CONTRIBUTIONS FROM TAHIR KARAUGUZ TO THE DERLEME SOZLUGU

Year 2025, Volume: 14 Issue: 1, 150 - 160, 15.03.2025

Arda Karadavut

https://doi.org/10.7884/teke.1607387

Abstract

Tahir Karauguz, known as the first journalist and printer of Zonguldak, is also a Kuvayımilliye poet, writer and politician. Karauğuz, who published eleven newspapers and five magazines throughout his press life, also published forty-one different books in the Karaelmas Printing House he founded in Zonguldak; He wrote or published nineteen of these books himself. Karauğuz, the owner of the Independence Medal, who took an active role in Zonguldak and its surroundings during the War of Independence, laid down his weapon after the declaration of the Republic and continued to serve his country with his pen. Karauğuz, a Turkist writer, played an active role in the Turkishization activities during the Language Revolution. He compiled many words from Zonguldak and its surroundings through Zonguldak People’s House and sent them to the Turkish Language Association. His works titled Guide to Pure Turkish Names, “Öz Türk Adları Kılavuzu” Experiments on Suffixes and Roots, and Tools for Language Research “Ekler Kökler Üzerinde Deneçler Dil Araştırmalarına Gereçler” also show the importance he gave to the Turkish language. In this study, the words in Karauguz’s work titled Experiments on Suffixes and Roots, and Tools for Language Research “Ekler Kökler Üzerinde Deneçler Dil Araştırmalarına Gereçler” were examined and the words that were not in the Derleme Sozlugu or not witnessed in the Zonguldak region were determined and thus it was aimed to contribute to the Derleme Sozlugu.

Keywords

Derleme Sozlugu, Karaelmas, Tahir Karauguz, Turkish Language Revolution, Zonguldak

TAHİR KARAUĞUZ’DAN DERLEME SÖZLÜĞÜ’NE KATKILAR

Abstract

Zonguldak’ın ilk gazetecisi ve matbaacısı olarak bilinen Tahir Karauğuz, aynı zamanda Kuvayımilliye mensubu bir şair, yazar ve siyasetçidir. Basın yayın hayatı boyunca on bir gazete ve beş dergi çıkaran Karauğuz, Zonguldak’ta kurduğu Karaelmas Matbaası’nda kırk bir farklı kitap basmış; bu kitapların on dokuzunu ise kendi kaleme almış veya yayımlamıştır. Millî Mücadele yıllarında Zonguldak ve çevresinde aktif görev alan İstiklal madalyası sahibi Karauğuz, Cumhuriyet’in ilanından sonra silahı bırakarak kalemiyle vatanına hizmet etmeye devam etmiştir. Türkçü bir yazar olan Karauğuz, Dil Devrimi sürecindeki Türkçeleştirme faaliyetlerinde etkin rol oynamıştır. Zonguldak Halkevi aracılığıyla Zonguldak ve çevresinden pek çok sözcük derleyerek Türk Dil Kurumuna göndermiştir. Yine yazmış olduğu Öz Türk Adları Kılavuzu, Ekler Kökler Üzerinde Deneçler, Dil Araştırmalarına Gereçler adlı eserleri de onun Türk diline verdiği önemi göstermektedir. Bu çalışmada Karauğuz’un Ekler Kökler Üzerinde Deneçler, Dil Araştırmalarına Gereçler adlı eserindeki sözcükler incelenerek bu sözcüklerden Derleme Sözlüğü’nde olmayan veya Zonguldak yöresinde tanıklanmayanlar belirlenmiş ve böylece Derleme Sözlüğü’ne katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Keywords

Derleme Sözlüğü, Dil Devrimi, Karaelmas, Tahir Karauğuz, Zonguldak

Ethical Statement

Bu makale 16-19 Kasım 2023 tarihlerinde Zonguldak’ta düzenlenen I. Uluslararası Karaelmas Disiplinlerarası Sosyal Bilimler Kongresinde sözlü olarak sunulan bildiriden genişletilerek oluşturulmuştur.

References

• Aldıbaş, Ö. (2016). Zonguldak Halkevi ve faaliyetleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü.
• Ateş, S. ve Namal, Y. (2021). Türkçü neşriyatın etkili bir örneği: Doğu Dergisi bibliyografyası. Ankara: İksad.
• Bozok, E. (2022). İlkadım’dan Büyük Taarruz’a Millî Mücadele yazınından Türk diline bir katkı: kancıklamak. Büyük Taarruz 100’üncü Yıl Dönümünde Türk’ün Zafere Yürüyüşü (ed. Seda Bayındır Uluskan, Levent Kuru, Atakan Esen, Erdal Aydın), ss. 275-286. İstanbul: Millî Savunma Üniversitesi Yayınları.
• Çil, Z. (2020). Tahir Karauğuz ve Zonguldak basınındaki yeri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Erdoğan, S. (2022). Türkiye’de “derleme sözlüğü” ile ilgili yapılan çalışmalar üzerine bir bibliyografya denemesi (1990-2021). RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (27), s. 211-226.
• Eren, M. Emin (1997). Zonguldak-Bartın-Karabük illeri ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karakaya, N. ve Danış, E. (2024). Edebiyat ve iki katlı şehir Zonguldak. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Karauğuz, T. (1936). Ekler kökler üzerinde deneçler dil araştırmalarına gereçler. Zonguldak: Karaelmas Basımevi.
• Korkmaz, Z. (1994). Bartın ve yöresi ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Küçükballı, F. N. (2015). “Gazipaşa Dillere Destan” adlı eserden Derleme Sözlüğü’ne katkılar. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (37), s. 309-370.
• Küçükballı, F. N. ve Keskin, S. (2022). Derleme Sözlüğü’ne katkı mahiyetinde yapılan çalışmalarla ilgili açıklamalı bibliyografya denemesi. The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS) 7(3), s. 382-407.
• Naldemir, L. (2018). Akın Tahir Karauğuz. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim linki: https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/akin-tahir-karauguz
• Toker, M. (2011), Derleme Sözlüğü ve Mersin ağzı sözlüğüne Tarsus yöresinden katkılar. Turkish Studies, Prof. Dr. Ramazan Korkmaz Armağanı, 6(3), s. 1229-1249.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. (2009). C I-VI, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.