Devlet Üniversitesi Stratejik Planlarının Kurumsallaşma Açısından İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 1, 455 - 481

Zeynep Bumin Süzen , Nurcan Turan Oluk , Özge Özkartal , Emre Çakır

https://doi.org/10.37217/tebd.1598548

Öz

Kamu örgütlerinde etkililiği sağlamak, yönetimin bilim olarak gelişmeye başladığı 20. yüzyıldan itibaren tartışılan bir konu olmuştur. Kamu kurumlarının görevlerini etkili bir şekilde yerine getirmesi için kaynaklarını doğru yönlendirmesinde işlevsel araçlardan birisi stratejik yönetimdir. Stratejik yönetim kavramının en önemli parçası kurumun var olan tüm kaynaklarını belirlediği amaçlar doğrultusunda kullanmasını sağlayan stratejik planlamadır. Üniversiteler için önemli kavramlardan birisi kurumsallıktır. Bu çalışmanın amacı devlet üniversitelerinin stratejik planlarında kurumsallaşmaya yönelik amaç, hedef ve performans göstergelerinin incelenmesidir. Bu amaçla çalışma nitel yaklaşımla ele alınarak doküman incelemesi yöntemiyle yürütülmüştür. Çalışmada tümevarımsal ve tümdengelimsel analizler birlikte kullanılmıştır. Örneklemde yer alan 26 üniversitenin kurumsallaşma kapsamında 26 amacı, bu amaçlar altında 94 hedefi ve 379 performans göstergesi olduğu belirlenmiştir. Üniversitelerin kurumsallaşma kapsamında belirlediği amaçların kurumsal kapasitenin geliştirilmesine ve paydaşlarla ilişkilerin iyileştirilmesine odaklandığı tespit edilmiştir. Üniversitelerin stratejik planlarında yer alan hedeflerin paydaşlarla ilişkiler, kurumsal kapasite, yönetim sistemleri ve kalite güvence mekanizmaları temalarında olduğu tespit edilmiştir. Tüm üniversitelerde fiziki altyapının iyileştirilmesinin teknolojik altyapının iyileştirilmesinden daha ön planda tutulduğu görülmüştür. Kategorilerdeki performans göstergelerinin toplamdaki yüzde dağılımları incelendiğinde fiziki altyapı kategorisi, insan kaynakları yönetimi kategorisi ve memnuniyet kategorisinin öne çıktığı belirlenmiştir. Bu durum üniversitelerin öncelikli olarak fiziki altyapıya, insan kaynaklarının gelişimine ve de memnuniyete odaklandığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Yükseköğretim, Stratejik yönetim, Stratejik planlama

Analyzing Public University Strategic Plans in terms of Institutionalization

Öz

Ensuring effectiveness in public organizations has been a topic of discussion since the 20th century. One of the most functional tools for public institutions in using their resources effectively to fulfill their duties is strategic management. The most important part of strategic management is strategic planning. On the other hand, one of the important concepts for universities is institutionalisation. Accordingly, the purpose of this study is to examine the goals, objectives and performance indicators on institutionalization in the strategic plans of public universities. For this purpose, the study was conducted with a qualitative approach using document analysis method. Inductive and deductive analyses were used together. It was determined that a total of 26 sample universities had 26 goals on institutionalization, 94 objectives under these goals and 379 performance indicators. It was determined that the goals within the scope of institutionalization focused on developing institutional capacity and improving relations with stakeholders. It was determined that the objectives were in the themes of relations with stakeholders, institutional capacity, management systems and quality assurance mechanisms. It was observed that improvement of physical infrastructure was given more priority than improvement of technological infrastructure. When the total percentage distribution of performance indicators in categories was examined, it was determined that the physical infrastructure category, human resources management category and satisfaction category were prominent. This situation shows that universities primarily focus on physical infrastructure, human resources development and satisfaction.

Anahtar Kelimeler

Higher education, Strategic management, Strategic planning

Kaynakça

• Akgemci, T. (2015). Stratejik yönetim. Gazi.
• Akkuş, A. (2023). Yükseköğretimde stratejik planlama ve kalite yönetimi ilişkisi: Türkiye’deki uygulamalar üzerine bir araştırma. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Aylan, S. & Koç, H. (2017). İşletmelerin kurumsallaşma kriterlerinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 564-585. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gaziuiibfd/issue/36598/416242 sayfasından erişilmiştir.
• Bingöl, B. (2012). Üniversite özerkliğinin değişen tanımı ve üniversitelerin yeniden yapılandırılması. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(2), 39-75. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hacettepehdf/issue/44819/557467 sayfasından erişilmiştir.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2021). Eğitimde araştırma yöntemleri (E. Dinç & K. Kıroğlu, Çev.). Pegem Akademi.
• Coşkun, S. (2011). Stratejik yönetim ve toplam kalite yönetimi: Benzerlikler, farklılıklar ve kamu yönetimi için çıkarımlar. Amme İdaresi Dergisi, 44(2), 43-69. https://ammeidaresi.hacibayram.edu.tr/documents/article/1/44/2/3_coskun.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Çelebi, I. (2018). 50 soruda stratejik yönetim ve değişim anlayışı. Altınbaş Üniversitesi.
• Çınar, F. & Tütünsatar, A. (2017). Bir kamu politikası olarak stratejik planlama ve üniversitelerde uygulama: Akdeniz bölgesindeki farklı kuşaktaki üniversitelerin misyon ve vizyonları üzerinden bir değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(4), 1177-1188. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/52995/704385 sayfasından erişilmiştir.
• Daft, R. (2015). Örgüt kuramları ve tasarımını anlamak (T. Özmen, Çev.). Nobel.
• Dağlar, H. (2018). Üniversitelerin girişimciliğe bakışı: devlet ve vakıf üniversitelerinin stratejik planları üzerine bir inceleme. Uluslararası Yönetim, Ekonomi ve Politika Kongresi içinde (s. 47-55), İstanbul. https://www.researchgate.net/profile/Icomep-Congress sayfasından erişilmiştir.
• Dağlar, H. (2019). Stratejik planlama kapsamında Türkiye’deki üniversitelerin stratejik amaçlarının analizi. Journal of Emerging Economies and Policy, 4(1), 1-12. https://dergipark.org.tr/tr/pub/joeep/issue/46779/459662 sayfasından erişilmiştir.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2000). Uzun vadeli strateji ve sekizinci beş yıllık kalkınma planı. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ sayfasından erişilmiştir.
• Dinçer, Ö. (2007). Stratejik yönetim ve işletme politikası. Alfa.
• Dölkeleş, T. & Özer, M. A. (2021). Kamu kurumlarında stratejik yönetim sürecinde stratejik planların etkinliği. Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 7(2), 295-318.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2011). How to design and evaluate research in education. McGraw-Hill.
• Freeman, R. E. & McVea, J. F. (2001). A stakeholder approach to strategic management. SSRN Electronic Journal, Working Paper No. 01-02, Darden Graduate School of Business Administration University of Virginia. https://doi.org/10.2139/ssrn.263511
• Gökbel, H., Güleş, H. K., Akgemci, T., & Kuzu, Ö. H. (2012). Yükseköğretimde dönüşen değerler bağlamında stratejik yönetim bakış açısı geliştirilmesi: Selçuk Üniversitesi stratejik yol haritası belirleme örneği üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. Yükseköğretim Dergisi, 2(3), 167-178. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yuksekogretim/issue/41247/498225 sayfasından erişilmiştir.
• Gözlükaya, T. (2007), Yerel yönetimler ve stratejik planlama: Modeller ve uygulama örnekleri. (Yüksek Lisans Tezi). https://gcris.pau.edu.tr/handle/11499/3076 sayfasından erişilmiştir.
• Gündüz, Ş. (2020). Sürdürülebilir stratejik yönetim ve kurumsal yönetim. Maltepe Üniversitesi.
• Halis, M. & Ay, D. A. (2017). Kurumsallaşma düzeyinin örgütsel sessizlik üzerine etkisi: Bir araştırma. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(2), 43-62. http://esjournal.cumhuriyet.edu.tr/tr/pub/issue/32189/366160 sayfasından erişilmiştir.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Akademi.
• Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev.). Nobel Akademi.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Önen, S. M. & Uysal, G. (2021). Yükseköğretim kurumlarında stratejik planlama: Doğu Anadolu Bölgesi üniversitelerinde karşılaştırmalı bir analiz. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 4(1), 63-79. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mana/issue/62171/886182 sayfasından erişilmiştir.
• Özen, H. (2019). İşletmelerde algılanan kurumsallık ve örgüt düzeyinin ERP kritik başarı faktörleri üzerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün & S. B. Demir, Çev.). Pegem Akademi.
• Selznick, P. (1996). Institutionalism "Old" and "New". Administrative Science Quarterly, 41(2), 270-277. https://doi.org/10.2307/2393719
• Şimşek, M. Ş. & Çelik, A. (2018). Yönetim ve organizasyon. Eğitim.
• Tanrıöğen, A. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2021). Kamu kurumları için stratejik planlama rehberi. http://www.sp.gov.tr/tr/html/18/Kilavuz+ve+Rehberler/ sayfasından erişilmiştir.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı (mülga). (2015) Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 Kamuda Stratejik Yönetim Çalışma Grubu Raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu-Kalkinma-Plani-Kamuda-Stratejik-Yonetim-Calisma-Grubu-Raporu.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Tetik, E. G. (2023). Kamu üniversitelerinde bütünleşik stratejik yönetim. Paradigma Akademi.
• Williams, J. (2016). Quality assurance and quality enhancement: Is there arelationship? Quality in Higher Education, 22(2), 97-102. http://dx.doi.org/10.1080/13538322.2016.1227207
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yükseköğretim Kalite Kurulu. (2024). Kurum iç değerlendirme raporu hazırlama kılavuzu sürüm 3.2. https://www.yokak.gov.tr/ulusal-degerlendirme-programlarina-ait-dokumanlar/ sayfasından erişilmiştir.