Çanaklı (Mamak) Polyesi’nin Jeomorfolojik ve Morfometrik Özellikleri

Year 2023, Issue: 60, 104 - 124, 31.12.2023

Tuğçe Bilgin , Yıldırım Atayeter

Abstract

Polyeler, kireçtaşının çözünmesi sonucunda oluşan en büyük karstik yüzey şekilleridir. Aynı zamanda polyeler karstlaşmanın, tektonizmanın, flüvyal süreçlerin bir arada işlemesi sonucunda oluşmuş oldukça karmaşık şekillerdir. Bu karmaşık şekillerin çok özel örneklerine Türkiye’nin güneyinde, Toros Karst Kuşağında da sıkça rastlanmaktadır. Torosların batısında Isparta Açısı adı verilen tektonik bölgenin güneyinde konumlanan Çanaklı (Mamak) Polyesi, bu özel karstik şekillerden birisidir. Bu araştırmada, Çanaklı (Mamak) Polyesi’nin oluşumunu ve gelişimini kontrol eden jeomorfolojik süreçlerin ortaya konması ve bu jeomorfolojik süreçlerin kapsam ve yoğunluğunun değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda çalışma sahasına ait 1/25.000 ölçekli topografya haritaları temel harita altlığı olarak kullanılmış, ArcMap yazılımı üzerinden nicel veriler elde edilmiş, son olarak arazi çalışmalarıyla görsel ve yazılı bilgiler edinilmiştir. Çanaklı (Mamak) Polyesi ve Havzasına erozyonel ve tektonik aktivite durumunu değerlendirmek için morfometrik analizler uygulanmıştır. Polye ve havzanın şekline uygulanan Uzanım (Re), Basıklık (Rc), Dairesellik (C) indeks sonuçlarına göre polyenin tektonik aktivitesi havzanın tektonik aktivitesinden daha fazladır. Polye ve havzanın Hipsometrik eğri (Hc) ve Hipsometrik integral (Hi) değerleri hem havza hem de polyenin jeomorfolojik evrim bakımından yaşlılık döneminde olduğunu ortaya koymuştur. Aynı zamanda polye, litolojik ve tektonik durumu sebebiyle hem kenar hem de yapısal polye sınıflarına dâhil olup iki karakterli polye sınıfına girmektedir. Çanaklı (Mamak) Polyesi’nin güncel şeklini almasında karstlaşmanın yanında karstlaşmayı başlatan ve hızlandıran tektonizma, akarsu ve fiziksel aşınma faaliyetlerinin etkisi de büyüktür. Çalışma sahasını oluşturan ova tabanında geçici göllerin oluşması, çözünme artığı tepelerin varlığı, havza etrafının yüksek kireçtaşı kütleleri ile çevrili olması ve ovanın karstik drenaja sahip hidrolojik bir kapalı havza olması buranın karakteristik bir polye olduğuna işaret etmektedir.

Keywords

çanaklı (mamak) polyesi, jeomorfoloji, karst, morfometrik analiz, polye

References

• Kaynakça ekleyiniz.