Pre-Contractual Declaration Obligation in Compulsory Earthquake Insurance and Use of Building Identity Certificate in Pre-Contractual Declaration Obligation

Yıl 2025, Sayı: 61, 481 - 508, 20.01.2025

Hamit Çavuş Sefa Er

Öz

When concluding an insurance contract, the insurer needs information from the policyholder in order to ensure a balance between premium and risk. For this reason, the policyholder should inform the insurer of important matters relating to the insured interest prior to the conclusion of the contract. Articles 1435 to 1443 of the Turkish Commercial Code govern the policyholder’s pre-contractual disclosure obligations. If the policyholder fails to comply with this obligation, the insurer may impose sanctions such as cancellation and reduction of the insurance payment, depending on the degree of fault. Vol.2 of the General Conditions of Compulsory Earthquake Insurance regulates the sanctions to be applied in the event that the insured or the policyholder makes a false declaration in the information provided, such as the gross area of the dwelling, type of construction, address, damage in previous earthquakes. In the event of misrepresentation of information such as the damage status in past earthquakes, Catastrophe Insurance Pool may withdraw from the contract even if the risk has been realised and is entitled to the premium if it is understood that the policyholder has deliberately failed to declare a moderate or severe damage status.
The policyholder does not duly fulfill the declaration obligation for reasons such as the fact that the insurer does not explain how to make a declaration, the fact that the sanction for misrepresentation is less severe than in the Turkish Commercial Code, and the fact that the policyholder wants to pay less premium. This situation, on the one hand, causes Catastrophe Insurance Pool to lose premiums and, on the other hand, prevents the policyholder from obtaining the desired benefit from the insurance contract in the event of the occurrence of the risk.
The provision in the General Terms and Conditions of the Agricultural Insurance Act that “it is based on the declaration of the policyholder/insured and the information in the registration system of the Ministry of Agriculture and Forestry” prevents behavior contrary to the pre-contractual declaration obligation. With the application of the Building Identification System, physical locations, addresses, construction information, materials used and technical specifications of buildings will be accessible. The implementation of compulsory earthquake insurance on the basis of the policyholder’s declaration and the information contained in the building identification system will also eliminate the problems arising from the breach of the pre-contractual declaration obligation.

Anahtar Kelimeler

Declaration obligation, compulsory earthquake insurance, insurance contract

ZORUNLU DEPREM SİGORTASINDA SÖZLEŞME ÖNCESİ BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE BİNA KİMLİK SERTİFİKASININ SÖZLEŞME ÖNCESİ BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜNDE KULLANILMASI

Öz

Sigorta sözleşmesi kurulurken prim ve riziko arasındaki dengeyi sağlamak için sigortacının sigorta ettirenin bilgisine ihtiyacı vardır. Bu sebeple sigorta ettiren sözleşme öncesinde sigortalanan menfaate ilişkin önemli hususları sigortacıya beyan etmelidir. TTK md. 1435 ile 1443 arasında sigorta ettirenin sözleşme öncesi beyan yükümlülüğü düzenlenmiştir. Sigorta ettirenin beyan yükümlülüğünü gereği gibi yerine getirmemesi durumunda kusur durumuna göre sigortacı tarafından cayma, sigorta ödemesinde indirim ve sigorta ödemesinden muafiyet gibi yaptırımlar uygulanabilir. Zorunlu Deprem Sigortası Genel Şartları C.2’de sözleşmenin düzenlenmesi aşamasında, sigortalının veya sigorta ettirenin, meskenin brüt yüzölçümü, yapı tarzı, adresi, geçmiş depremlerde hasar durumu gibi bilgilerde gerçeğe uygun olmayan beyanı durumunda uygulanacak yaptırımlar düzenlenmiştir. Sigorta ettirenin yapının orta veya daha ağır hasar durumunu kasıtlı olarak beyan etmediği anlaşıldığı takdirde Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK), riziko gerçekleşmiş olsa bile sigortacı sözleşmeden cayabilir ve beyan yükümlülüğünün ihlal edildiği sigorta dönemine ait prime hak kazanır. 
Sigorta ettirenin, Zorunlu Deprem Sigortası (ZDS) yaptırırken sigortacı tarafından aydınlatılmamış olması, yanlış beyan durumunda uygulanacak yaptırımın TTK’ye göre daha hafif olması, daha az prim ödemek istemesi gibi sebeplerle sigorta ettiren beyan yükümlülüğünü gereği gibi yerine getirmemektedir. Bu durum ise bir yandan DASK’ın prim kaybına sebep olurken bir yandan da rizikonun gerçekleşmesi halinde sigorta ettirenin sigorta sözleşmesinden arzuladığı faydaya kavuşmasını engellemektedir.
Devlet Destekli Bitkisel Ürün Sigortası Genel Şartları’nda yer alan ‘‘sigorta ettirenin/sigortalının beyanı ile sigortalının Tarım ve Orman Bakanlığı kayıt sistemi bilgilerine dayanarak yapar.’’ hükmü ile sözleşme öncesi beyan yükümlülüğüne aykırı davranışın önüne geçilmeye çalışılmıştır. Buna benzer olarak Bina Kimlik Sertifikası (BKS) uygulaması ile binaların fiziksel durumlarına, adreslerine, yapı bilgilerine, kullanılan malzemelere ve teknik özelliklerine erişim sağlanabilecektir. ZDS’nin, sigorta ettirenin beyanı ile Bina Kimlik Sertifikası’nda yer alan bilgilere dayanılarak yapılması sözleşme öncesi beyan yükümlülüğüne aykırı davranılmasından kaynaklanan sorunları da en aza indirecektir.

Anahtar Kelimeler

Beyan yükümlülüğü, zorunlu deprem sigortası, sigorta sözleşmesi

Kaynakça

• AFAD, Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı 2012-2023 (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Şubat 2013).
• Ağsakal İ, Sigorta Sözleşmesinde Sözleşme Öncesi Beyan Yükümlülüğüne Aykırılık ve Sonuçları (Adalet Yayınevi 2015).
• Aral Eldeleklioğlu İ, ‘6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Uyarınca Sigorta Ettirenin Sözleşme Yapılmasında Beyan Yükümlülüğü’ (2012) 18(2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 725-732.
• Aral M and Tunç G, ‘Türkiye’de Deprem Performansına Dayalı Bina Kimlik Bilgilerinin Oluşturulmasına Yönelik Çalışma ve Öneriler’ (2021) 4(1) Afet ve Risk Dergisi 20-41.
• Aydın S, Sigorta Ettirenin Sözleşme Öncesi Beyan Yükümlülüğünün İhlali ve İhlal Halinde Sigortacının Hakları: Özellikle Oranlama Sistemine Göre Tazminattan İndirim Hakkı (Seçkin Yayıncılık 2018).
• Ayhan R, Çağlar H and Özdamar M, Sigorta Hukuku (6th edn, Yetkin Yayınları 2023).
• Barlas N, ‘Afet Sigortaları Kanunu’na Göre Zorunlu Deprem Sigortası Sözleşmesinin Tarafları’ (2011) 15(3-4) Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 113-156.
• Beckmann R M and Matusche-Beckmann A (eds), Versicherungsrechts-Handbuch (4th edn, C.H. Beck 2025).
• Bozer A, Sigorta Hukuku: Genel Hükümler, Bazı Sigorta Türleri (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 2004).
• -------, ‘Zorunlu Deprem Sigortası’ (2001) 21(1) Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 243-254.
• Bruck E and Möller H, Großkommentar zum Versicherungsvertragsgesetz mit Nebengesetzen und Allgemeinen Versicherungsbedingungen, vol II (10th edn, De Gruyter 2024).
• Demirci S, ‘Deprem Riskine İlişkin Sigorta ve Tazmin Sürecine Dair Güncel Sorunlar’ (2023) 81(6) Ankara Barosu Dergisi 23-64.
• Di Ludovico M and others, ‘Relationships Between Empirical Damage and Direct/Indirect Costs for the Assessment of Seismic Loss Scenarios’ (2022) Bulletin of Earthquake Engineering 1-26.
• Eren A, ‘Anayasa Mahkemesinin Kanun Hükmünde Kararnamelere İlişkin İçtihadı Doğrultusunda Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Değerlendirilmesi’ (2019) 36(1) Anayasa Yargısı Dergisi 1-72.
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (25th edn, Yetkin Yayınları 2020).
• Kayıhan Ş, ‘Zorunlu Deprem Sigortası’ (2004) 8(1-2) Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 497-516.
• Kender R, Türkiye’de Hususi Sigorta Hukuku (17th edn, Oniki Levha Yayınları 2021).
• Kılıçoğlu A M, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (20th edn, Turhan Kitabevi 2016).
• Köroğlu Ölmez B, ‘Sigorta Ettirenin Beyan Yükümlülüğü’ (2016) 1(2) Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 265-291.
• Langheid T and Rixecker R, Versicherungsvertragsgesetz: VVG, Kommentar (7th edn, C.H. Beck 2022).
• Langheid T and Wandt M (eds), Münchener Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz Band 1: §§ 1-99, VVG-InfoV (3rd edn, C.H. Beck 2022).
• Özbasan K, ‘Zorunlu Deprem Sigortasına Türk Ticaret Kanunu Hükümlerinin Uygulanması’ (2023) 36(168) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 401-409.
• Özdamar M, ‘Sigorta Brokeri ve Hukuki Niteliği’ (2008) 57(3) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 525-560.
• Öztan F, Sigorta Akdinin İnikadında İhbar Mükellefiyeti (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 1966).
• Rüffer W, Halbach D and Schimikowski P (eds), Versicherungsvertragsgesetz (5th edn, Nomos 2024)
• Şahin Y and Pehlivan A, ‘Doğal Afet Risklerini Paylaşma Aracı Olarak “Deprem Sigortası”’ (2007) Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Afet Sempozyumu 5.7.
• Sarıaslan M, ‘Zorunlu Deprem Sigortası ve Kahramanmaraş Merkezli Depremlerde Doğabilecek Hukuki İhtilaflar’ (2023) 36(169) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 407-470.
• Şeker Öğüz Z, Sözleşme Öncesi İhbar Görevi (Filiz Kitabevi 2010).
• Seven V, ‘Doğal Afet Sigortaları Kurumu’nun (DASK) Hukuki Durumu ve Kahramanmaraş Depremi Sonucunda Ortaya Çıkan Güncel Gelişmeler’ (2024) 36(171) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 255-288.
• Toybıyık Süer S, Coğrafi Tabanlı Türkiye Bina Envanterinin Oluşturulması (Uzmanlık Tezi, 2017).
• Ünan S, Türk Ticaret Kanunu Şerhi, Altıncı Kitap Sigorta Hukuku – Cilt I (Oniki Levha Yayınları 2016).
• ---------, Türk Ticaret Kanunu Şerhi Altıncı Kitap: Sigorta Hukuku – Cilt V, Yargı Kararları (Kasım 2019)
• --------, ‘Zorunlu Deprem Sigortası, Zorunlu Deprem Sigortası Paneli’ (2011) 1 Sigorta Hukuku Dergisi 87-97.
• Yetiş Şamlı K, ‘Yargıtay Kararları ışığında Zorunlu Deprem Sigortasına İlişkin Bazı Sorunlar’ (2023) Sorumluluk Hukuku Sempozyumu-II Bildiri Kitabı 97-144 (Filiz Kitabevi).
• Yılmaz G, ‘Zorunlu Deprem Sigortasında Doğal Afet Sigortaları Kurumu’nun Sözleşme Öncesi Hasar Tespiti Yapma Sorumluluğuna İlişkin Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi’ (2021) Uluslararası Deprem Hukuku Sempozyumu Bildiri Kitabı 197-224 (İstanbul Medipol Üniversitesi Yayınları).
• Yongalık A, ‘Zorunlu Deprem Sigortası’ (2001) 21(2) Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 151-174.
• https://www.indyturk.com/node/350471/haber/art%C4%B1k-her-binan%C4%B1n-%C3%A7ipli-kimlik-levhas%C4%B1-olacak.
• https://sigortagazetesi.com/dask-bile-sasirdi-meger-konutlar-39-metrekare-gosterilmis/.
• https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/dask-baskanindan-ucuz-police-alacagim-diye-yanlis-metrekare-beyan-etmeyin-uyarisi.
• https://www.aa.com.tr/tr/6-subat-depremlerinin-birinci-yili/dask-6-subat-depremleri-icin-35-milyar-liralik-hasar-odemesi-yapti/3128347.
• https://dask.gov.tr/upload/basin_bultenleri/2023/Kahramanmara%C5%9F%20Deprem%20Raporu_B%C3%BClten_270323.pdf.
• https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/zorunlu-afet-sigortasi-kisa-surede-devreye-girecek/3242923.