Kur'ân-ı Kerîm'in Metin Bütünlüğünün Özellikleri ve Alvânî'deki Uygulamaları: Tevhid ile Muhkem ve Müteşabih Konuları Örnekliğinde

Year 2024, Volume: 8 Issue: 2, 162 - 191, 01.07.2024

Hasan Alkhattaf

https://doi.org/10.32711/tiad.1457416

Abstract

Dr. Alvânî Kur'an araştırmalarıyla ilgilenmiştir. Kendisini en çok meşgul eden meselelerden birisi Kur'an'daki metin bütünlüğüdür. Metin bütünlüğü tevhid, tezkiye ve medeniyet kavramlarında gizlidir. Alvânî bu bütünlüğü birkaç meselede temel olarak almıştır. Bunlardan öne çıkanlar tevhid ile muhkem ve müteşâbih meseleleridir. Bu çalışmanın önemi metin bütünlüğünün özelliklerini, nasıl şekillendiğini, entelektüel çalışmalar için gerekliliğini ve ona ulaştıran kuralların neler olduğunu ortaya koymaktır. Bu çalışma üç bölüme ayrılmış olup eleştirel yaklaşım başta olmak üzere çeşitli yöntemler kullanılmıştır. Bu araştırmada metin bütünlüğünün, çerçevesi tam olarak çizilmemiş bir ifade olduğu ve Alvânî'nin tevhid anlayışının, gayb ve ilâhiyat kavramları gibi birkaç kavramla karıştığı görülmektedir. Ayrıca bu çalışma Alvânî’nin muhkem ve müteşâbih kavramlarına dair deliller sunmadığını, özellikle ayetlerin bağlamının dışına çıkmak gibi birkaç hataya düştüğünü ortaya koymaktadır. Bu makalede Dr. Alvânî’nin, İbn Teymiyye’nin bu kavramları akîdevî bir yönelimle kullandığına dikkat etmeden kendisinden etkilendiği görülmektedir.

Keywords

Al-Alwani, Tevhid, Muhkem ve Müteşabih, İbn Teymiyye, Metin Bütünlüğü

Alwani Monotheism, the Definitive, and the Ambiguous as Examples

Abstract

Dr. Al-Alwani focused on Quranic studies, particularly on the structural unity within the Quran, which he found essential to issues like monotheism and the interpretation of clear and ambiguous verses. His work highlighted the structural unity in terms of monotheism, purification, and development, using this unity as a basis for several issues, notably the concepts of monotheism and the differentiation between clear and ambiguous verses. The significance of the study lies in revealing the features of this unity and its formation. What is their significance for intellectual reviews? What are the controls for accessing them? The study was divided into three sections and used several methodologies, most notably the critical approach. It was revealed that Al-Alwani's concept of structural unity was undisciplined, and his understanding of monotheism was confused with other concepts like the metaphysical and divine. The study also noted that he did not provide evidence for his interpretations and made several errors, particularly in exceeding the context of the verses. Additionally, it was found that Al-Alwani was influenced by Ibn Taymiyyah, without realizing that Ibn Taymiyyah's concepts were shaped by doctrinal orientation.

Keywords

Al-Alwani, Monotheism, the Definitive and the Ambiguous, Ibn Taymiyyah, Structural Unity

"قضيتا التوحيد والُمحكم والمتشابَه نموذجاً " ملامح الوحدة البنائية للقرآن الكريم وتطبيقاتها عند العلواني

Abstract

اهتم الدكتور العلواني بالدراسات القرآنية، ومن أبرز القضايا التي شغلته الوحدة البنائية في القرآن، والوحدة البنائية تكمن في التوحيد والتزكية والعمران، وجعل هذه الوحدة أساسا لقضايا عدة ومن أبرزها قضية التوحيد وقضية المُحكم والمتشابه، تكمن أهمية الدراسة في الكشف عن ملامح الوحدة البنائية وكيف تتشكل؟ وما أهميتها للمراجعات الفكرية؟ وما الضوابط للوصول إليها، وقد قسّمت الدراسة إلى ثلاثة مباحث، واستعملت عدة مناهج ومن أبرزها المنهج النقدي
وقد تبين من الدِّراسة أن الوحدة البنائية عند العلواني مفهوم غير منضبط، كما تبين أن مفهوم التوحيد عنده اختلط بين عدة مفاهيم كمفهوم الغيبيات والإلهيات، وتبين من الدراسة أنه لم يقدمّ أدلة على فهم المحكم والمتشابه، ووقع في أخطاء عدة وأبرزها تجاوز السياق الوارد في الآيات.
وظهر من الدِّراسة أن العلواني تأثر بابن تيمية، مع عدم انتباه الدكتور العلواني أن هذه المفاهيم عند ابن تيمية جاءت وفق توجه عقدي..

Keywords

العلواني, التوحيد, المحكم والمتشابه, ابن تيمية, الوحدة البنائية

References

• İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdilhalim. Beyânü telbîsi’l-Cehmiyye. thk. Mecmûʻa mine’l-muhakkikîn. Riyad: Mecmaʻu’l-Meliki’l-Fehd li Tıbâʻati’l-Mushafi’ş-Şerîf, 1. Basım, 1426/2006.
• İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdilhalim. Minhâcü’s-sünneti’n-nebeviyye fî nakzi kelâmi’ş-Şiʻa ve’l-Kaderiyye. thk. Muhammed Reşad Sâlim. Riyad: Câmiʻatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye,1. Basım, 1986.
• İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdilhalim. Mecmûʻu’l-fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım. Riyad: Mecmaʻu’l-Meliki’l-Fehd li Tıbâʻati’l-Mushafi’ş-Şerîf, 2004.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dârü’t-Tûnisiyye li’n-neşr, 1984.
• el-Eşʻarî, Ali b. İsmâil. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve’htilâfü’l-musallîn. thk. Helmuth Ritter. Almanya: Dâru Franz Şitayz, 3. Basım, 1980.
• el-Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib. el-İnsâf fîmâ yecibu itikadühü ve lâ yecûzü’l-cehlü bihî. thk. Muhammed Zâhid Kevserî. Mısır: el-Mektebü’l-Ezheriyye, 2. Basım, 2000.
• el-Bağdâdî, Ebû Mansûr. Usûlü’d-dîn. thk. Ahmed Şemsüddîn. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1. Basım, 2002.
• et-Tirmizî, Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd. Mısır: Matbaatü Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 2. Basım, 1975.
• el-Cüveynî, Abdülmelik. Lümeʻü’l-edille fî kavâʻidi ehli’s-sünne ve’l-cemaʻa. thk. Fevkıyye Hüseyin Mahmûd. Mısır: ʻAlemü’l-Kütüb, 2. Basım, 1987.
• el-Hattâf, Hasan. “Simâtü’l-Kelâmi’l-Mâtürîdiyyi fî Mutûni’l-Müteehhirîn: et-Teftâzânî ve’l-Kemâl b. el-Hemmâm nemûzecen”. Mecelletü Câmiʻati’l-Enbâr 14/4 (Kânûnü’l-Evvel-2003), 96.
• el-Hattâf, Hasan. es-Sıfât el-ilâhiyye ʻinde’l-Eşʻarî . Tunus: Câmiʻatü-z-Zeytûne, el-Maʻhedü’l-Aʻlâ li Usûli’d-Dîn, Risâletü mâcistîr, 1999.
• et-Tahâvî, Ebû Caʻfer. el-ʻAkîdetü’t-Tahâviyye. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 1995.
• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Muʻcemü’l-müfehres li elfâzi’l-Kurâni’l-kerîm. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 1364/1945.
• el-Alvânî, Tâhâ Câbir. Efelâ yetedebberûne’l-Kurân meʻâlim menheciyye fî’t-tedebbür ve’t-tedbîr. Kahire: Dârü’s-Selâm, 2010.
• el-Alvânî, Tâhâ Câbir. İbn Teymiyye ve İslâmiyyetü’l-maʻrife. Ürdün: el-Maʻhedü’l-ʻÂlemî li’l-Fikri’l-İslâmî, 1415/1995.
• el-Alvânî, Tâhâ Câbir. Ezmetü’l-insân ve devrü’l-Kurâni’l-kerîmi fi’l-halâsi minhâ. Beyrut: Dârü’ş-Şurûk, 2005.
• el-Alvânî, Tâhâ Câbir. et-Tevhîd ve’t-tezkiye ve’l-ʻumrân. Beyrut: Dârü’l-Hâdî, 1. Basım, 2003.
• el-Alvânî, Tâhâ Câbir. el-Vahdetü’l-binâiyye li’l-kurâni’l-mecîd. Kahire: Mektebetü’ş-Şurûki’d-Devliyye, 2006.
• el-Alvânî, Tâhâ Câbir. Meʻâlimu fi’l-menheci’l-Kurânî. Mısır: Dârü’s-Selâm li’t-Tıbâʻa ve’n-Neşr ve’t-Terceme, 1. Basım, 2010.
• el-Alvânî, Tâhâ Câbir. Nahve menheciyyetin maʻrifiyyetin Kurâniyyetin. Beyrut: Dârü’l-Hâdî, 1. Basım, 2004.
• el-Alvânî, Tâhâ Câbir. Nahve mevkıfin Kurâniyyin min işkâliyyeti’l-muhkem ve’l-müteşâbih. Kahire: Dârü’s-Selâm li’t-Tıbâʻa ve’n-Neşr ve’t-Terceme, 2010.
• el-Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed. el-İktisâd fi’l-iʻtikâd. thk. Abdullah Muhammed el-Halîlî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1. Basım, 2004.
• el-Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-ʻAyn. ed. Mehdî el-Mahzûmî-İbrâhim es-Sâmerrâî, b.y.: Dâr ve Mektebetü’l-Hilâl, ts.
• el-Hemedânî, Kâdî Abdülcebbâr. Tesbîtü delâili’n-nübüvve. thk. Abdülkerîm Osman. Beyrut: Dârü’l-ʻArabiyye.
• el-Hemedânî, Kâdî Abdülcebbâr. et-Tenebbuât ve’l-muʻcizât. thk. Mahmûd Muhammed Kâsım, mürâcaʻât: İbrâhim Medkûr, işrâf: Tâhâ Hüseyin. b.y.: y.y., ts.