ALTIN KÖPRÜ TÜRKÇE ÖĞRETİMİ KİTAPLARINDA SOSYOKÜLTÜREL İÇERİK: YEMEK UNSURLARI ÖRNEĞİ

Year 2025, Volume: 14 Issue: 1, 192 - 208, 15.03.2025

Sibel Barcın

https://doi.org/10.7884/teke.1575243

Abstract

Dil ve kültürün içinde önemli bir yere sahip olan yemek kültürü, dil öğretiminde etkili bir araç olarak yer almaktadır. Yemekle ilgili unsurların dil öğretimine dâhil edilmesi öğrencilerin kültürel bağlamı daha iyi kavramalarını desteklemektedir. Bu araştırmanın amacı, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi tarafından oluşturulan Altın Köprü Türkçe Öğretim Seti’nde yer alan yemek ögelerini sosyokültürel yönden incelemek ve bu ögelerin dil öğretimine etkilerini belirlemektir. Araştırmada, yemek kültürünün dil öğretiminde nasıl kullanıldığını tespit etmek hedeflenmektedir. Bu bağlamda yemek ögelerinin kültür aktarımının yanı sıra dil öğrenimine sağladığı katkılar ele alınmaktadır. Tarama modelindeki bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olarak doküman analizi tercih edilmiştir. Bu çerçevede kaynak olarak ders kitapları seçilmiştir. Verilerin elde edilmesinde Okur ve Keskin’in (2013) yabancılara Türkçe öğretiminde ders kitaplarındaki kültürel ögelerin aktarımını tespitine yönelik belirledikleri ölçütler temel alınmıştır. Toplanan veriler ise içerik analizi kullanılarak değerlendirilmiştir. Elde edilen içerik analizi sonucunda yemek ögelerine yönelik etkinliklerin en çok A1 ve B1 seviyesindeki ders kitaplarında yer aldığı ve bu etkinliklerin ağırlıklı olarak dinleme becerisine odaklandığı belirlenmiştir. Ulaşılan sonuçlar, literatürdeki çalışmaların bulgularıyla karşılaştırılmış ve bu doğrultuda çeşitli öneriler sunulmuştur.

Keywords

Ders kitapları, kültür aktarımı, yemek unsuru

THE SOCIOCULTURAL ANALYSIS OF FOOD ELEMENTS IN ALTIN KÖPRÜ TURKISH LANGUAGE TEACHING BOOKS

Abstract

Food culture, which has an important place in language and heritage, is an effective tool in language teaching. The inclusion of food-related elements in language teaching supports students to better grasp the cultural context. The aim of this study is to examine the food elements from a sociocultural perspective in the Altın Köprü Turkish language teaching set prepared by Kyrgyzstan-Turkey Manas University and to determine the effects of these elements on language teaching. Using document analysis as a qualitative method, textbooks were selected as the primary data source. The data were obtained based on the criteria established by Okur and Keskin (2013) to identify the transmission of cultural elements in textbooks used for teaching Turkish as a foreign language. The collected data were then analyzed through content analysis. As a result of the content analysis, it was determined that the activities related to food elements were mostly found in A1 and B1 level textbooks and these activities mainly focused on listening skills. The results obtained were compared them with the findings of the studies in the literature and various suggestions were presented in this direction.

Keywords

Culture transmission, food element, textbooks

References

• Akın, E. ve Özenç, E. (2020). Yabancılara Türkçe öğretim kitaplarında kültür aktarımı ile metin ve görsel bütünlüğünün incelenmesi (ABC çocuklar için Türkçe öğretim seti A1-A2). Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 207-229. doi:10.20493/birtop.750079
• Akın, G., Özkoçak, V. ve Gültekin, T. (2015). Geçmişten günümüze geleneksel Anadolu mutfak kültürünün gelişimi. Antropoloji Dergisi, 30, 33-51. doi:10.1501/antro_0000000319
• Albayrak, A. (2013). Farklı milletlerden turistlerin Türk mutfağına ilişkin görüşlerinin saptanması üzerine bir çalışma, Journal of Yasar University, 30(8), 5049-5063. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/179396
• Alyılmaz, C. ve Er, O. (2016). Yabancılara Türkçe öğretimi uygulamalarında öğretmenlerin kültürel farkındalık oluşturmadaki etkisinin değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(3), 1392-1413. doi:10.7884/teke.721
• Alyılmaz, C. ve Er, O. (2018). İkinci dil olarak Türkçe Öğrenen Öğrencilerin Türk Kültürüne Yönelik Farkındalıklarının İncelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1269-1285. doi:10.17240/aibuefd.2018.18.39790-471115
• Arlı, M. ve Gümüş, H. (2007). Türk mutfak kültüründe çorbalar. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 10-15 Eylül, Ankara, s. 143-158.
• Aydoğdu, A. ve Mızrak, M. (2017). Azerbaycan ve Türkiye mutfak kültürünün tarihi birlikteliği ve mevcut durumunun belirlenmesi. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(1), 15-25. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/327077
• Baldane, O. (2017). Türkler nasıl yemek tarifi verir? Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 17(2), 265-278. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/386775
• Baştürk, Ş. ve Kılıç, Z. (2022). Yedi İklim Türkçe A1 kitabı ile Sejong Korece 1-2 kitaplarının kültür aktarımı açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 11(2), 689-728. https://dergipark.org.tr/tr/pub/teke/issue/70605/1136623
• Beşirli, H. (2016). Yabancı seyyahların gözünden farklı yüzyıllarda Türk yemek kültürü. Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR), 40, 11-31. doi:10.17133/tubar.270425
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Bölükbaş, F. ve Keskin, F. (2010). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metinlerin kültür aktarımındaki işlevi. Turkish Studies, 5(4), 221-235. doi.org/10.7827/TurkishStudies.1632
• Byram, M. (1989). Cultural studies in foreign language education. Philadelphia: Multilingual Matters.
• Byram, M. (1993). Germany: its representation in textbooks for teaching German in Great Britain. Frankfurt: Diesterweg.
• Creswell, J. W. (2014). Research design: Qualitative, quantitative and mixed methods approaches. Sage Publications.
• Çakar, S. ve Erol, G. (2022). Türk mutfak kültürünün dönemsel olarak incelenmesi ve günümüz restoran menüleri üzerine bir değerlendirme: İstanbul örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 10(1), 671-691.
• Çakmak, C. (2019). Yedi İklim Türkçe Öğretim Seti’nin A1 A2 kültür aktarımı açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(65), 756-763.
• Çakmak, D., Şen, İ. ve Çakır, M. T. (2023). Türkçenin yabancı dil olarak öğretilmesinde kullanılan ders kitaplarındaki kültür aktarımı unsurları: Türkçe yaşamak Türkçe ders ve çalışma kitabı. (B1-B2 seviyesi) Trk Dergisi, 4(2), 84-101.
• Demir, A., Açık, F. (2011). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kültürlerarası yaklaşım ve seçilecek metinlerde bulunması gereken özellikler. TÜBAR, XXX, 51-72. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/157086
• Demirgül, F. (2018). Çadırdan saraya Türk mutfağı. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 105-125. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/502057
• Dinç, Y., Sarıoğlan, M. Bezirgân, M. ve Türkmen, B. M. (2022). Yabancı turistlerin Türk mutfağı hakkındaki görüşleri. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 10(4), 3573-3592.
• Doğan, C. (2007). Kazak Türklerinde konukseverlik ve konuk ağırlama. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 36, 27-44. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/100936
• Düzgün, E. ve Durlu Özkaya, F. (2015). Mezopotamya’dan günümüze mutfak kültürü. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(1), 41-47.
• Elbir, B. ve Aka, F. N. (2015). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültür aktarımına yönelik yapılan çalışmaların değerlendirilmesi. Turkish Studies, 10(12), 371-386. doi:10.7827/TurkishStudies.8425
• Er, K. O. (2006). Yabancı dil öğretim programlarında kültürün etkileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 39(1), 1-14. doi:10.1501/Egifak_0000000128
• Er, O. ve Alyılmaz, S. (2022). Web 2.0 araçları ile kültür destekli yabancı dil olarak Türkçe öğretimi. İzmir: Duvar Yayınları.
• Erdem, M. D.; Gün, M. ve Karateke, B. (2015). İleri seviye için hazırlanan İstanbul yabancılara Türkçe öğretim setinin kültür aktarımı açısından incelenmesi. International Journal of Language Academy, 3(1), 8-17. doi:10.18033/ijla.214
• Girgin, G. K.; Oflaz, M. ve Karaman, N. (2017). Türk Cumhuriyetlerinden gelen öğrencilerin Türk mutfağı hakkındaki görüşlerinin belirlenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(5), 97-111. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mjss/issue/40513/485783
• Güldemir, O. (2014). Orta Asya’dan Cumhuriyet Dönemine Türk mutfağındaki yemeklerin değişimi: yazılı kaynaklar üzerinden bir değerlendirme. VII. Lisansüstü Turizm Öğrencileri Araştırma Kongresi, 04-05 Nisan 2014, Aydın, s. 346-358.
• Güleç, E. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında kültür aktarımı: Yedi İklim seti c1 seviyesi kitabı örneği. ROUTE, 7(6), 219-229.
• Güler, S. (2010). Türk mutfak kültürü ve yeme içme alışkanlıkları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 24-30. https://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423876631.pdf
• İşcan, A. ve Yassıtaş, T. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında kültür aktarımı: Yedi İklim Türkçe öğretim seti örneği (B1-B2 düzeyi). Aydın TÖMER Dil Dergisi, 3(1), 47-66. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/447726
• Juan, W. (2010). A content analysis of the cultural content in the EFL textbooks. Canadian Social Science. 6(5), 137-144.
• Kavanoz, S. ve Ökten, C. E. (2014). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimini hedefleyen ders kitaplarında kültür aktarımı. Turkish Studies, 9(3), 845-862. Turkish Studies, 9(3), 845-862. doi:10.7827/TurkishStudies.6173
• Komisyon. 2020a. Altın Köprü Türkçe Öğretimi Ders Kitabı A1. Bişkek: KTMÜ.
• Komisyon. 2020b. Altın Köprü Türkçe Öğretimi Ders Kitabı A2. Bişkek: KTMÜ.
• Komisyon. 2020c. Altın Köprü Türkçe Öğretimi Ders Kitabı B1. Bişkek: KTMÜ.
• Komisyon. 2020d. Altın Köprü Türkçe Öğretimi Ders Kitabı B2. Bişkek: KTMÜ.
• Komisyon. 2020e. Altın Köprü Türkçe Öğretimi Ders Kitabı C1. Bişkek: KTMÜ.
• Kutlu, A. (2015). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültürün araç olarak kullanımı: Gazi yabancılar için Türkçe öğretim seti örneği (B1-B2 seviyesi). Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(2), 697-710. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/209863
• Melanlıoğlu, D. (2008). Kültür aktarımı açısından Türkçe öğretim programları. Eğitim ve Bilim Dergisi, 33(150), 64-73.
• Memiş, M. R. (2016). Yabancı dil öğretiminde eğitim ortamı ve kültür aktarımı. Turkish Studies, 11(9), 1308-2140. doi:10.7827/TurkishStudies.9506
• Moralı, G. ve Öner, G. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe ders kitaplarında somut olmayan kültürel miras unsurlarının incelenmesi. Turkish Studies, 14(3), 1345-1357. doi.org/10.29228/TurkishStudies.30167
• Okur, A. ve Keskin, F. (2013). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültürel ögelerin aktarımı: İstanbul Yabancılar İçin Türkçe Öğretim Seti örneği. International Journal of Social Science, 6(2), 1619-1640. doi.org/10.9761/jasss_686
• Önçel, S. (2015). Türk mutfağı ve geleceğine ilişkin değerlendirmeler. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(4), 33-44. https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11421/22694/22694.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Özyılmaz, H.; Aluclu, İ. ve Akın, C.T. (2014). Mutfak kültürünün geleneksel Diyarbakır evlerine sosyal ve mekânsal yansımaları. Millî Folklor Dergisi, 26(102), 138-153.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research & evaluation methods. 3. ed. London: Sage Publications.
• Sağır, A. (2012). Bir yemek sosyolojisi denemesi örneği olarak Tokat mutfağı. Turkish Studies, 7(4), 2675-2695. doi:10.7827/TurkishStudies.3834
• Sarıkaya, E. (2019). Türk mutfak kültürünün şiire yansıması bağlamında Ravzî’nin pilav kasidesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 16, 319-327. doi:10.29000/rumelide.618932
• Şimşek, M. R. (2018). Yabancılar için İngilizce ve Türkçe ders kitaplarındaki kültürel içeriklerin karşılaştırması. Bilig, 84, 301-327. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/636403
• Talas, M. (2005). Tarihi süreçte Türk beslenme kültürü ve Mehmet Eröz’e göre Türk yemekleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 18, 273-283. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/258434
• Telc, (2013). Diller için Avrupa ortak öneriler çerçevesi, öğrenim, öğretim ve değerlendirme (2. Baskı). Almanya: Telc GmbH.
• Tuzcu, K. (2021). Türkçenin yabancılara öğretiminde öğreticilerin ana dillerine ve kültür değerlerine hâkimiyetleri meselesi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 4 (2021 Yunus Emre ve Türkçe Yılı Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Özel Sayısı), 45-55. doi:10.47948/efad.916194
• Tüm, G. ve Sarkmaz, Ö. (2012). Yabancı dil Türkçe ders kitaplarında kültürel ögelerin yeri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 448-459. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/87338
• Türkiye Maarif Vakfı (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretim programı. İstanbul: Bayem Ajans.
• Uğureli, A. (2022). Yabancılara Türkçe öğretiminde yaşayan kültürel mirasın aktarım aracı olarak Türk yemek kültürü: Yedi İklim Türkçe ders kitapları örneği. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 4(1), 71-83. doi:10.55055/mekcad.1102981
• Ünver Alçay, A., Yalçın S., Bostan, K. ve Dinçel, E. (2015). Orta Asya’dan Anadolu’ya kurutulmuş gıdalar. ABMYO Dergisi, 40, 83-93. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/750208
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. baskı). Seçkin.
• Yılmaz, F. (2012). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi ders kitaplarında kültür aktarımı. Turkish Studies, 7(3), 2751-2759. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/447726