Bayrâmî-Melâmî Şeyhi Hâşimî Emîr Osman’ın Risâle-i Kutbiyye Adlı Eseri ve Eserde Öne Çıkan Bazı Kavramlar

Year 2023, Issue: 14, 95 - 130, 30.06.2023

Yüksel Göztepe , Fatih Çınar

https://doi.org/10.46231/sufiyye.1189401

Abstract

Hâşimî Emîr Osman XVI. yüzyılda yaşamış Bayrâmî-Melâmî şeyhlerindendir. İstanbul Kasımpaşa’da kendi adıyla anılan tekkede irşâd faaliyetlerini yürüten Hâşimî, aynı zamanda velûd bir müelliftir. Hâşimî’nin vahdet-i vücûd eksenli görüş ve düşüncelerini dile getirdiği en dikkat çekici eseri Risâle-i Kutbiyye adlı çalışmasıdır. Tek nüshası, Amasya Bâyezid Kütüphanesi’nde bulunan eserde Hâşimî, dünya sevgisi, mâsivâ, ağyâr, zühd, salih amel, mürşid-i kâmil, irâdî ölüm, nefs, rûh, melâmet, feyz, tecellî, nüzûl-urûc, güzel ahlâk ve insân-ı kâmil gibi birçok konuyu ele almıştır. Hâşimî, epistemolojik ve ontolojik yönüyle ele aldığı meseleleri kalp, mârifet, muhabbet, fakr ve kutub konularındaki analizleri ile dile getirmiştir. Makalede ikinci devir Melâmîliğinin önemli temsilcilerinden olan Hâşimî’nin hayatı ve eserleri dile getirilmiş, ardından Risâle-i Kutbiyye’de öne çıkan söz konusu başlıklara dâir görüşleri incelenmiştir. Hâşimî’nin bu kavramları ele alış biçimi, kavramlar arasında kurduğu bağlantılar, kavramların Hâşimî’den önceki bazı sûfîlerce ele alınış biçimi ile Hâşimî’nin kendinde ulaşan bu mîrâsla münâsebeti ve müellifin kalp, mârifet, muhabbet, fakr ve kutub kavramlarıyla diğer bazı kavramla kurduğu anlam örgüsü üzerinde durulmuştur.

Keywords

Tasavvuf, Emîr Osman, Risâle, Kutbiyye, Kavram, Değerlendirme

Bayrāmī-Melāmī Syeikh Hāshimī Amīr Osman's Work Titled Risāle-i Qutbiyya And Some of The Notable Concepts Featured in The Work

Abstract

Hāshimī Amīr Osman is one of the Bayrāmī-Melāmī sheikhs who lived in the 16th century. Hāshimī, who carried out the activities of guidance in the tekke named after him in the Kasımpaşa district of Istanbul, is also a prolific author. The most remarkable work of Hāshimī, in which he expressed his views and thoughts on the basis of unity of existence, is his work called Risāle-i Qutbiyya. In the book, the only copy of which is in the Amasya Bayezid Library, Hāshimī dealt with many subjects such as love of the world, masiva, agyar, zuhd, righteous deeds, perfect murshid, voluntary death, soul, spirit, melāmet, abundance, manifestation, descent-rotation, good morality and perfect human being. In the article, the life and works of Hāshimī, who is one of the important representatives of the second-period Melāmī culture, were mentioned, and then his views on the topics that came to the fore in the Risāle-i Qutbiyya were examined. Hāshimī's way of handling these concepts, the connections he established between the concepts, the way the concepts were handled by some Ṣūfīs before Hāshimī, his relationship with this inheritance and the meaning that the author established with the concepts of heart, ingenuity, affection, the concept of poverty and pole and the semantic pattern that he established with some other concepts were emphasized.

Keywords

Tasawwuf, Amir Osman, Risâle-i Qutbiyye, Concept, Evaluation

References

• Aclûnî, İsmâîl Keşfü’l-Hafâ. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988.
• Açar, Aynızeliha. Divançe-i Emir Osman B. Mehmet Sivasî: Çeviriyazı, tenkitli metin. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Akpınar, Ali. “Allâh’ın Ahlâkı ile Ahlâklanmak”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 2/6 (2001), 61-80.
• Alan, Ümit. Bayramî Melâmîlerinden Hâşimî Emîr Osman’ın Hayatı ve Tasavvufî Düşüncesi. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Dönem Projesi, 2009.
• Âli, Ali. Tuhfetü’l-mücâhidîn ve behcetü’z-zâkirîn. İstanbul: Nûruosmâniye Kütüphanesi, 2293.
• Alkan, Harun. “Bursalı Mehmed Tahir’in “Osmanlı Müellifleri” Eserine Göre Bayrâmiyye-i Melamiyye’ye Mensup Sufiler”. Hacı Bayram-ı Velî IV. Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu Bildiriler Kitabı. ed. Vahit Göktaş-Harun Alkan. 163-179. Ankara: İlahiyât Yayınları, 2019.
• Ankaravî, İsmâîl. Minhâcü’l-fukarâ. İstanbul: Rıza Efendi Matbaası, 1286.
• Ankaravî, İsmâîl Rusûhî. Minhâcü’l-fukarâ. haz. Sâfî Arpagûş. İstanbul: İnsan Yayınları, 2010.
• Âsım Efendi. Kâmûs Tercemesi. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1304.
• Atâî, Nev’îzâde. Hadâikü’l-hakâik fî tekmîleti’ş-şakâik (Zeyl-i Şakâik). haz. Abdülkadir Özcan. 4 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.
• Ateş, Süleyman. “Kutub”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26/498-499. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002.
• Atılgan, Yusuf Kenan. “İslam Düşüncesinde İlmin Kaynağı, İmkânı ve Sınırları”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi̇ Sosyal Bilimler Dergisi 1/2 (2013), 191-214.
• Atlı, Ahmet. “İbnü’l-Arabî’nin “Kutub” Kavramı İle İlgili Görüşleri”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2012), 11-31.
• Attâr, Ferîdüddîn. Tezkiretü’l-Evliyâ. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Mavi Yayıncılık, 2002.
• Ayıntâbî, Mehmed Efendi. Tibyân Tefsiri. 4 Cilt. İstanbul: Sağlam Kitabevi, 1980.
• Ayvansarâyî, Hüseyin. Vefayât-ı Ayvansarâyî. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Uşşâkî Tekkesi, 365.
• Ayvansarâyî, Hüseyin. Mecmûâ-i Tevârîh. haz. Fahri Ç. Derin-Vahid Çabuk. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1985.
• Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetü’l-Ârifîn Esmâü’l-Müellifîn ve Âsârü’l-Musannifîn. haz. Rifat Bilge-İbnülemin Mahmud Kemal İnal. 2 Cilt. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1951.
• Bayrı, M. Halit. “Mutasavvıf Şairler: Hâşimî”. Türk Folklor Araştırmaları 161/7 (1962), 2927-2928.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm b. el-Muğîre. Sahîhu’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2002.
• Cebecioğlu, Ethem. Hacı Bayram Velî. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları, 2005.
• Ceylan, İsa. “Hacı Bayram Veli’nin Şiirlerinde İnsanın Anlam Dünyası ve Manevi Yaşayış”. Uluslararası Hacı Bacı Bayram-ı Velî Sempozyumu Bildiriler Kitabı 2. ed. Ahmet Cahit Haksever. 328-330. Ankara: Kalem Yayınları, 2016.
• Çelebi, Evliya. Evliya Çelebi Seyahatnamesi. haz. Orhan Şâik Gökyay. 2 Cilt. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1995.
• Çelik, İsa. “Tasavvufi Bir Terim Olarak Fakr”. Ekev Akademi Dergisi 3/2 (2001), 191-206.
• Çelik, İsa. “Bursalı Mehmed Tahir'in Yorumuyla “Nazar-ı İslam'da Fakr”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 22 (2003), 187-207.
• Çelik, İsa. “Tasavvuf Tarihinde Ârif Kavramı”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 12 (2004), 25-52.
• Çınar, Fatih. “Hüseyin Vassaf Bey’in, “Sefîne-i Evliyâ” Adlı Eserinde İsmi Geçen, Sivas’ta İkâmet Eden ve Sivaslı Olan Sûfîler”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/1 (2008), 387-406.
• Çınar, Fatih. Şemseddîn-i Sivâsî ve Tasavvufî Görüşleri. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Çiftçi, Hasan. Şeyh Ebu’l-Hasan Harakani Hayatı, Eserleri. Ankara: Şehit Ebü'l Hasan Harakani Derneği, ts.
• Er, Şaban. Melamilik ve Osmanlı Devri Melamileri. İstanbul: Kutup Yıldızı Yayınları, 2015.
• Ergün, S. Nüzhet. Türk Musikisi Antolojisi. 2 Cilt. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1942.
• Ferîd, Ahmed. Tezkiyetü’n-nüfûs ve terbiyetüha kema yukarrirûhu ulemâü’s-selef Ebi Hamid el-Gazzalî, İbn Kayyım el-Cevziyye, İbn Receb el-Hanbelî. tah. Macid b. Ebi’l-Leyl. Beyrut: Daru’l-Kalem, 1985.
• Gazâlî. İhyâ. çev. Ahmed Serdaroğlu. 4 Cilt. İstanbul: Tuğra Neşriyat, 1988.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. Kaygusuz Vizeli Alâeddin. İstanbul: Remzi Kitaphanesi, 1932.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. Melâmîlik ve Melâmîler. İstanbul: Pan Yayıncılık, 1992.
• Göztepe, Yüksel. Tasavvufta Temel Kavramlar “Haller ve Makamlar” –Kuşeyrî Örneği-. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 2012.
• Göztepe, Yüksel. Abdülkerim Kuşeyrî’nin Uyûnu’l-ecvibe fî funûni’l-es’ile’sinin Tahkik, Tercüme ve Değerlendirmesi. İstanbul: Asitan Kitap, 2019.
• Harakani, Ebü’l-Hasan. Seyr-ü Süluk Risalesi. çev. Mustafa Çiçekler. İstanbul: Sufi Kitap, 2006.
• Harrâz, Ebû Saîd. Kitâbü’s-sıdk (Doğruluk Kitabı). çev. Hacı Bayram Başer. İstanbul: Hayy Kitap, 2013.
• Harrâz, Ebû Saîd. Risâleler. çev. Naile Baltacı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.
• Hucvirî. Keşfü’l-mahcûb (Hakikat Bilgisi). çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1996.
• Hulvî. Lemezât-ı Hulviyye ez-Lemezât-ı Ulviyye (Yüce Velilerin Tatlı Halleri). haz. Mehmet Serhan Tayşi. İstanbul: Semerkand Yayınları, 2013.
• Işın, Ekrem - Tanman, M. Baha. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 8 Cilt. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1993-1995.
• İbn Abidin. İcâbetü’l-gavs bi-beyâni hâli’n-nükabâ ve’n-nücebâ ve’l-abdâl ve’l-evtâd ve’l-gavs. Kahire: Mektebetü’l-Kahire, 2005.
• İbn Arabî. Fütûhâtü’l-Mekkiyye. nşr. Ahmed Şemseddin. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1999.
• İbn Arabî. Kitabu Istılâhı’s-Sufiyye. Haydarabad: Dâiratü’l-Maârifi’l-Osmâniyye, 1948.
• İbn Haldûn. Mukaddime. çev. Zakir Kadiri Ugan. 3 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1989.
• İbn Kudâme. Muhtasaru minhâci’l-kâsidîn. Dımeşk: Dâru’l-feyhâ, 1389.
• İbn Manzûr. Lisânü’l-Arab. 10 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• Kâşânî, Abdürrezzak. Letâifu’l-a’lâm fî ışarâtı ehli’l-ilhâm (Tasavvuf Sözlüğü). çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Kâşânî, İzzeddîn. Misbâhu’l-hidâye (Tasavvufun Ana Esasları). çev. Hakkı Uygur. İstanbul: Kurtuba Yayınları, 2010.
• Kelâbâzî. et-Taarruf li-mezhebi ehli’t-tasavvuf. Kahire: Mektebetü’l-Külliyâti’l-Ezheriyye, 1980.
• Kılıç, Cevdet. “Hacı Bayram Veli’nin İlahi Zikir Şiirinde ‘Fakr ve Fena’ Kavramları”. Hacı Bayram-ı Velî V. ed. Vahit Göktaş-Harun Alkan. 21-36. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2022.
• Kınalızâde. Tezkire. haz. İbrahim Kutluk. 2 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989.
• Konuk, Ahmed Avni. Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. haz. Mustafa Tahralı-Selçuk Eraydın. 4 Cilt. İstanbul: İfav Yayınları, 1989.
• Köseoğlu, Mehmet Akif. “Melâmî Şeyhlerinin İstanbul’da Postnişin Olduğu Tekkeler ve Günümüzdeki Durumları”. Uluslararası Melâmîlik ve Seyyid Muhammed Nûru’l-Arabî Sempozyumu Bildirileri. ed. Rıdvan Yıldırım. 165-186. Ankara: Tika Kültür Yayınları, 2016.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Kuşeyrî. Risâle. tah. Maruf Zerîk-Ali Baltacı. Beyrut: Dâru’l-hayr, 1991.
• Kuşeyrî. Mensûru’l-hitâb fî meşhûri’l-ebvâb. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 4128.
• Kuşeyrî. Uyûnu’l-ecvibe fî funûni’l-es’ile. Amasya: Beyazıt İl Halk Kütüphanesi, 1434/1.
• Kuşeyrî. Letâifü’l-işârât. tah. İbrahim Besyûnî. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-âmme, 2000.
• Kuşeyrî. et-Tahbîr ve’t-tezkîr. thk. Abdülvâris Muhammed Ali. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1999.
• Lisânüddîn. Ravzatü’t-ta’rif bi’l-hubbi’ş-şerif. thk. Muhammed el-Kattânî. Kazablanka: Daru’s-sakafe, 1970.
• Mekkî, Ebû Tâlib. Kûtu’l-kulûb fî muameleti’l-mahbûb ve vasfı tarîki’l-mürîd ilâ makâmi’t-tevhîd. thk. Âsım İbrahim el-Keyâlî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mevlânâ. Mesnevî. haz. Veled Çelebi İzbudak. 6 Cilt. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1988.
• Muhâsibî, Haris. el-Mesâil fî a’mâli’l-kulûb ve’l-cevârih. thk. Abdülkadir Ata. Kahire: Mektebetü’t-türâsi’l-İslamî, 1969.
• Nazmi, Mehmed. Hediyyetü’l-İhvân: Osmanlılarda Tasavvufî Hayat. haz. Osman Türer. İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.
• Nîsâbûrî, Müslim b. Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîh-i Müslim. Beyrut: Dâru’t-ta’sîl, 2014.
• Osman Hâşimî Emîr. Risâle-i Kutbiyye. Amasya: Bâyezid Kütüphanesi, 05 Ba 1072, 143.
• Öngören, Reşat. Osmanlılar’da Tasavvuf (Anadolu’da Sûfîler, Devlet ve Ulemâ) XVI. Yüzyıl. İstanbul: İz Yayıncılık, 2000.
• Öz, Tahsin. İstanbul Camileri. 2 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1965.
• Özköse, Kadir. “Ahmed Yesevî’nin Fakr Anlayışı”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/10 (2016), 13-36.
• Özköse, Kadir. “Hâşimî Emir Osman’ın Varlık Tasavvuru”. II. Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu Bildiriler Kitabı 2. 185-196. ed. Ethem Cebecioğlu vd. Ankara: Kalem Neşriyat, 2017.
• Pakalın, M. Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. 4 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1946.
• Pekdoğru, Yakup. Erken Dönem Tasavvuf Klasiklerinde Marifet: 4.-5. Yüzyıllar. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• Rabbânî, İmâm. Mektûbât. 3 Cilt. İstanbul: Demir Kitabevi, 1963.
• Rifâî, Ahmed. el-Mecâlisü’s-Seniyye (Sohbet Meclisleri). çev. Ali Can Tatlı. İstanbul: Erkam Yayınları, 2003.
• Sa’deddîn, Müstakimzâde Süleyman. Risâletü’ş-şerîfe el-mersûmûn fi’t-tarîkati’l-Bayrâmiyyeti’l-Âliyyeti’l-Melâmiyye (Risâle-i Bayrâmiyye-i Melâmiyye). İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Nâfiz Paşa, 1164.
• Sarbân, Ahmed. Dîvân. İstanbul: Selim Ağa Kütüphanesi, Haşim Baba, 74.
• Sivâsî, Şemseddîn. Mevlîd. haz. Hasan Aksoy. Sivas: Sivas Belediyesi Yayınları, 2015.
• Sivâsî, Şemseddîn. Divân. haz. Fatih Ramazan Süre. İstanbul: H Yayınları, 2017.
• Sofuoğlu, Nesrin. “Bayrâmî-Melâmî Bir Şâir: Hâşimî Emîr Osman”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 41/1 (2015), 155-188.
• Sülemî. Menâhicü’l-ârifîn (Tasavvufun Ana İlkeleri Sülemî’nin Risâleleri). çev. Süleyman Ateş. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1981.
• Süreyyâ, Mehmed. Dîvançe-i Hâşimî Emîr Osman Efendi. İstanbul: Bahriye Matbaası, 1329.
• Şimşek, Halil İbrahim. “Tasavvufta Kalbin Kirlenmesi ve Temizlenmesi Konusu”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/28-2 (2015), 35-48.
• Şirvânî, Yahya. Şifâü’l-esrâr (Sûfî Yolunun Sırları). haz. Mehmet Rıhtım. İstanbul: Sûfî Kitap, 2014.
• Tabakoğlu, Mehmet. Nureddinzade, Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Taberânî. el-Mu’cemu’l- Evsat. thk. Tarık b. Ivazullah-Abdülmuhsin b. İbrahim. 25 Cilt. Kahire: Daru’l-Haremeyn, 1415.
• Tâhir, Bursalı Mehmet. Osmanlı Müellifleri. haz. M. A. Yekta Saraç. 4 Cilt. Ankara: Tüba, 2016.
• Tâhir, Mehmed. Osmanlı Müellifleri. haz. Mustafa Tatçı-Cemal Kurnaz. 4 Cilt. Ankara: Bizim Büro Yayınları, 2000.
• Tâhir, Bursalı Mehmet. Nazar-ı İslam 'da Fakr. İstanbul: Osmanlı Şirketi Matbaası, 1911-1912.
• Tek, Abdurrezzak. Müstakimzâde Süleyman Sadeddin’in Risale-i Melâmiye-i Bayramiye Adlı Eserinin Metni ve Tahlili. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
• Tenik, Ali - Göktaş, Vahit. “Tasavvuf Bilgisi: Allâh’ı Allâh’la Bilmek İlmine Giriş”. Kelâm Araştırmaları Dergisi 14/1 (2016), 177-202.
• et-Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). Sünenü’t-Tirmizî, nşr. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, ts.
• Tolasa, Harun. Sehî, Latîfî ve Âşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi. 2 Cilt. İzmir: Ege Üniversitesi Matbaası, 1983.
• Tûsî, Ebû Nasr Serrâc. el-Lüma’. Kahire: Dâru’l-Mukattam li’n-neşr ve’t-tevzî’, 2018.
• Tûsî, Ebû Nasr Serrâc. el-Luma' fi't-Tasavvuf (İslam Tasavvufu). çev. H. Kamil Yılmaz. İstanbul: Altınoluk Yayınları, 1996.
• Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. Erişim 11 Eylül 2022. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hulasa-i-vesaya-i-futuhi-hasimi.
• Vassâf, Hüseyin. Sefîne-i Evliyâ. haz. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz. 5 Cilt. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2006.
• Vicdânî, Sâdık. Tarikatler ve Silsileleri (Tomar-ı Turuk-u Aliyye). haz. İrfan Gündüz. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1995.
• Uludağ, Süleyman. İslam Düşüncesinin Yapısı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1994.
• Uludağ, Süleyman. “Fakr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/132-134. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
• Uludağ, Süleyman. “Kalb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/229-232. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Uludağ, Süleyman. “Mâsivâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/76. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Ulupınar, Hamide. “İlk Dönem Melâmetî Şeyhlerinden Hamdûn Kassâr’ın Tasavvuf Anlayışı”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 17/1 (2017), 67-80.
• Uzun, Mustafa. “Hâşimî Emîr Osman Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16/411-412. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Ünlütürk, Nesrin. Hâşimî Emîr Osman Dîvançesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
• Üzüm, Hamza. “Ebu’l-Hasan Harakani’de Fakr Kavramı”. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum 3/5 (2013), 97-116.
• Yesevî, Ahmed. Divan-ı Hikmet. haz. Hayati Bice. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Yesevî, Ahmed. Fakr Name. haz. Abdurrahman Güzel. Ankara: Kastamonu Üniversitesi Yayınları, 2007.
• Yıldırım, Ahmet. “Tasavvufta Ricalu’l-Gayb Telakkisi ve Konuyla İlgili Bazı Rivayetler”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (1997), 117-147.
• Yıldız, Alim. Sivaslı Şairler Antolojisi. İstanbul: y.y, 2003.
• Zerruk, Ahmed. Kavâidu’t-Tasavvuf. thk. Abdülmecid Hayali. Beyrut: Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, 2005.