CULTURE AND IMAGE: THE IMAGE OF AMERICAN WOMEN IN THE TURKISH PRESS DURING THE TRANSITION PERIOD FROM THE OTTOMAN EMPIRE TO THE TURKISH REPUBLIC

Yıl 2017, Sayı: 41, 307 - 329, 31.05.2017

Feyza Kurnaz Şahin

https://doi.org/10.21563/sutad.281761

Cited By: 2

Öz

The main purpose of this study is to analyze the image of American women considering Servet-i Fûnun, Musavver Malumat-ı Nafia, Mehasin, Mecmua-yı Ebuziyya, Asar-ı Nisvan, Resimli Kitap, Süs and other journals published during the last era of the Ottoman Empire and the first years of the Republic, among other sources. Starting from the 19th century, Turkish modernization has provided women with a more prominent role in public and social affairs. Starting after the Tanzimat Reform Era, this process has become more organized since the Second Constitutionalist Period. As a result of this, various associations and communities defending women’s rights have emerged, especially among women living in cities. Several media outlets focusing on women’s issues have been founded, in addition to published journals on this topic.

These media outlets informed Ottoman women about women across the globe. In this respect, various writings were written regarding the cultures and rights of women in the USA, France, England, German, Japan, and Africa. This article focuses on publications from this period that examined the lives of women in the USA. The writings in these media outlets also initiated the emergence of an “Image of the American Woman” in the Turkish society. These writings generally evaluated women’s rights in the USA, their fashion, education, their place in society, and their duties.

In the Ottoman Press, examining and evaluating the lives of women in the USA, a multicultural and multi-faith society, is significant in terms of following the changes in international womanhood and their impact on the modernisation of Turkish woman. On the other hand, periodicals published during the last period of the Ottoman Empire and the first years of the Republic contain many articles related to American women that must have stemmed from idea that American women could be an ideal template for Ottoman women with regards to modernization. This research considers all these issues including the Ottoman media’s conception of American women, the authors who helped form this conception, and their evaluations of American women. This will be analyzed from a historical perspective.

Anahtar Kelimeler

American women, Modernization, Culture, Image, Ottoman Society, Media, Republic

KÜLTÜR VE İMGE: OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E TÜRK BASININDA AMERİKAN KADINI İMGESİ

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, Osmanlı Devleti’nin son dönemi ve Cumhuriyetin ilk yıllarında yayımlanan Servet-i Fûnun, Musavver Malumat-ı Nafia, Mehasin, Mecmua-yı Ebuziyya, Asar-ı Nisvan, Resimli Kitap, Süs ve diğer dergiler ve kaynaklar dikkate alınarak Amerikan kadını imgesini çözümlemek olarak tanımlanır. Bilindiği gibi XIX. yüzyıldan itibaren başlayan Türk modernleşmesi, kadının kamusal ve toplumsal alanda daha görünür olmasını sağlamıştır. Tanzimat sonrası kadınlarda başlayan bu hareket, II. Meşrutiyet’ten itibaren daha örgütlü hale gelmiştir. Bunun bir sonucu olarak özellikle şehirli kadınlar arasında kadınların hak ve hukukunu savunan çeşitli dernek ve cemiyetler oluşturulmuş, bilahare kadın meselesini dile getiren basın organları kurulmuş ve kadınlara yönelik yayın yapan dergiler neşredilmiştir.

Kadınlara yönelik basın organlarının oluşması, Osmanlı kadınlarını dünya kadınlarından haberdar etmeye yönelik yazıların da kaleme alınmasına zemin hazırlamıştır. Bu meyanda ABD, Fransız, İngiliz, Alman, Japon ve Afrika kadınlarının kültürleri ve hakları ile ilgili çok sayıda yazı kaleme alınmıştır. Bu dönemde araştırma konusunu oluşturan ABD kadını ile ilgili de kültürel yazında ciddi oranda makale neşredilmiştir. Basındaki yazılar Türk toplumunda bir “Amerikan kadını” imgesinin oluşmasına da önayak olmuştur. Bu yazılarda genellikle ABD’deki kadın hakları, moda, eğitim ve kadının toplumdaki yeri ve vazifeleri ile ilgili değerlendirmeler yapılmıştır.

Osmanlı basınında çok kültürlü ve çok dinli bir toplum olan ABD kadınının irdelenmesi ve buna yönelik değerlendirmelerin yapılması, Türk kadının modernleşmesi çerçevesinde dünya kadınlığında meydana gelen değişmeleri takip etmesi açısından dikkate değerdir. Öte yandan Osmanlı’nın son dönemi ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında yayımlanan dergilerde ABD kadını ile ilgili çok sayıda makalenin varlığı, modernleşme açısından ABD kadınının Osmanlı kadınına bir örneklem oluşturabileceği düşüncesinden kaynaklanmış olmalıdır. Araştırmada bütün bu hususlar dikkate alınarak Osmanlı basınının ABD kadınını algılama biçimi, bu algının oluşmasına etki eden yazarlar ve onların değerlendirmeleri kapsamlı bir şekilde ve tarihsel bir bakış açısıyla ortaya konulmuş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

ABD Kadını, Modernleşme, Kültür, İmge, Osmanlı Toplumu, Basın, Cumhuriyet

Kaynakça

• “Amerika Meclisi Mebusanından Kadın” (1916 Kasım 23, 10 Teşrinisani 1332), Servet-i Fünun, C 51 (1326): 308.
• “Amerika’da Ev Kadınları”, (1923, 23 Haziran 1339) Süs, C 1 (2): 10.
• “Amerika’da Kadınlar” (1912 Nisan 18/5 Nisan 1328), Servet-i Fünun, C 42 (1089): 541-542.
• “Amerika’da Nasıl İzdivaç Ediyorlar?” (1914 Şubat 26/13 Şubat 1329), Musavver Malumat-ı Nafia, C 1 (1): 15.
• “Şuun-u İctimaiyye (Amerika’da Taaddüd-i Zevcatı Kabul Eden Akvam)” (1914 Nisan 9/27 Mart 1330), Musavver Malumat-ı Nafia, C 1 (7): 110.
• “Şuun-i Mütenevvia/Amerikalılarda İzdivaç” (1906 Ocak 24/12 Kanunusani 1321), Servet-i Fünun, C 30 (770): 248.
• “Amerikalı Kızlar” 1905 Aralık 7/24 Teşrinisani 1321), Servet-i Fünun, C 30 (763): 124-127.
• “Kadın Hayatı/Amerika ve Hindistan’da Kadınlar” (1924/7 Haziran 1340), Süs, C 1 (52): 12.
• “Musahabe-Amerika Kadınları” (1906 Kasım 8/26 Teşrinievvel 1322), Servet-i Fünun, C 32 (811): 27.
• “Musahabe-Amerika’da Genç Kızlar ve Aktrisler”, Servet-i Fünun, 32:822 (11 Kanunusani 1322/24 Ocak 1907), s. 137.
• “Musahabe-Amerika’da Kadınlar Nasıl Lakırdı Ederler?” (1907 Şubat 28/15 Şubat 1322), Servet-i Fünun, C 32 (827): 323.
• “Mühendis Bir Kadın” (1913 Temmuz 31/18 Temmuz 1329), Servet-i Fünun, C 45 (1156): 273.
• “Mütenevvia (Amerika’daki Çalışan Kadınların Sayısı ve Aldıkları Maaş Hakkında İstatistik)” (1893 Ocak 20, 7 Kanunusani 1308), Servet-i Fünun, C 2 (97): 300.
• “Şuun-u İctimaiyye (Amerika’da Taaddüd-i Zevcatı Kabul Eden Akvam)” (1914 Nisan 9/27 Mart 1330) Musavver Malumat-ı Nafia, C 1 (7): 110.
• “Şuun-i Mütenevvia (Amerikanın Zengin Kadınları)” (1906 Ocak 25/12 Kanunusani 1321), Servet-i Fünun C 30 (770): 248.
• “Şuun-u Mütenevvia (Amerika’da Bir Mekteb-i İnas)” (1907 Mayıs 30/17 Mayıs 1323), Servet-i Fünun, C 33 (840): 127-128.
• “Şuun-u Mütenevvia (Amerika’da İşçi Kadınlar)” (1908 Temmuz 9/26 Haziran 1324), Servet-i Fünun, C 35 (898): 223-224.
• ACUN, Fatma (2007 Aralık), “Görsel Verilerde Kadın İmajı”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (16): 91-112.
• ARAT, Yeşim (1998), “Türkiye’de Modernleşme Projesi ve Kadınlar”, Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, Edt. Sibel Bozdoğan, Reşat
• Kasaba, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• BAKACAK, Ayça Gelgeç (2009 Güz), “Cumhuriyet Dönemi Kadın İmgesi Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (44): 627-638.
• BARIŞ, Tayfun (2010), Resimli Kitap Dergisi’nin İncelenmesi (9-16. Sayılar), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bintü”r- Reşad Seyyide (1909 Ocak 13/31 Kanunuevvel 1324), “Amerika Nisvanı”, Mehasin, C 1 (5): 352-356.
• ÇAKIR, Serpil (1996), Osmanlı Kadın Hareketi, 2. Baskı, İstanbul: Metis Yay.
• DOĞAN, Sabiha (2012), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Aydın Kadınlar; Şair ve Yazarlar (1850-1950), İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Doktor Kareyn (1923/25 Ağustos 1339), “16.000.000 Kari’ye Malik Amerika Muharriri, Kadının Muzafferiyeti”, Süs, C 1 (11): 3.
• Ebu’z-Ziya (1912 Mayıs 30/13 Cemaziyelahir 1330), “Feminizm Meselesi (Amerika’da Feminizm)”, Mecmua-yı Ebuziyya, C 14 (148): 232-236.
• ELİUZ, Ülkü (2008 Güz), “Meşrutiyete Giden Süreçte Yeni Kadın İmgesi: Fatma Makbule Leman”, Bilig, (47): 177-192.
• Ertuğruloğlu (1911 Mart/Mart 1327), “Avrupa’da Kadınlara Hak-Hukuk-u Siyasiyye ve Amerika’da Kadınlar”, Resimli Kitap, C 5 (28): 297-306.
• Hüseyin Cahit (1899 Aralık 7/25 Teşrinisani 1315), “Amerika Hayatı-Nişanlanma ve Evlenme”, Servet-i Fünun, C 18 (456): 213-217.
• Kadir (1895 Temmuz 26/13 Temmuz 1311), “Amerikalı Bir Dilber (Amerika Nisvanı Hakında Mutalaat)”, Servet-i Fünun C 9 (228): 309-310.
• Kadri (1894 Şubat 2/20 Kanunusani 1309), “Amerika’da Hizmetçi Kızlar ve Maişet-i Aile”, Servet-i Fünun, C 6 (151): 326-327.
• KAPLAN, Leyla (1998), Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay.
• KARTAL, Cemile Burcu (2008 Mart), “II. Meşrutiyet’in Cumhuriyet’e Mirası: “Makbul Kadınlar”“, İÜ. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (38): 215-238.
• KILIÇ, Neslihan (2015), “Osmanlı Kadın Dergilerine Bir Örnek: Mürüvvet”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C 4 (3): 744-769.
• KURNAZ, Şefika (1992), Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923), İstanbul: MEB. Yay.
• Emine M. R. (Mütercimi) (1925/26 Şubat 1341), “Amerikalı Kadınlar (Nasıl Bir Zevce ve Valideler)”, Asar-ı Nisvan, C 1 (3): 2-4.
• Necibe Süreyya (1924/9 Şubat 1340), “Amerika’da Kadın Darülfünunları”, Süs, C 1 (35): 309.
• ÖRNEK, Serdar (2015), “ABD’de Kadın Haklarının Gelişimi”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi KOSBED, (29): 105-129.