Okul Öncesi Eğitim Programlarının Karşılaştırılmalı Analizi ve Değerlendirilmesi (2013-2024)

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 1, 698 - 727

Nurdan Kalaycı , Zekiye Bayrakcı

https://doi.org/10.37217/tebd.1568266

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’de 2013, 2024-Şubat ile 2024-Taslak ve uygulamadaki 2024 okul öncesi eğitim programlarının karşılaştırmalı analizi ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Okul öncesi eğitim programlarının biçimsel özellikleri, hedefleri, içerikleri, öğretme-öğrenme süreçleri ve değerlendirme boyutları analiz edilerek karşılaştırılmıştır. Alanyazın tarandığında 2024 programlarının diğer okul öncesi programlarıyla karşılaştırıldığı bir çalışmaya rastlanmadığından bu çalışmanın alana katkı getireceği beklenmektedir. Betimsel modele dayalı olan bu çalışmada, doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Veri toplama sürecinde program analiz formu ve karşılaştırmalı doküman analiz formu kullanılmıştır. Araştırmanın en önemli bulguları şunlardır: 2024 programlarında çok köklü değişimler olduğu saptanmıştır. Uzun yıllardır kullanılan eğitim kavramları 2024 programlarında değiştirilmiş, eğitimde uzunca zamandır yerleşmiş olan kavramlar yerine yeni kavramlar kullanılmıştır. Komisyon listesi yalnızca 2013 programında bulunurken 2024 programlarında yer almamaktadır. 2024-Taslak ve uygulamadaki programda gelişim alanları yerine beceri alanları temele alınmış, değerler en fazla 2024 programlarında vurgulanmıştır. 2024-Şubat programındaki belirli gün ve haftalar listesinde Yeni Yıl; 2013, 2024 taslak ve uygulamadaki 2024 programında Zafer Bayramı yer almamaktadır. 2024-Taslak programı için farklı paydaşlardan dönütler alınmıştır. Bu dönütlerin 2024 uygulamadaki programa çok azının yansıdığı saptamalar arasındadır. Politika yapıcılara, program geliştirme uzmanlarına ve öğretmenlere sonuçlara dayalı öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Program geliştirme, Okul öncesi eğitim programı, Erken çocukluk eğitimi, Program değerlendirme

Comparative Analysis and Evaluation of Preschool Education Curricula (2013-2024)

Öz

This study aims to comparatively analyze and evaluate the 2013, 2024-February, 2024-Draft, and implemented 2024 preschool curricula in Türkiye. The formal characteristics, goals, content, teaching-learning processes, and evaluation dimensions of the preschool curricula were analyzed and compared. This study is expected to contribute to the field since there is no study comparing the 2024 curricula with other preschool curricula when the literature is reviewed. In this descriptive model-based study, document analysis method was used. Curriculum analysis form and comparative document analysis form was used in the data collection process. The most important findings of the study are as follows: 2024 curricula were found to have very radical changes. The educational concepts that had been used for many years were changed in the 2024 curricula and new concepts were used instead of the concepts that had been established in education for a long time. While the list of commissions was only included in the 2013 curriculum, it was not included in the 2024 curricula. In the 2024-Draft curriculum and the curriculum in practice skill areas were based on skill areas instead of development areas and values were emphasized the most in the 2024 curricula. In the 2024-February curriculum, New Year was included in the list of specific days and weeks, while Victory Day was not included in the 2013, 2024-Draft and 2024 implemented curricula. Moreover, feedback was received from different stakeholders for the 2024-Draft curriculum. It was among the findings that very little of this feedback was reflected in the 2024 curriculum in practice one. Recommendations based on the results are presented to policy makers, curriculum development experts and teachers.

Anahtar Kelimeler

Curriculum development, Preschool education curriculum, Early childhood education, Curriculum evaluation

Kaynakça

• AÇEV. (2024). Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim Programı Taslağı’na dair Anne Çocuk Eğitim Vakfı’nın görüşleri. https://www.acev.org/haber/milli-egitim-bakanligi-okul-oncesi-egitim-programi-taslagina-dair-anne-cocuk-egitim-vakfinin-gorusleri/ sayfasından erişilmiştir.
• Aral, N. & Kadan, G. (2018). 2013 okul öncesi eğitim programının değerler eğitimi bağlamında incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 2(1), 113-131. https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.196720182159
• Balaban-Dağal, A. (2019). Dünyada erken çocukluk eğitimi. A. Yıldırım (Ed.), Erken çocukluk eğitimine giriş içinde (s. 96-118). Pegem Akademi.
• Başaran, S. T. & Ulubey, Ö. (2018). 2013 okul öncesi eğitim programının değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 51(2), 1-38. https://doi.org/10.30964/auebfd.417643
• Bayrak, B. & Erden, M. (2007). Fen bilgisi öğretim programının değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 137-154.
• Billington, R. (2002). Living philosophy: An introduction to moral thought (3. b.). Routledge.
• Bobbitt, J. F. (2017). Eğitim programı (M. E. Rüzgâr, Çev.). Pegem Akademi.
• Bredekamp, S. (2017). Effective practices in early childhood education: Building a foundation. Pearson Education.
• Bruner, J. (1999). The process of education. Harvard College.
• Burger, K. (2010). How does early childhood care and education affect cognitive development? An international rewiev of the effects of early interventions for children from different social backgrounds. Early Childhood Research Quarterly, 25(2), 140-165. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2009.11.001
• Clements, D. H. & Sarama, J. (2000). Young children's ideas about geometric shapes. Teaching Children Mathematics, 6(8), 482-488. http://dx.doi.org/10.5951/TCM.6.8.0482
• Creswell, J. W. (2020). Eğitim araştırmaları: nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi (A. Avcu vd., Çev.). Edam.
• Çamlıbel-Çakmak, Ö. (2012). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 60-71 aylık çocuklara temel kavramların kazandırılmasında kavram eğitimi programının etkisinin incelenmesi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Çetinkaya, S. & Tabak, S. (2019). Öğretmen adaylarının eğitim programı okuryazarlık yeterlilikleri. Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(1), 296-309. https://doi.org/10.7822/omuefd.535482
• Çevik, H. (2013). Sınıf öğretmenlerinin, ilköğretim okullarında kutlanan / anılan belirli gün ve haftalara ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi (Ankara ili örneği). (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Demirel, Ö. (2016). Eğitimde program geliştirme. Pegem Akademi.
• Dewey, J. (2011). Deneyim ve eğitim. ODTÜ Geliştirme Vakfı.
• Dikmen-Ada, B. (2019). Türkiye’de uygulanan okul öncesi eğitim programlarının tarihsel gelişim süreci. A. Yıldırım (Ed.), Okul öncesi eğitim programları içinde (s. 19-48). Pegem Akademi.
• Direk, İ. N. & Batmaz, O. (2024). Okul öncesi eğitim programlarına bir bakış: 2013 ve 2024 programlarının karşılaştırılması. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 866-880. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1442767
• Erden, M. (1998). Eğitimde program değerlendirme. Anı.
• Ertek-Eroğlu, B. & Eker, C. (2024). 2013 ve 2024 yılı okul öncesi eğitim programlarının karşılaştırılması. Akademik Araştırmalar Dergisi, 12(151), 391-403. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1442767
• Ertürk, S. (1975). Eğitimde ‘program’ geliştirme. Cihan.
• European Comission. (2018). Monitoring the quality of early childhood education and care – complementing the 2014 ECEC quality framework proposal with indicators. https://psikolog.org.tr/haberler/turkiye-yuzyili-maarif-modeli-raporu_genel-merkez_MQ%3D%3D sayfasından erişilmiştir.
• Fer, S. (2023). Eğitimde program geliştirme kuramsal temellere bakış (4. b.). Pegem Akademi.
• Fidan, N. (2012). Okulda öğrenme ve öğretme. Pegem Akademi.
• Fitzpatrick, J. L., Sanders, J. R., & Worthen, B. R. (2010). Program evaluation alternative approaches and practical guidelines (4. b.). Pearson Education.
• Friedman, W. J. (1986). The development of children’s knowledge of temporal structure. Child Development, 57, 1386-1400. https://doi.org/10.2307/1130418
• Güler, N. & İlhan, M. (2021). Örnekleme. E. Dinç & K. Kıroğlu (Ed.), Eğitimde araştırma yöntemleri içinde (s. 202-227). Pegem Akademi.
• Hamand, D. J. (2019). The use of learning center in the kindergarten classroom. (Yüksek Lisans Tezi). https://nwcommons.nwciowa.edu/education_masters/186/ sayfasından erişilmiştir.
• Heckman, J. J. (2006). Skill formation and the economics of investing in disadvantaged children. https://www.science.org/doi/10.1126/science.1128898 sayfasından erişilmiştir.
• Hotaman, D. (2017). Eğitim programlarının geliştirilmesinde felsefenin rolü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 430-437. https://doi.org/10.17860/mersinefd.302409
• Hviid, P. & Martsin, M. (2019). Culture in education and education in culture: Tensioned dialogues and creative constructions. Springer.
• Kalaycı, N. & Yıldırım, N. (2020). Türkçe dersi öğretim programlarının karşılaştırmalı analizi ve değerlendirilmesi (2009-2017-2019). Trakya Eğitim Dergisi, 10(1), 238-262. https://doi.org/10.24315/tred.580427
• Kalaycı, N. & Baysal, S. B. (2019). Sosyal bilgiler öğretim programlarının karşılaştırmalı analizi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 106-129. https://doi.org/10.32709/akusosbil.544022
• Kandır, A., Can-Yaşar, M., Gözüm, A. İ. C., & Mercan, Z. (2022). Erken çocuklukta program: Planlama, uygulama, değerlendirme. Pegem Akademi.
• Kandır, A. & Türkoğlu, D. (2015). MEB 2013 Okul Öncesi Eğitim Programı’nın müzikal becerilerin gelişimi yönünden değerlendirilmesi. Uluslararası Katılımlı III. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi’nde sunulmuş bildiri, 26 Haziran, Ankara.
• Karataş, H. & Fer, S. (2011). CIPP evaluation model scale: Development, reliability and validity. Procedia Social and Behavioral Science, 15(2011), 592-599.
• Kaya, Y. & Antepli, S. (2018). Okul öncesi dönemde yaratıcı drama yoluyla değerler eğitimi. Yaratıcı Drama Dergisi, 13(2), 237-250.
• Kaya, Z. (1997). Eğitimde program değerlendirme sürecinin temel işlevleri. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 5, 59-72.
• Kesicioğlu, O. S., Alisinanoğlu, F., & Tuncer, A. T. (2011). Okul öncesi dönem çocukların geometrik şekilleri tanıma düzeylerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 10(3), 1093-1111.
• Kishalı, Z. & Gültekin-Akduman, G. (2024). Okul öncesi dönem çocuklarının psikolojik sağlamlık düzeylerinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 22(1), 28-45. https://doi.org/10.37217/tebd.1287358
• Kocalar, E. & Bay, E. (2020). 2013 okul öncesi eğitim programının karakter eğitimi açısından değerlendirilmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 1304-1319. https://doi.org/10.17679/inuefd.780300
• Köksal-Akyol, A. (2017). Okul öncesi eğitim programları. Hedef.
• Kumral, O. (2015). Öğretmen adaylarının eğitim felsefeleri: Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi örneği. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 59-68.
• Kunt, M. & Yılmaz-Bursa, G. (2024). Okul Öncesi Eğitim Programı’nın taksonomiler açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 22(2), 794-814. https://doi.org/10.37217/tebd.1444915
• Kurtdede-Fidan, N. (2017). Belirli gün ve haftaların değerler eğitimine katkısına ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 7(2), 287-312, http://dx.doi.org/10.14527/pegegog.2017.011
• MEB. (2013). Okul Öncesi Eğitim Programı. http://ttkb.meb.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2024a). Okul Öncesi Eğitim Programı. http://ttkb.meb.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2024b). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Okul Öncesi Eğitim Programı. http://ttkb.meb.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2024c, Ağustos 14). 2024-2025 Eğitim ve Öğretim Yılına İlişkin İş ve İşlemler Genelgesi (Genelge No: 2024/53). https://www.turkiye.gov.tr/meb-ebys sayfasından erişilmiştir.
• Mızıkacı, F. (2019). Eğitim programlarının karmaşık kodları: İdeoloji, bilgi, pedagoji, söylemi ve değerlendirme. F. Bıkmaz & B. Aslan (Ed.), Prof. Dr. Mehmet Ali Kısakürek’e armağan: Eğitimde 50 yıl içinde (s. 219-230). Ankara Üniversitesi.
• Ornstein, A. C. & Hunkins, F. P. (2016). Eğitim programı temeller, ilkeler ve sorunlar (A. Arı, Çev.). Eğitim.
• Özdemir, M. S. (2009). Eğitimde program değerlendirme ve Türkiye’de eğitim programlarını değerlendirme çalışmalarının incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 126-149.
• Serdaroğlu, H. U. & Bekir, H. (2024). Okul öncesi eğitim programında güncellemeler. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 1-29. https://doi.org/10.20493/birtop.1489551
• Sönmez, S. & Seyhan, G. B. (2016). MEB 2013 okul öncesi eğitim programının sağlık kavramı açısından incelenmesi. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 7(1), 146-174. https://doi.org/10.17569/tojqi.67144
• TDK. (t.y.). Türk Dil Kurumu sözlükleri. https://sozluk.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• TEDMEM. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Ortak Metni ve Taslak Öğretim Programlarına İlişkin Değerlendirmeler. https://www.tedmem.org/yazilar-detay/turkiye-yuzyili-maarif-modeli-degerlendirmeleri sayfasından erişilmiştir.
• Toran, M. (2024). Türkiye’de okul öncesi eğitime erişim (2024 okullaşma oranları ve değişim analizi). https://www.linkedin.com/feed/update/urn:li:activity:7248104580046053376/ sayfasından erişilmiştir.
• TTKB. (2021). 20. Millî Eğitim Şûrası. https://ttkb.meb.gov.tr/www/gecmisten-gunumuze-mill-egitim-sralari/icerik/328 sayfasından erişilmiştir.
• Turan-Topal, Y. (2010). Okul öncesi çağındaki çocuklar öğretilen geometri kavramlarını nasıl algılarlar? (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Tuğluk, M. N. & Özkan, B. (2019). MEB 2013 okul öncesi eğitim programının 21. yüzyıl becerileri açısından analizi. Temel Eğitim Dergisi, 1(4), 29-38.
• Türk Psikologları Derneği. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Raporu. https://psikolog.org.tr/haberler/turkiye-yuzyili-maarif-modeli-raporu_genel-merkez_MQ%3D %3D sayfasından erişilmiştir.
• Uzun, M. & Köse, A. (2017). Okul öncesi eğitimde değerler eğitiminin uygulanmasına yönelik öğretmen görüşleri. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 305-388.
• Varış, F. (1988). Eğitimde program geliştirme ‘teori ve teknikler’. Ankara Üniversitesi.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Nitel araştırma yöntemleri (12. b.). Seçkin.