İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİ DÖNEMİ VE AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ (1908-1914)

Yıl 2023, Cilt: 42 Sayı: 75, 71 - 99, 29.10.2023

Sinan Kıyanç

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.1318048

Öz

Bu araştırmada Osmanlı Devleti tarihinde İttihat ve Terakki Dönemi olarak adlandırılan İkinci Meşrutiyet’ten Birinci Dünya Savaşı’na katılma kararına kadar yaşanan gelişmelere ABD’nin bakışı ele alınmaktadır. Osmanlı Devleti topraklarında diplomatik temsilciliğinin yanı sıra ekonomik ve misyoner faaliyetleri bakımından güçlü bir ağ kuran ABD, bu dönemde ülkede yaşanan gelişmeleri çıkarları doğrultusunda yakından takip etmiştir. İkinci Meşrutiyet ile ABD’nin ülkedeki varlığı artmış, misyoner faaliyetleri hızlanmış, iki ülke arasındaki ekonomik hacim büyümüş, diplomatik ilişkiler sıkılaşmıştı. İkinci Meşrutiyet’e kadar ABD kurumlarına mesafeli duruş sona ermiş, ilk kez ABD’ye öğrenci gönderilmiştir. Bu durum İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin ülke yönetimini ele aldığı Bâb-ı Âlî Baskını sonrasında da devam etmiştir. Bu dönemde Büyükelçi Ahmet Rüstem Bey krizi, Adana İğtişaşı (Karışıklığı), Amerikan mallarına el konulması, kapitülasyonların kaldırılması gibi krizlere iki ülke de hassas yaklaşmış ve bu krizlerin çözümüne odaklanmışlardır.
Araştırmada konu ve tarih sınırlandırılması yapılmıştır. Konunun daha iyi anlaşılması ve bulguların ortaya konulabilmesi için 1908-1914 yılları ele alınmış, Balkan Savaşları’na ve Chester Projesi’ne araştırmanın hacim kaygısından ötürü yer verilmemiştir. Belge tarama yöntemi ile her iki ülkenin de konuyu aydınlatacak arşivlerinden elde edilen belgeler analiz edilerek, birinci el kaynaklar ve araştırma eserleri çerçevesinde ABD’de İttihat ve Terakki Cemiyeti imajı, İkinci Meşrutiyet sonrası gelişmelerin ABD ilişkilerine yansıması, ABD Hükümetinin ve Amerikan kamuoyunun gelişmelere karşı tutumu ve bakışının nasıl olduğu sorularına cevap verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, İttihat ve Terakki Cemiyeti, İkinci Meşrutiyet, Amerika Birleşik Devletleri, Kapitülasyonlar

Kaynakça

• Ahmad, F. (2007). İttihat ve Terakki 1908-1914, Kaynak Yayınları, İstanbul. Akşin, S. (1970). 31 Mart Olayı, Ankara Üniversitesi Siyasi Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara. Alkan, A. T. (1997). Sıradışı Bir Jön Türk Ubeydullah Efendi’nin Amerika Hatıraları, İletişim Yayınları, İstanbul. Asaf, M. (2002). 1909 Adana Ermeni Olayları ve Anılarım, haz. İsmet Parmaksızoğlu, TTK, Ankara. Avaner, T. (2019). “Jovens Turcos: Brezilya’nın Jön Türkleri”, Türk Yurdu Dergisi, C.39, S.380, s. 65-70. Cemal Paşa (2010). Anılarım 1913-1922, haz. Fahri Parin, Paraf Yayınları, İstanbul. Erol, M. (1976). Birinci Dünya Savaşı Arifesinde Amerika’nın Türkiye’ye Karşı Tutumu, Bilgi Basımevi, Ankara. Erol, M. (1973). Osmanlı İmparatorluğu’nun Amerika Büyük Elçisi A. Rüstem Bey, Basım Yeri Belirtilmemiş, Ankara.