Özel Yetenekli Öğrencilerin Çevre Kirliliğine Yönelik Algılarının Zihin Haritaları ile Belirlenmesi

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 1, 225 - 249

İbrahim Benek , Aydın Tiryaki

https://doi.org/10.37217/tebd.1471398

Öz

Bu araştırma özel yetenekli öğrencilerin çevre kirliliğine yönelik algılarını zihin haritaları ile ortaya koymayı amaçlamıştır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik desene göre desenlenmiştir. Araştırmanın katılımcıları, bir Bilim ve Sanat Merkezi’nde öğrenimlerine devam eden 20’si erkek ve 22’si kız olan toplam 42 özel yetenekli öğrenciden oluşmaktadır. Elde edilen veriler zihin haritası tekniği kullanılarak elde edilmiştir. Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Analizler sonucunda; özel yetenekli öğrencilerin su kirliliğini, hava kirliliğini, toprak kirliliğini, orman kirliliğini ve koku kirliliğini çevre kirliliğinin önemli nedenleri arasında gördükleri tespit edilmiştir. Öğrencilere göre kimyasallar, tıbbi atıklar, evsel yağ atıklar, petrol, metal atıklar, elektronik atıklar, evsel temizlik ürünleri, gemi atıkları, hurda olan arabalar, ilaç, nükleer atıklar, kanalizasyon atıkları, radyoaktif atık ve biyoloji atıklar çevreyi kirletmektedir. Ayrıca öğrenciler, doğal afetlerin, geri dönüşüm eksikliğinin, ağaçların kesilmesinin, küresel ısınmanın, buzulların erimesinin, ozon tabakasının incelmesinin, biyoçeşitliliğin azalmasının, sera etkisinin, çarpık kentleşmenin ve aşırı nüfus artışının çevre kirliliğinin en önemli nedenlerinden olduğunu vurgulamıştır.

Anahtar Kelimeler

Özel yetenekli öğrenciler, Zihin haritaları, Çevre kirliliği, Algı

Determination of the Perceptions of Gifted Students towards Environmental Pollution with Mind Maps

Öz

This study aimed to reveal the perceptions of the gifted students about environmental pollution with mind maps. The study was designed using phenomenological design, one of the qualitative research methods. The participants of the study consisted of a total of 42 gifted students, including 20 males and 22 females, attending a Science and Art Center. The data were obtained using the mind map technique. Content analysis was used to analyze the data. As a result of the analysis, it was determined that gifted students considered water pollution, air pollution, soil pollution, forest pollution and odour pollution as important causes of environmental pollution. It was figured out that according to the students, chemicals, medical wastes, domestic oil wastes, petroleum, metal wastes, electronic wastes, domestic cleaning products, ship wastes, scrapcars, medicine, nuclear wastes, sewage wastes, radioactive waste, and biological wastes polluted the environment. In addition, students emphasized that natural disasters, lack of recycling, cutting down trees, global warming, melting of glaciers, ozone layer depletion, decrease in biodiversity, greenhouse effect, unplanned urbanization, and overpopulation were the most important causes of environmental pollution.

Anahtar Kelimeler

Gifted students, Mind maps, Environmental pollution, Perception

Kaynakça

• Akhan, N. E., Çiçek, S., & Kocaağa, G. (2022). Critical and creative perspectives of gifted students on global problems: Global climate change. Thinking Skills and Creativity, 46, 101-131.
• Bonnett, M. (2007). Environmental education and the issue of nature. Journal of Curriculum Studies, 39(6), 707-721. https://doi.org/10.1080/00220270701447149
• Buzan, T. (1976). Use both sides of your brain. Dutton.
• Buzan, T. (2003a). Yaratıcı zekânın gücü. (B. Kurt, Çev., 2. b.). Epsilon.
• Buzan, T. (2003b). Aklın gücü. (G. Yazgan, Çev., 1. b.). Epsilon.
• Buzan, T. & Buzan, B. (1995). The mind map book: Radiant thinking the major evolution in human through. BBC World Wide.
• Callahan, C. M. (2017). The characteristics of gifted and talented students. C. M. Callahan & H. L. Hertberg-Davis (Ed.), Fundamentals of gifted education içinde (s. 153-166). Routledge.
• Carleton-Hug, A. & Hug, J. W. (2010). Challenges and opportunities for evaluating environmental education programs. Evaluation and Program Planning, 33(2), 159-164.
• Clark, B. (2013). Growing up gifted: Developing the potential of children at school and at home (8. b.). Pearson.
• Creswell, J. W. & Poth, C. N. (2016). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Sage.
• Çal, Ü. T. (2019). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin çevreye yönelik görsel algılarının incelenmesi. Journal of Innovative Research in Social Studies, 2(2), 135-148.
• Çayır, Ş. (2016). Üstün yetenekli öğrencilerle akranlarının çevreye yönelik tutumlarının ve çevre sorunlarına çözüm önerilerinin karşılaştırmalı incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Ekici, D. İ. (2015). Fen öğretmeni adaylarının bilime ilişkin algılarının zihin haritaları yoluyla belirlenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 132-151.
• Erhabor, N. I. & Don, J. U. (2016). Impact of environmental education on the knowledge and attitude of students to wards the environment. International Journal of Environmental and Science Education, 11(12), 5367-5375.
• Grooten, M. & Almond, R. E. A. (2018). Living Planet Report Aiming Higher. WWF: Gland, Switzerland.
• Gülay, H. (2011). Ağaç yaş iken eğilir: Yaşamın ilk yıllarında çevre eğitiminin önemi. TÜBAV Bilim Dergisi, 4(3), 240-244.
• Heller, K. A. & Hany, E. (2004). Identification of gifted and talented students. Psychology Science, 46(3), 302-323.
• Hartsell, B. (2006). Teaching toward compassion: Environmental values education for secondary students. The Journal of Secondary Gifted Education, 17(4), 265-271. https://doi.org/10.4219/jsge-2006-406
• Hinojo-Lucena, F. J., Aznar-Díaz, I., Caceres-Reche, M. P., Trujillo-Torres, J. M., & Gómez-García, G. (2019). Analysis of further education students’ attitudes regarding environmental pollution. A case study in Granada. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(6), 1-14. https://doi.org/10.3390/ijerph16060905
• Johnsen, S. K. (2018). Definitions, models, and characteristics of gifted students. S. K. Johnsen (Ed.), Identifying gifted students içinde (s. 1-32). Routledge.
• Jung, J., Lee, H., Go, S., & Oh, Y. (2012). Gifted elementary students' understandings about earth systems and environmental problems. Journal of the Korean Earth Science Society, 33(7), 672-682. https://doi.org/10.5467/JKESS.2012.33.7.672
• Kayhan, A. (2013). Birleşmiş milletler çevre programı üzerine bir inceleme. Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 33(1), 61-90.
• Kılıç, S. (2013). Örnekleme yöntemleri. Journal of Mood Disorders, 3(1), 44-46.
• Kıvrak, A. H. & Uyanık, G. (2020). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin çevre kirliliğine yönelik zihinsel modellerinin belirlenmesi. Eğitim ve Teknoloji, 2(1), 1-15.
• Kleinheksel, A. J., Rockich-Winston, N., Tawfik, H., & Wyatt, T. R. (2020). Demystifying content analysis. American Journal of Pharmaceutical Education, 84(1), 127-137. https://doi.org/10.5688/ajpe7113
• Korkut, Ş. (2022). Environmental sensitivity of gifted children: A picture analysis based research. Journal of Gifted Education and Creativity, 9(3), 243-259.
• MEB. (2021). Bilim ve Sanat Merkezi Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı. https://bilsem.meb.gov.tr/BLS00002.aspx sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2024). Fen Bilimleri Öğretim Programı (Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli). https://mufredat.meb.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev.). Nobel.
• Michalko, M. (2001). Cracking creativity: The secrets of creative genius. Ten Speed.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Sage.
• Monroe, M. C., Andrews, E., & Biedenweg, K. (2008). A framework for environmental education strategies. Applied Environmental Education & Communication, 6(3-4), 205-216.
• Mutlu, F., Nacaroğlu, O., & Doğan, M. (2021). Awareness of the gifted students and their normally developing peers about environmental education concepts. Acta Didactica Napocensia, 14(1), 2-16. https://doi.org/10.24193/adn.14.1.1
• Nacaroğlu, O. & Bozdağ, T. (2020). Özel yetenekli öğrencilerin çevre sorunlarına yönelik algılarının kelime ilişkilendirme testi kullanılarak incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(2), 385-409.
• Özarslan, M. (2022). Environmental problems according to the gifted and talented students and theır solution proposals: A qualitative research. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education (IJTASE), 11(4), 201-216.
• Patton, M. Q. (2014). Qualitative research and evaluation methods. Sage.
• Polson, K. (2004). Mind mapping in learning and teaching: pupil and teacher perspectives. Teacher researcher programme 2003/2004. Galashiels Academy, Scottish Borders.
• Practor, T. (2002). Creative problem solving for managers. Taylor and Francis.
• Qu, K. & Dan, D. (2023). Environmental analytical chemistry. Elsevier.
• Schroth, S. T. & Helfer, J. A. (2017). Gifted & green: Sustainability/environmental science investigations that promote gifted children’s learning. Gifted Child Today, 40(1), 14-28. https://doi.org/10.1177/1076217516675903
• Tattersall, C., Watts, A., & Vernon, S. (2007). Mind mapping as a tool in qualitative research. Nursing Times, 103(26), 22-33.
• Vaughan, C., Gack, J., Solorazano, H., & Ray, R. (2003). The effect of environmental education on school children, their parents, and community members: A study of intergenerational and inter community learning. The Journal of Environmental Education, 34(3), 12-21.
• Volk, T. L. & Cheak, M. J. (2003). The effects of an environmental education program on students, parents, and community. The Journal of Environmental Education, 34(4), 12-25.
• Yalçın, H. (2022). Bir araştırma deseni olarak fenomenoloji. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 213-232.
• Yazıcı, K., Karakuş, A., & Aliç, İ. (2021). Özel yetenekli ortaokul öğrencilerinin çevre kirliliği kavramına ilişkin bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi ile incelenmesi. Uluslararası Eğitim ve Değerler Sempozyumu-5’te sunulmuş bildiri, 18-21 Ekim, Bodrum, Türkiye.
• Yıldırım, Y. & Tunçer, M. (2024). Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının ve çevre vergilerine yönelik düşüncelerinin araştırılması: Ordu Üniversitesi örneği. The Journal of Social Sciences(41), 374-391.