin nasıl betimlendiği incelenmiştir. Bunun için Avrupa sanatındaki gölge ifadeleri araştırılmış ve örnekler karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Resim sanatında ışık, gölge, Batılılaşma dönemi Türk resim sanatı

Kaynakça

• Bell, J. C. (1995) “Light and Color in Caravaggio’s “Supper at Emmaus”, Artibus et Historiae, Sayı: 16, no:31, https://www.jstor.org/stable/1483502 (22.02.2020).
• Blühm, A. ve Lippincott, L. (2000) Light, The Industrial Age 1750-1900, Artegrafica, Thames & Hudson, İtalya.
• Casati, R. “Looking at Images and Reasoning About Their Content: The Case of Shadow Depiction”, https://academiccommons.columbia.edu/doi/10.7916/D8T440XG (15.12.2019).
• Chamisso, A. von. (2014) Peter Schlemihl’in Olağanüstü Öyküsü, çev. Murat Özbank, Kolektif Kitap.
• Çarpan, N. (1977) “Karagöz ve Şeyh Küşteri”, Karagözname, (Haz.) Ünver Oral, İstanbul, T. İş Bankası Yay.
• Da Vinci, L. (1992) Defterler, çev. Turhan Ilgaz, Hil Yay., İstanbul.
• Da Vinci, L. (2010) Leonardo’nun Defterleri, Ed. Anna Suh, çev. Alev Serin, Arkadaş Yay., Ankara.
• David, B ve Lefrére, J. J. (2013) İnsanlığın En Eski Muamması, (Çev. İ.M. Uysal), Can Yay. İstanbul
• Dotson, S. (2019) “How Electricity Transformed Paris and Its Artists”, From Maner to Degas, https://www.artsy.net/article/artsy-editorial-electricity-transformed-paris-artists-manet-degas (20.11.2019).
• Edwards, N. (2010) Karanlık, Kültürel Bir Tarih, çev. Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yay., İstanbul
• Elibal, G. (1974) Şeref Akdik Hayatı Sanatı Eserleri, İstanbul
• Eldem, E. (2018) Görünenin Ötesinde Osman Hamdi Bey, (Mas Matbaacılık), İstanbul
• Ergüven, M. (2000) “Mucizevi İkiz”, Sanat Dünyamız, Gölgeye Övgü, sayı 77, Yapı Kredi Yay., İstanbul.
• Giderer, B. (2017) “Resim Sanatında Gölge”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt.6, Sayı. 8.
• Giray, K. (1988) Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği, doktora tezi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim, Ankara.
• Giray, K. (1997) Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği, Akbank Sanat Yay., İstanbul
• Giray, K. (1999) İstanbul Resim ve Heykel Müzesi Koleksiyonundan Örneklerle Manzara, T. İş Bankası Yay., İstanbul.
• Giray, K. (2020) Ankara Resim Heykel Müzesi Başyapıtlar, Cilt I, Kültür ve Turizm Bak. Güzel Sanatlar Genel Müd. Yay, Ankara.
• Gombrich, E. H. (2000) “Batı Sanatındaki Düşen Gölgenin Tasviri”, Sanat Dünyamız, Gölgeye Övgü, çev. Ülkü Tamer, Güz, sayı 77.
• Gören, A.K. (1998) 50. Yılında Akbank Resim Koleksiyonu, Akbank Kültür Sanat Yay., İstanbul,
• Gombrich, E. H. (2011). Sanatın Öyküsü, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Hemiş, Ö. (2020) Gözün Menzili, İslami Coğrafyada Bakışın Serüveni, Vakıfbank Yay., İstanbul
• Karasu G., ve Mehmet, N. (2007) Desende Işık ve Gölge, Erciyes Ün. Yay., Kayseri.
• Le Guin, U. (1994) Yerdeniz Büyücüsü, çev. Çiğdem İpek Erkal, Metis Yay., İstanbul.
• National Gallery, “The Virgin and Child in an Interior”, https://www.nationalgallery.org.uk/paintings/workshop-of-robert-campin-jacques-daret-the-virgin-and-child-in-an-interior
• Ödekan, A. (2008) “Karagöz”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, YEM Yay., İstanbul.
• Parramon, J. (1997) Işık ve Gölge, çev. E. Tuzcular, E. Erduran, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Sözer, Ö. (2000) “Işığın Metafiziğinden Gölgenin Estetiğine”, Sanat Dünyamız, Gölgeye Övgü, sayı 77, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Sharpe, W. C. (2017), Grasping Shadows: The Dark Side of Literature, Painting, Photography, and Film, Oxford Un. Press, New York.
• Stoichita, V. (2006) Gölgenin Kısa Tarihi, çev. Bilge Aydın, Dost Kitabevi, Ankara.
• Şerifoğlu, Ö. F. (2003) “1914 Kuşağı ve Galatasaray Sergileri”, Resim Tarihimizden Galatasaray Sergileri, Şerifoğlu, Ömer Faruk (Ed.), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Şimşek, H. (2007) Şevket Dağ, yüksek lisans tezi Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Sanatı Anabilim Dalı, İstanbul.
• Tanizaki, J. (2019) Gölgeye Övgü, çev. Didem Kizen, Jaguar Kitap, İstanbul.
• Tansuğ, S. (1993). Halil Paşa, Yapı Kredi Yay., İstanbul.
• Victoria And Albert Museum, “Rustic Civility” https://collections.vam.ac.uk/item/O17373/rustic-civility-oil-painting-collins-william-ra/
• Wölfflin, H. (1990) Sanat Tarihinin Temel Kavramları, Çev. Hayrullah Örs, Remzi Kitapevi, İstanbul.
• Yağbasan, E. (2004) “Abdülmecid Efendinin Resimlerinde Konular ve Üslup”, Hanedandan Bir Ressam Abdülmecid Efendi, Ömer Faruk Şerifoğlu (haz.), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Yazıcı, B. (2016) Şeref Akdik Sanatı ve Yaşamı, yüksek lisans tezi Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim Anabilim Dalı, Trabzon.