Üniversite ve Özerklik: Tek Parti Döneminde Yüksek Öğretim (1923-1946)

Year 2008, Issue: 12, 349 - 370, 01.09.2008

Ali Arslan

Abstract

Türkiye'de Avrupa modelinde yükseköğretim kurumları ilk önce meslekî eğitim müesseseleri olarak kurulmuş ve Tanzimat döneminde üniversite yani Darülfünun tesis edilerek yükseköğretimde yeni bir dönem başlamıştır. 1863, 1873 ve 1874 yıllarında yapılan üç başarısız denemeden sonra 1900 senesinde daimî bir müessese olarak faaliyet göstermeye başlayan üniversite, 1933 üniversite reformuna kadar Darülfünun olarak adlandırılmıştır 1924 yılında üniversite işlerini ele alan Cumhuriyet yönetimi, Darülfünun'un ilmî ve idarî özerkliğini kanunlaştırdığı gibi, bu doğrultuda bir talimatname hazırlayarak 1933'e kadar yürürlükte olan 1919 düzenlemesi ile aynı prensipleri içeren özerk bir yönetim sistemi kurmuştur. Darülfun'un bu özerk yapısı diğer yüksek öğretim kurumlarını da etkilemiş ve 1928'de Yüksek Mühendis Mektebi'ne özerklik verildiği gibi, 1933'de kurulan Yüksek Ziraat Enstitüsü de Darülfünun yönetimi esas alınarak özerk bir üniversite niteliğinde tesis edilmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında (1923-1946) yüksek öğretim tarihi konusunda yukarıda özetlediğimiz bilgiler verildikten sonra yine bu alanda yapılmış çalışmalar büyük oranda son kısımdaki bibliyografya listesine eklenmiştir. Şüphesiz burada zikredilenlerden farklı yayınlar da vardır. Bütün yayınların eksiksiz derlendiği iddiasını taşımayan bu çalışmanın amacı, Cumhuriyet Türkiyesi'nde Yüksek Öğretimin tarihine dair bir literatür değerlendirmesi sunmaktadır.

Keywords

Darülfünun, Üniversite Reformu, Milli Eğitim, Cumhuriyet, Özerklik

University and Autonomy: Higher Education during the Single-Party Period (1923-1946)

Abstract

The higher education institutions in Turkey modeled after Europe were first established
as foundations of vocational education and a new period was initiated in higher
education with the establishment of the first university, namely “Darülfünun”, in the
Reformation period.
The “university,” which became a permanent institution in 1900 after three unsuccessful
attempts in the years 1863, 1873, and 1874, was named as “Darülfünun” until
the university reform in 1933. In 1924, the Republican government, which tackled the
university issue, not only legalized the scientific and administrative autonomy of the
universities, but it also established an autonomous administrative system by preparing
an ordinance in line with the principles of the 1919 arrangement that remained
in effect until 1933.
Darülfünun influenced other higher educational institutions with its autonomous
structure. In 1928, Higher Engineering School was also given autonomy and Higher
Agricultural School was established in the form of an autonomous school on the basis
of Darülfünun.
In this article, after the above summarized information on the history of higher education
during the first years of the Republic (1923-1946) is provided, the related studies
have been added to the last part of the bibliography. Certainly there are other additional
publications which have not been mentioned here. The aim of this study,
which does not claim to cover all publications in full, is to present a literature evaluation
on the history of higher education in Republican Turkey.

Keywords

Darülfünun, University Reform, National Education, Republic, Autonomy

References

• Abay, Ali Rıza, “Cumhuriyet Dönemi Türk Eğitim Sisteminin Sosyal Bütünleflmeye Et- kileri”, Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1993.
• Abdurrahman, O. Çeliker (der.), Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Milli Eğitim, c. I-II, Ankara, 1990.
• Adıvar, Adnan, “Üniversite Tarihinden Bir Yaprak”, Dur Düflün, İstanbul, 1946.
• Akçuraoğlu, Yusuf, “Darülfünunlarda Talebe Hayatı ve Talebe Ruhu”, Türk Yurdu, 1925, c. II, sy. 7, s. 42-47.
• Akman, Arif, Türkiye’de Yüksek Ziraat Öğretim Reformunun Anatomisi, Ankara, 1978.
• Aksüt, A. Kemal, Profesör Mehmet Ali Ayni - Hayatı ve Eserleri, İstanbul, 1944.
• Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Ankara, 1985.
• Alkan, Mehmet Ö. (haz.), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleflme Sürecinde Eğitim İstatistikleri 1839-1924, Ankara: Baflbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, 2000.
• Altıntafl, Hayrani, Mustafa fiekip Tunç, Ankara, 1989.
• Aras, N. K., E. Dölen ve O. Bahadır (ed.), Türkiye’de Üniversite Anlayıflının Geliflimi (1861-1961), Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2007.
• Arslan, Ali, “Cumhuriyet Dönemi İstanbul Darülfünunu’nda Öğretim Üyesi Olmanın fiartları ve İlmî Yetersizlik Dolayısıyla Görevden Alınma”, İ.Ü. Edebiyat Fakül- tesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 1994, sy. 14, s. 169-171.
• Arslan, Ali, “Çok Partili Döneme Geçiflten 27 Mayıs’a Türkiye’de Siyaset ve Üniversi- te”, Yakın Dönem Türkiye Arafltırmaları, 2002, sy. 2, s. 41-83.
• Arslan, Ali, “İsmet İnönü’ye İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi Tarafından Fahrî Müderrislik Unvanı Verilmesi”, Yakın Dönem Türkiye Arafltırmaları, 2002, sy. 1, s. 1-18.
• Arslan, Ali, “İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesi Tarafından Mustafa Kemal Ata- türk’e Fahrî Müderrislik Unvanı Verilmesi”, Yakın Dönem Türkiye Arafltırma- ları, 2004, sy. 5, s. 13-24.
• Arslan, Ali, “Osmanlıdan Cumhuriyete Darülfünun Edebiyat Fakültesi”, Bilim Sosyo- lojisi, Sosyoloji Yıllığı 16, İstanbul, 2007, s. 746-796.
• Arslan, Ali, “Türkiye’de Tarih Bölümü’nün Kuruluflu”, Tarih Öğrenimi, Arafltırmaları ve Yayınları Semineri (16-17 Aralık 2003) Bildirileri, İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fa- kültesi Tarih Arafltırmaları Merkezi, 2004, s. 1-18.
• Arslan, Ali, “Türkiye’de Üniversitenin Kuruluflu ve Yönetimindeki Değifliklikler (1869- 1946)”, Yeni Türkiye, 1999, sy. 23-24, s. 408-431.
• Arslan, Ali, Darülfünun’dan Üniversiteye, İstanbul, 1995.
• Arslan, Ali, Kısır Döngü: Türkiye’de Üniversite ve Siyaset (1869-2004), İstanbul, 2004.
• Arslantafl, Mustafa, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türk Eğitim Politikası”, Yüksek Li- sans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003.
• Aslanapa, Oktay, İstanbul Darülfünun ve Üniversite Binaları Tarihçesi, İstanbul Üni- versitesi, Kurulufl, Teflkilat ve Öğretim Üyeleri I, (1453-1981), İstanbul, 1983.
• Afla, Emel, “1928’e Kadar Türk Kadın Mecmuaları”, Yüksek Lisans tezi, İstanbul Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1989.
• Aflkın, Banu, “Maarif Vekaleti’nin Kuruluflu ve Çalıflmaları (1920-1940)”, Yüksek Li- sans tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1993.
• Ataünal, Aydoğan, Cumhuriyet Döneminde Yükseköğretimdeki Geliflmeler, Ankara, 1993.
• Avcı, Alaettin, Türkiye’de Askeri Yüksek Okullar Tarihçesi, Ankara, 1963.
• Ayas, Nevzad, Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitimi: Kurulufllar ve Tarihçeler, Ankara, 1948.
• Aydemir, fi. Süreyya , “Darülfünun İnkılap Hassasiyeti ve Cavit Bey İktisatçılığı”, Kad- ro, 1933, sy. 14, s. 5-11.
• Ayla, Oktay ve Cemil Öztürk, Türkiye’de Kızların Eğitimi, Eğitimde Nitelik Gelifltirme, İstanbul, 1991.
• Ayni, Mehmed Ali, Darülfünun Tarihi, İstanbul, 1927.
• Baltacıoğlu, İ. Hakkı, Talim ve Terbiyede İnkılâp, İstanbul, 1995.
• Baltacıoğlu, İ. Hakkı, “Muallim Mektebinden Üniversiteye Koflun”, Yeni Adam, 18 Teflrin-i Evvel 1934, sy. 42.
• Baltacıoğlu, İ. Hakkı, Maarifte Bir Siyaset, İstanbul, 1935.
• Baltacıoğlu, İ. Hakkı, Terbiye, İstanbul, 1932.
• Baflar, Erdoğan, Milli Eğitim Bakanları’nın Eğitim Faaliyetleri (1920-1960), Ankara, 2004.
• Baflaran, A. Rıza, Üniversite Tarihi: Üniversite ve Fakültelerle İlgili Kanun ve Yönetme- likler, İstanbul, 1987.
• Baytop, Turhan, Eczacılık Tarihi, İstanbul, 1985.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdafllaflma, İstanbul, 2003
• Bilsel, Cemil, İstanbul Üniversitesi Tarihi, İstanbul, 1943.
• Binbaflıoğlu, Cavit, Türk Eğitim Düflüncesi Tarihi: Eğitim Kavram ve Uygulamalarının Tarihsel Geliflimi, Ankara, 2005.
• Binbaflıoğlu, Cavit, Türkiye’de Eğitim Bilimleri Tarihi, Ankara, 1995.
• Boratav, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985, İstanbul, 1990.
• Bostancı, Naci, Kadrocular, Ankara, 1990.
• Cadırcı, M. ve A. Süslü, Ankara Üniversitesinin Geliflim Tarihi, Ankara, 1982.
• Candemir, Murat, “Üniversite Arflivlerinde Evrakın Oluflumu, Teflkilat Yapısı ve Dü- zenlenmesi”, Yüksek Lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- sü, 1995.
• Celkan, Hikmet Yıldırım, Ziya Gökalp’in Eğitim Sosyolojisi: Türkiye’de Eğitimin Niteli- ği Nedir ve Nasıl Olmalıdır, Ankara, 1990.
• Ceyhan, Erdal, Türk Eğitim Tarihi Kronolojisi 1299-1997, Edirne, 2004.
• Cırıltı, Hüsnü ve Bahir Sorguç (ed.), Cumhuriyet Dönemi Eğitimcileri, Ankara: UNES- CO Türkiye Milli Komisyonu, 1987.
• Çağatay, Neflet, “Türk Yükseköğretim Tarihine Genel Bakıfl”, Belleten, 1991, c. LIV, sy. 211.
• Çakır, Serpil ve Hülya Gülbahar, Kadının Yüzyılı Kronolojisi 1800-1999, İstanbul, 1999.
• Çakır, Serpil, “Türkiye’de Geçmiflten Günümüze Kadın Hareketi”, Cumhuriyetten Gü- nümüze Türkiye Ansiklopedisi, c. III, İstanbul, 1996.
• Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, 2. bs., İstanbul, 1996.
• Çelik, Esma, “Tevhid-i Tedrisat Kanununa Kadar Türkiye’de Medreseler (1920-1924)”, Yüksek Lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2000.
• “Darülfünun Gençliğinin Tezahüratı”, Türk Yurdu, 1929, c. III, sy. 23, s. 65-68.
• Değirmencioğlu, M. Coflkun, Mehmet İzzet (1891-11930) ve Ulusalcı Sosyal Felsefe, Ankara, 2002.
• Dewey, John, Türkiye Maarifi Hakkında Rapor, İstanbul, 1939.
• Dölen, Emre, “Cumhuriyetin İlk On Befl Yılında İstanbul Üniversitesinde Kız Öğrenci- ler”, Sağlık Alanında Türk Kadını, Nuran Yıldırım (ed.), İstanbul, 1998, s. 8-47.
• Dölen, Emre, Cumhuriyet Dönemi Kimya Yayınları Bibliyografyası (1923-2002), İstan- bul, 2002.
• Dölen, Emre ve Nuran Yıldırım, Darülfünundan Günümüze Üniversite Yayıncılığı ve Yaflamı, İstanbul, 2003.
• Engin, Vahdettin, 1868’den 1923’e Mekteb-i Sultani, İstanbul, 2003.
• Er, Hamit, “Darülfünun İlahiyat Fakültesi Mecmuası Hakkında Yeni Bir Değerlendir- me”, Tıp Tarihi Arafltırmaları, 2006, sy. 14, s. 232-249.
• Er, Hamit, İstanbul Darülfünunu İlahiyat Fakültesi Mecmuası Hoca ve Yazarları, İs- tanbul, 1993.
• Eralp, Hüsniye, “Kuruluflundan Bilimsel Özerkliğe Kavufluncaya Kadar Darülfünun”, Yüksek Lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1987.
• Erdentuğ, Nermin, Türkiye’de Çağdafllaflma Eğitim ve Kültür Münasebetleri, Ankara,
• Ergün, Mustafa, “Türk Eğitiminin Batılılaflmasını Belirleyen Dinamikler”, Atatürk Arafltırma Merkezi Dergisi, Mart 1990, c. VI, sy. 17.
• Ergün, Mustafa, Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara, 1982.
• Eriflirgil, M. Emin, Bir Fikir Adamının Romanı, İstanbul, 1984.
• Ersanlı, Büflra B., İktidar ve Tarih: Türkiye’de Resmi Tarih Tezinin Oluflumu (1929- 1937), İstanbul, 1992.
• Eflme, İsa, Yüksek Öğretmen Okulu, İstanbul, 2001.
• Ezgü, Fuat “Atatürk’ün Fahri Müderrislik Diploması”, Tarih Hazinesi, 1951, c. I, sy. 5.
• Feyzioğlu, Turan, “Atatürk ve Kadın Hakları”, Atatürk Arafltırma Merkezi Dergisi, Temmuz 1986, c. II, sy. 6, s. 585-601.
• Fındıkoğlu, Z. Fahri, Türkiye’de İktisat Tedrisatı Tarihçesi ve İktisat Fakültesi Teflkila- tı, İstanbul: İ.Ü. İktisat Fakültesi İktisadiyat ve İçtimaiyat Enstitüsü Yay., 1946, s. 6-69.
• Genç, Ernur, “Türk Milliyetçiliği ve Fuat Köprülü”, Yüksek Lisans tezi, Niğde Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.
• Gökbilgin, Tayyip, Milli Mücadele Bafllarken, Ankara, 1959.
• Günergun, Feza, “Darülfünun Fen Fakültesi Mecmuası (1916-1933)”, Osmanlı Bilimi Arafltırmaları, 1995, c. I, s. 285-349.
• Gürkan, Kazım İsmail, “Darülfünun Grevi: Milli Mücadele Yıllarında İstanbul Üniversi- tesi Talebelerinin Galeyanı”, Tıp Tarihi Arafltırmaları, Ağustos 1999, sy. 8, s. 9-53.
• Güven, İsmail, Türkiye’de Devlet Eğitim ve İdeoloji, Ankara, 2000.
• Hatipoğlu, Tahir, Türkiye Üniversite Tarihi (1845-1997), Ankara, 1998.
• Hirsch, Ernest E., Dünya Üniversiteleri ve Türkiye’de Üniversitelerin Geliflmesi, c. I, İs- tanbul, 1950.
• Hirsch, Ernest E., Hatıralarım, Ankara, 1985.
• İlem, Derya, İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası Dizini (cilt: 1-56, 1939-2007), İstanbul, 2007.
• İnan, Afet, Tarih Boyunca Türk Kadının Hak ve Görevleri, İstanbul, 1982.
• İnan, M. Rauf, Mustafa Necati: Kifliliği, Ulusal Eğitime Bakıflı, Konuflma ve Anıları, An- kara, 1980.
• İstanbul Kız Muallim Mektebi Temsil Heyeti, İstanbul Kız Muallim Mektebi 1933-Da- rülmuallimat 1870, İstanbul, 1933.
• İstanbul Üniversitesi Kurulufl, Tarihçe, Teflkilat ve Öğretim Üyeleri I (1453-1981), İs- tanbul, 1983.
• İzgi, Özkan, “Atatürk’ün Eğitim ve Üniversitelere Bakıflı”, Atatürk Arafltırma Merkezi Dergisi, 1984, c. I, sy. 1, s. 267-276.
• İzzet, Mehmed, “Darülfünun Felsefe Dersleri”, Darülfünun Edebiyat Fakültesi Mec- muası, 1925, c. IV, sy. 2, s. 21-132.
• Kabasakal, Önder, “Dünden Bugüne Üniversite ve İdari Yapı Değifliklikleri”, Türkiye Günlüğü, 1989, sy. 6, s. 25-32.
• Kafadar, Osman, Türk Eğitim Düflüncesinde Batılılaflma, Ankara, 1997.
• Kafadar, Osman, Türkiye’de Kültürel Dönüflümler ve Felsefe Eğitimi, İstanbul, 2000.
• Kansu, Nafi Atuf, Türkiye Maarif Tarihi (Bir Deneme), c. I-II, İstanbul, 1931-1932.
• Karakıflla, Yavuz Selim, Ottoman Muslim Women (1916-1923), İstanbul, 2006.
• Kardafl, Rıza, “Üniversite Muhtariyeti ve Atatürk”, Türk Kültürü, 1981, sy. 223-224, s. 21-46.
• Kartekin, Enver, Yüksek Mühendislik Okulu, İstanbul, 1959.
• Kayaoğlu, Taceddin, Türkiye’de Tercüme Müesseseleri, İstanbul, 1998.
• Kazancıgil, Aykut, “Mondros Mütarekesinden Büyük Millet Meclisi Kuruluncaya Ka- dar Geçen Sürede İstanbul Üniversitesi (1918-1920)”, Tıp Tarihi Arafltırmala- rı, Ağustos 1999, sy. 8, s. 55-61.
• Kazancıgil, Aykut ve A. Vergili, “Darülfünun Edebiyat Fakültesi Mecmuası (1916- 1933)”, Kutadgubilig, 2004, sy. 6, s. 188-234.
• Kazancıgil, Aykut ve Hamit Er, “1933 Üniversite Reformuna Yeni Bir Yaklaflım”, Tıp Tarihi Arafltırmaları, 2004, sy. 12, s. 18-40.
• Kim, D. Seong, “Atatürk Dönemi Türkiye’sinde Yüksek Öğretim”, Yüksek Lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1984.
• Kobal, Yunus, “Üniversitelerimizin Geliflimi ve Alman İlim Adamlarının Katkıları”, Yüksek Lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, 1994.
• Kocatürk, Utkan, “Atatürk’ün Üniversite Reformu İle İlgili Notları”, Atatürk Arafltırma Merkezi Dergisi, Kasım 1984, c. I, sy. 1, s. 3-95.
• Koç, Rahflan, “Mehmet İzzet (Biyografisi, Sosyolojisi, Milliyetçiliği)”, Yüksek Lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1996.
• Koçak, Filiz, “Bir Yüksek Öğretim Kurumunun Kurumsal Tarihi”, Yüksek Lisans tezi, Yıldız Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1990.
• Koçer, Hasan Ali, “Türkiye’de Kadın Eğitimi”, A.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 1972, c. V, sy. 2, s. 81-124.
• Koçer, Hasan Ali, Türkiye’de Öğretmen Yetifltirme Problemi (1848-1967), Ankara, 1967.
• Koçer, Hasan Ali, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuflu ve Geliflimi, Ankara, 1991.
• Kodamanoğlu, M. Nuri, Türkiye’de Eğitim (1923-1960), Ankara, 1964.
• Kolçak, Sabri, İ. H. Baltacıoğlu: Eğitimin Felsefesini Yapan Pedagog, c. I, İzmir, 1968.
• Komisyon, Cumhuriyet Dönemi Eğitimcileri, Ankara, 1987.
• Korkut, Hüseyin, Sorgulanan Yüksek Öğretim, Ankara, 2001.
• Köker, Eser Danyal, “Türkiye’de Kadın, Eğitim ve Siyaset: Yüksek Öğrenim Kurumla- rında Kadının Durumu Üzerine Bir İnceleme”, Doktora tezi, Ankara Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1988.
• Köprülüzade Mehmed Fuad, “Darülfünunun Vazifeleri”, Hayat Mecmuası, 1927, c. II, sy. 28, s. 23.
• Kurnaz, fiefika, “Yüksek Öğretimde Türk Kadını”, Milli Eğitim, Ocak 1989, sy. 81, s. 35-42.
• Kuyafl, Ahmet, “II. Meflrutiyet, Türk Devrimi Tarihi ve Bugünkü Türkiye”, Doğu Batı Düflünce Dergisi, 2008, c. I, sy. 45, s. 49-64.
• Maarif Vekâleti, İsmet İnönü’nün Maarife Ait Direktifleri, Ankara, 1939.
• Mahmut Cevat, Maarif-i Umumiye Nezareti’nin Tarihçe-i Teflkilat ve İcraatı, İstanbul,
• Malche, Albert, İstanbul Üniversitesi Hakkında Rapor, İstanbul, 1939.
• MEB, T.C. Hükümet Programlarında Eğitim (1920-1993), Ankara, 1993.
• Milli Eğitim fiuraları (1939-1996), Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Ku- rulu Baflkanlığı fiura Genel Sekreterliği, 1998.
• Muhlis, Etem, “Darülfünundan Üniversiteye Doğru”, Mülkiye Mektebi Mecmuası, 1932, c. II, sy. 16, s. 4-6.
• Mutlu, Latif, Eğitim Düflünceleri: Dünyada ve Türkiye’de Yükseköğretim, İstanbul, 1997.
• Naderi, Sait ve Gülten Dinç, “İstanbul Tıp Fakültesi Mecmuası (1916-1933) ve Dizini”, Tıp Tarihi Arafltırmaları, 2006, sy. 12, s. 200-253.
• Neumark, Fritz, Boğaziçine Sığınanlar, Türkiye’ye İltica Eden Alman Bilim Siyaset ve Sanat Adamları (1933-1953), fi. A. Bahadır (çev.), İstanbul, 1982.
• Oğuzcan, Lütfi, Atatürk ve Türk Kadını, Mersin, 1931.
• Olgun, Kenan, “II. Meflrutiyet Dönemi Osmanlı Basınında Bir Eğitim Kurumu Olarak Darülfünun (1908-1912)”, Yakın Dönem Türkiye Arafltırmaları, 2002, sy. 2, s. 185-204.
• Orhonlu, Cengiz, “Edebiyat Fakültesi’nin Kurulufl ve Geliflmesi (1901-1933)”, Cumhu- riyetin 50. Yılına Armağan, İstanbul, 1973.
• Ozankaya, Özer, Türk Devrimi ve Yüksek Öğrenim Gençliği, Ankara, 1978.
• Özalp, Reflat, Milli Eğitimle İlgili Mevzuat (1857-1923), İstanbul, 1982.
• Özbaydar, Rifat, “Cumhuriyetin İlk Elli Yılında Türkiye’de Psikoloji”, Cumhuriyetin 50.Yılına Armağan, İstanbul, 1973.
• Özkan, Harun, “Mehmet Ali Ayni: Hayatı - Eserleri ve Tasavvufi Görüflleri”, Yüksek Li- sans tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1995.
• Özodaıflık, Mustafa, “Cumhuriyet Eğitiminde Yeni Bir Nesil Yetifltirme Çalıflmaları (1923-1950)”, Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tari- hi Enstitüsü, 1997.
• Öztürk, Cemil, Atatürk Devri Öğretmen Yetifltirme Politikası, Ankara,1996.
• Öztürk, Cemil, Dünden Bugüne Öğretmen Yetifltiren Kurumlar, Ankara, 2005.
• Özyazgan, A. İhsan, “Talim ve Terbiye Kurulu Baflkanlığının Tarihî Geliflimi ve İflleyi- fli”, Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1993.
• Palazoğlu, A. Bekir, Atatürk’ün Okul Gezileri, Ankara, 1999.
• Sakaoğlu, Necdet, Osmanlıdan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul, 2003.
• Sayar, A. Güner, A. Süheyl Ünver: Hayatı, fiahsiyeti ve Eserleri, 1898-1986, İstanbul, 1994.
• Sayılı, Aydın, “Atatürk, Bilim ve Üniversite”, Belleten, 1988, c. LII, sy. 204, s. 1089-1104.
• Selim, Sırrı, “Darülfünunlar ve Spor”, Türk Yurdu, 1930, c. V, sy. 25, s. 47-48.
• Seraslan, Halim, H. Suphi Tanrıöver, Ankara, 1995.
• Siler, Abdurrahman, “Darülfünunun Kurtulufl Savaflı ve İnkılâplara Bakıflı”, Atatürk Arafltırma Merkezi Dergisi, 1995, c. XI, sy. 31.
• Siler, Abdurrahman, “Türk Yüksek Öğretiminde Darülfünun (1863-1933)”, Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1992.
• Sorguç, Bahir, 1920’den 1981’e Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara, 1982.
• Soydan, Aynur, “Darülfünundan Günümüze Üniversitede Tasfiyeler”, Toplum ve He- kim, 1999, c. XIV, sy. 4, s. 269-276.
• Süslü, Azmi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin 50 Yıllık Tarihi, Ankara, 1986.
• fiehsuvaroğlu, Bedi, Türk Tıp Tarihi, Bursa, 1984.
• fiibay, H. Sabit, “Ziya Gökalp’e Göre Darülfünunda Cumhuriyet”, Türk Yurdu, 1942, c. XXVI, sy. 5-6, s. 179-180.
• Tan, Mine, Kadın: Ekonomik Yaflamı ve Eğitimi, Ankara, 1979.
• Tafldemirci, Ersoy, Belgelerle 1933 Üniversite Reformu’nda Yabancı Bilim Adamları, Ankara, 1992.
• Taflkıran, Tezer, Yüksek Öğretim ve Türk Kızları: Cumhuriyetin 50. Yılında Çalıflma Alanında Türk Kadını, İstanbul, 1974, s. 14-25.
• Temelkuran, Tevfik, “İlk Kız Öğretmen Okulu”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Eylül 1970, c. VI, sy. 36, s. 61-67.
• Tezel, Y. Sezai, Cumhuriyet Dönemi İktisat Tarihi, İstanbul, 1994.
• Tozlu, Necmettin, Ismayıl Hakkı Baltacıoğlu’nun Eğitim Sistemi Üzerine Bir Arafltır- ma, Ankara, 1989.
• Tuncor, Ferit Ragıp, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları Kataloğu: 1923-1973, Ankara, 1976.
• Tuncor, Ferit Ragıp, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları Bibliyografyası: 1923-1985, 3. bs., Ankara, 1996.
• Turan, Kemal, Türk-Alman Eğitim İliflkilerinin Tarihi Geliflimi, İstanbul, 2000.
• Tutsak, Sadiye, İzmir’de Eğitim ve Eğitimciler (1850-1950), Ankara, 2002.
• Umut, Uygar, “İstanbul Darülfünunda Yapılan Din Felsefesi Çalıflmaları”, Yüksek Li- sans tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2000.
• Unat, F. Reflit, Türk Eğitim Sisteminin Geliflmesine Genel Bir Bakıfl, Ankara, 1964.
• Usta, Mustafa, “Cumhuriyet Döneminde Türkiye Üniversitelerinde Din Eğitimi ve İla- hiyat Sahasında Yapılan Lisans Üstü tezler ve Bunların Eğitim Açısından De- ğerlendirilmesi”, Yüksek Lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1984.
• Uysal, M. Reflat, “Atatürk’ün Darülfünunu Ziyareti”, Milli Kültür, 1981, c. II, sy. 12, s. 25-26.
• Ülken, H. Ziya, Türkiye’de Çağdafl Düflünce Tarihi, İstanbul, 2005.
• Vahapoğlu, M. Hidayet, Osmanlıdan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okullar, İstanbul, 1992.
• Widmann, Horst, Atatürk ve Üniversite Reformu, Aykut Kazancıgil ve Serpil Bozkurt (çev.), İstanbul, 1981.
• Wilson, Howard ve İlhan Baflgöz, Türkiye Cumhuriyeti’nde Milli Eğitim ve Atatürk, Ankara, 1968.
• Yıldırım, Nuran (ed.), Sağlık Alanında Türk Kadını, İstanbul, 1998.
• Yiğit, Ali Ata, İnönü Dönemi Eğitim ve Kültür Politikası (1938-1950), İstanbul, 1992.
• Yücel, H. Âli, Maarif Vekâleti, Milli fief ve Cumhurreisimizin Ankara Dil ve Tarih-Coğ- rafya Fakültesini Ziyaretleri ve Fakültenin Yeni Binasında Tedrisata Bafllama- sı, İstanbul, 1941.