Manuscripts Tafseers in the Library of Tavsanli Zeytinoglu

Year 2020, Volume: 4 Issue: 2, 575 - 603, 30.10.2020

İlhami Günay

https://doi.org/10.31121/tader.763716

Abstract

Kütahya Tavşanlı Zeytinoğlu Library is one of the libraries of the Ministry of Culture with manuscripts. The library was established by a collector in particular. More than one hundred and fifty of the two thousand and five hundred manuscripts in the library are about Tafsir, Qur’anic Sciences and Qur’an translations. The works of Qur'anic sciences and recitation will be evaluated in another study. In our study we introduce complete, incomplete tafsir copies, sûra and verse commentaries and interline Qur’an translations in the relevant library. The full name of the work and author shall be recorded be-fore the information of the contents. After the copy respectively; fixture number, name of author and work, copyright date, language, dimensions, number of leaf and line, line type, special and date of imp-risonment. Among these mentioned imprint information, unknowns will be indicated by (?). The con-tent of the copy / work; Surfaces it contains will be examined by brief contact with the status of clean and readability. The works will be handled according to their historical chronology. The composition of the volumes will be ordered according to the Mushaf order and the lack of completeness. However, those whose names are unknown will be placed at the end of the section to which they belong. There-fore, the fixture order of the library will not be considered. The position of some important informa-tion indicated on the foil in the copy shall be indicated in brackets with the foil number a-b face at the end of the relevant sentence. There will be no contact with the art aspect, such as the skin characteris-tics and illumination of the manuscripts copies. 

Keywords

Tafsir, Tavşanlı Zeytinoğlu Library, Manuscripts, Sūra, Verse

Tavşanlı Zeytinoğlu Kütüphanesi’nde Bulunan Yazma Tefsirler

Abstract

Kütahya Tavşanlı Zeytinoğlu Kütüphanesi, içerisinde yazma eser bulunan Kültür Bakanlığı kütüphanele-rinden birisidir. Kütüphane, bir koleksiyoner tarafından hususi olarak tesis edilmiştir. Kütüphanede iki bin beş yüz civarındaki yazmanın yüz elliden fazlası Tefsir, Kur’ân İlimleri ve Meâller hakkındadır. Kur'an ilimleri ve kıraata dair eserler, başka bir çalışmamızda değerlendirilecektir. Bu çalışmamızda ilgili kütüphanede yer alan tam, eksik tefsir nüshaları, sûre ve âyet tefsirleri ve satır arası meâller tanıtılacaktır. Mahtût/el yazma eserlerin künye ve muhteva bilgilerinden önce eserin ve müellifinin tam ismi verilecek-tir. Sonrasında nüshanın sırasıyla; demirbaş numarası, müellifinin ve eserin adı, varsa telif tarihi, dili, ebatları, varak ve satır sayısı, hat nev’i, müstensihi ve istinsah tarihi künye bilgileri verilecektir. Zikredilen bu künye bilgileri arasında bilinmeyenler (?) işaretiyle gösterilecektir. Devamında nüshanın/eserin muh-tevası; içerdiği sûreler, temiz ve okunabilirlik durumuna kısaca temas edilmek suretiyle incelenecektir. Eserler kendi alt başlığı altında tarihi kronolojisine göre ele alınacaktır. Ciltlerin tertibi Mushaf sırasına ve tamlık noksanlık durumuna göre sıralanacaktır. Ancak müellifi meçhul olanlar, ait olduğu bölümün en sonuna konulacaktır. Bu yüzden, kütüphanenin demirbaş sırası gözetilmeyecektir. Nüshada işaret edilen önemli bazı bilgilerin varak/sayfa üzerindeki yeri, ilgili cümlenin sonunda varak numarası a-b yüzüyle birlikte parantez içerisinde gösterilecektir. Mahtût nüshaların cild özelliği ve tezhibi gibi sanat yönüne temas edilmeyecektir.

Keywords

Tefsir, Tavşanlı, Zeytinoğlu, Kütüphane, Yazma, Sure, Ayet

References

• Abay, Muhammed. “Osmanlı Döneminde Yazılan Tefsirle İlgili Eserler Bibliyografyası”. Dîvân: İlmî Araştırmalar 4/6 (1) 1999, 249-303.
• Akgündüz, Ahmet. “Ebüssuûd Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/365-371. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Akman, Mustafa. “Celâleddin ed-Devvânî’nin Eserleri ve Özet Olarak Tanıtımı”. Rumeli İslâm Araştırmaları Dergisi 1/1 (2018), 122-159.
• Alpaydın, Mehmet Akif. Osmanlılarda Türkçe Tefsir Geleneği. İstanbul: İFAV, İlahiyat Vakfı Yayınları, 1. Basım, 2016.
• Anay, Harun. “Devvânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/257-262. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Ay, Mahmut. “Molla Gürânî’nin Ğayetü’l-Emânî’si”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 9/18 (2011), 303-336.
• Aydar, Hidayet - Kablander, Nesibe. “Ebu’l-Leys Tefsiri Tercümesinin Mukaddime Kısmının Transkripsiyonlu Metni ve Muhtevâ Değerlendirmesi”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/4 (2015), 127-176.
• Bağdâdî, Babanzâde İsmâîl Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1951-1955.
• Bağdatlı, Babanzade İsmail Paşa. İzâhü’l-meknûn fî zeyl-i alâ Keşfü’z-zunûn an esâmi'l-kütüb ve'l-fünûn. 2 Cilt. tsH. Mehmet Şerefettin Yaltkaya. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1945.
• Bakırcı, Saffet. “Meâlümü’t-Tenzîl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/203-204. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Baş, Erdoğan. “Şeyhzâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/97-98. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Bilgen, Osman. “Selçuklu Muhaddislerinden Begavî’nin Hayatı ve Hadis Tenkitçiliği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/43 (2016), 2369-2370.
• Bilmen, Ömer Nasûhi. Büyük Tefsir Tarihi (Tabakâtü’l-Müfessirîn). 2 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi 1973.
• Brockelmann, Carl. Tarihü'l-edebi'l-Arabi. trc. es-Seyyid Ya’kub Bekir - Abdülhalim en-Neccâr. 9 Cilt. [Kahire]: el-Hey'etü'l-Mısriyyeti'l-Âmme li'l-Kitâb, 1993.
• Can, Ali. “Aliyyü’l-Kâri’nin Müteşâbih Âyetlere Yaklaşımı”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/22 (2013), 128-173.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/260-261. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. 2 Cilt. Ankara: Fecr Yayınevi 1996.
• Çelebi, İlyas. “Kemalpaşazâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/247. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Çelik, Ersin. “Şeyhülislâm Sa’dî Çelebi ve Kâdî Beyzâvî Hâşiyesinin Değerlendirilmesi”. Kastamonu Üniversitesi II. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Velî Sempozyumu -Kastamonu’nun Manevi Mimarları- 4-6 Mayıs 2014 (2014) 637-651.
• Çetin, Abdurrahman. “Vâhidî” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/438-439. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Çetin, Abdülbaki. “Ebu’l-Leys es-Semerkandî tefsirinin Türkçe tercümesi üzerine”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 22 (2007), 53-101.
• Durmuş, İsmail. “İsferâyînî, İsâmüddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/516-517. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• Gözeler, Esra. “Vatikan Kütüphanesinde Tefsir İlmine İlişkin Arapça El Yazmaları Üzerine Bir Araştırma”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51/2 (2010), 349-366.
• Günay, İlhami. Başlangıcından Bugüne Kur’ân’ın Türkçe Tefsir ve Tercümesi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1. Basım, 2016.
• Güngör, Mevlüt. “Begavî, Ferrâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/340-341. Ankara: TDV Yayınları, 1992. Has, Esra – Etikan, Sema. “Tavşanlı Zeytinoğlu İlçe Halk Kütüphanesi’ndeki 358 No’lu Mesnevi-i Şerif’in Tezyini Açıdan İncelenmesi”. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 2/2 (2013), 123-140.
• İbn Kesîr, Ebü'l-Fida İmâdüddin İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, 21 Cilt. Cîze: Dâru Hicr, 1419/1998.
• İbnü’l-İmâd, Ebü'l-Felah Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. thk. Mahmûd el-Arnaût - Abdülkâdir el-Arnaût. 10 Cilt. Dımeşk: Dâru İbn Kesîr, 1412/1991.
• İpşirli, Mehmet - Demir, Ziya. “Sâdî Çelebi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/404-405. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
• Kara, Osman. “Vahidî ve Tefsîrindeki Metodu”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/3 (2013), 296-316.
• Karadaş, Cağfer. “Ali el-Kârî’nin Hayatı, Selef Akidesine Dönüş Çabası ve Eserleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/5 (1993), 287-300.
• Kâşâni, Kemaleddin Abdürrezzak b. Ahmed. Te’vilât-ı Kaşaniyye Te’vilü’l-Kur’ân Te’vilü’l-âyât: Kur’an-ı Kerim’in Öz Tefsiri. çev. Ali Rıza Doksanyedi. nşr. M. Vehbi Güloğlu. 3 Cilt. Ankara: Kadıoğlu Matbaası, 1988.
• Kâtip Çelebi, Hacı Halife Mustafa b. AbdullaH. Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ty.
• Kaya, Erdal. “Kemalpaşazâde’nin ‘Risale fî İ’câzi’l-Kur’ân’ Adlı Risalesi: İnceleme ve Tahkik = Research on Kemalpashazade’s Treatise “Risale fî İ’câzi’l-Qur’an” = Risale fi İ’cazi’l Kur’an li-İbn Kemal Paşa: Dirasetun ve Tahkikun”. Akademik-US: Artvin Çoruh Üniversitesi İlahiyat Araştırmaları Dergisi 1/2 (2017), 245-267.
• Kaya, Eyyüp Said. “ Sinan Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/228-229. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Kaya, Mehmet. “Abdürrezzâk Kâşânî ve Tefsirdeki Metodu”. Mütefekkir Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 2/3 (2015), 107-135.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemü’l-müellifîn terâcim-i musannifi’l-kütübi’l-Arabiyye. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1414/1993.
• Kiraz, Celil. “Saçaklızâde Mehmed Efendi’nin Beyzâvî’ye Yönelik Eleştirileri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/1 (2006), 319-367.
• Kocaman, Mesut. “Zeytinoğlu Kütüphanesi”. Tavşanlı Kültür ve Tarih Araştırmaları Dergisi 1/2 (Temmuz 2011), 30-31.
• https://docplayer.biz.tr/7656659-Tavsanli-kultur-ve-tarih-arastirmalari-dergisi-nin-ikinci-sayisinda.html
• Maden, Şükrü. “Osmanlı Tefsir Geleneğinde Hâşiyeciliğin Önemi -Şeyhülislam Sa’dî Çelebi’nin (ö. 945/1539) Hâşiye-i Sûre-i Mülk ‘ale’l-Kâdî el-Beyzâvî İsimli Hâşiyesi Örneğinde Bir Değerlendirme”. Osmanlı Toplumunda Kur’an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları II, Ed. Bilal Gökkır ve -dgr-. İlim Yayma Vakfı (2013), 57-89.
• Maden, Şükrü. “Tefsirde Şerh Hâşiye ve Ta‘lîka Literatürü”. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 3/1 (2014), 183-220.
• Maden, Şükrü. Tefsirde Haşiye Geleneği ve Haşiyetü Muhyiddin Şeyhzade ala Tefsiri’l-Kadi el-Beyzavi Örneği. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Nüveyhız, Âdil. Mu’cemü’l-Müfessirîn. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü Nüveyhızi’s-Sekâfiyye 1409/1988.
• Özek, Ali. “el-Keşşâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/329-330. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Özel, Ahmet. “Ali el-Kârî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/403-405. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
• Öztürk, Mustafa - Mertoğlu, M. Suat. “Zemahşerî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/235-238. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Sezgin, Fuad. Târihü’t-türâsi’l-Arabiyye: Mecmûâtü’l-mahtûtâti’l-Arabiyye fi’l-mektebâti’l-âlem. çev. Mahmud Fehmi Hicâzî. 1 Cilt. b.y: Câmiatü’l-İmam Muhammed b. Suud, 1402/1982.
• Siddiqi, Bakhtyar Husain. “Celâleddin Devvânî”. çev. Emrullah Yüksel, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (1986), 175-180.
• Taş, İsmail. “Eski Anadolu Türkçesi Döneminde Tercüme Edilen Ebu’l-Leys es-Semerkandî Tefsiri’nin Asıl Müellifi ve Tercümeye Verilen İsim”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi [İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi TDED XLI/2 (2009), 107-160.
• Topaloğlu, Ahmed. “Kur'an-ı Kerim'in İlk Türkçe Tercümeleri ve Cevâhirü'l Asdâf”. Türk Dünyası Araştırmaları 27 (1983), 58-66.
• Topaloğlu, Ahmet. “Cevahirü'l-Asdâf Üzerinde Yapılan Çalışmalar ve Zajaczkowski'nin Eseri”. Türklük Araştırmaları Dergisi 2 (1986), 161-183.
• Turan, Şerafettin, “Kemalpaşazâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/238-240. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Türk, Nurdoğan. “Tire Necip Paşa Kütüphanesi’ndeki Tefsire Dair Yazma Eserler I”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/5 (2014/3), 154-172.
• Ünsal, Hadiye. “Ebü’l-Hasen el-Vâhidî’nin Hayatı, Eserleri ve Tefsir Tarihindeki Yeri”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/1 (2013), 135-164.
• Yaşaroğlu, M. Kamil. “Molla Gürani”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/248-250. Ankara: TDV Yayınları, 2005.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Beyzâvî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/100-103. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
• Yazıcı, İshak. “Semerkandî Ebü’l-Leys”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/473-475. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Yerinde, Âdem. “Ebussuûd Efendi’nin İrşâdü’l-Akli’s-Selim İlâ Mezâyâ’l-Kitabi’l-Kerim adlı Tefsirinin Müellif Nüshası”. Osmanlı Toplumunda Kur’an Kültürü ve Tefsir Çalışmaları -II- (2013), 9-55.
• Yerinde, Âdem. “Ebussuûd Efendi’nin İrşâdü’l-Akli’s-Selîm ilâ Mezâyâ’l-Kitâbi’l-Kerîm’i”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 9/18 (2011), 337-363.
• Yılmaz, Ömer. “İnsan mı Yoksa Kâbe mi Üstün? Sufi-Âlim: İbrahim el-Kürdî el-Kûrânî Örneği”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/2 (2014), 1-26.
• Yılmaz, Ömer. İbrahim Kûrânî’nin Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı. İstanbul: İnsan Yayınları 2005.
• Yüce, Nuri. “Zemahşeri (Hayatı ve Eserleri)”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 26 (1986-1993), 289-316.
• Zehebî, Muhammed Hüseyn. et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn. 2 Cilt. Kâhire: Mektebetü Vehbe 1420/2000.
• Ziriklî, Hayreddîn. el-A’lâm: Kamûsu terâcim li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ min’el-Arab ve’l-müst‘arebîn ve’l-müsteşrikîn. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn 1423/2002.