The Influence of Individual and Societal Experiences on the Poetic Structure of the Jahiliyyah Period: The Case of Bishr b. Abi Khazim

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 98 - 124, 28.03.2025

İshak Durmuş

https://doi.org/10.32711/tiad.1585457

Abstract

The poetry of the Jahiliyyah period is often conveyed alongside the story of the event that inspired the poem. This highlights the deep connection poets had with life and shows that their poetry was nourished by real-life experiences. To emphasize this aspect of Jahiliyyah poetry, the works of one of the prominent poets of the period, Bishr b. Abi Hazim, were examined. Poems related to the topic were identified in the poet's diwan and analyzed within a thematic context. In Bishr’s poetry, the profound impact of individual and societal events is evident, reflecting the emotional and social dimensions of the events he experienced or witnessed. For instance, his elegies for his brother Sumayr’s death convey deep loss and grief, while his satirical poems criticizing the Banu Ja‘far tribe for their behavior against social norms underscore the social significance of the eman agreement. His poetry on the Nisar and Jifar wars, marked by themes of hamasah (heroism), depict the valor of his tribe, reflecting Arab war culture and intertribal rivalry. Additionally, after the defeat at the Battle of Zahru’d-Dahna, his shift to praising Aws b. Harith, whom he had previously satirized, reveals the influence of events on the poet’s choice of themes. In conclusion, considering this study alongside others, it can be said that individual and societal experiences held a significant place in Jahiliyyah poetry, and poetry served as an important medium for poets of the time to convey notable events.

Keywords

Arabic Language and Rhetoric, Jahiliyyah Poetry, Bishr b. Abi Khazim, Nisar, Jifar, Zahr al-Dihna

Bireysel ve Toplumsal Yaşanmışlıkların Cahiliye Dönemi Şiir Nazmına Etkisi: Bişr b. Ebî Hâzim Örneği

Abstract

Cahiliye dönemi şiiri, genellikle şiirin yazılmasına sebep olan olayın hikâyesiyle birlikte aktarılmıştır. Bu durum, şairlerin hayatla olan derin bağını ve şiirlerinin gerçek yaşam deneyimlerinden beslendiğini göstermektedir. Cahiliye şiirinin bu yönüne dikkat çekmek amacıyla, dönemin önemli şairlerinden Bişr b. Ebî Hâzim’in şiirleri incelenmiştir. Şairin divanında konuyla ilgili şiirler tespit edilmiş ve tematik bir bağlamda analiz edilmiştir. Bişr’in şiirlerinde, bireysel ve toplumsal olayların derin izleri görülmekte ve yaşadığı ya da tanık olduğu olayların duygusal ve sosyal bir boyut kazandığı anlaşılmaktadır. Örneğin, kardeşi Sümeyr’in ölümü üzerine yazdığı mersiyelerde kayıp ve keder derinden hissedilirken, toplumsal normlara aykırı davranışları nedeniyle Beni Câfer kabilesini eleştirdiği hiciv şiirleri, eman akdinin toplumsal önemini vurgulamaktadır. Nisâr ve Cifar savaşlarında hamâse temalarıyla kabilesinin kahramanlıklarını tasvir eden şiirleri, Arap savaş kültürünü ve kabileler arasındaki rekabeti yansıtmaktadır. Ayrıca, Zahru’d-Dehnâ Savaşı’ndaki yenilginin ardından önceden hicvettiği Evs b. Hâris’e methiye yazması, olayların şairin şiir temalarına olan etkisini ortaya koymaktadır. Sonuç olarak bu örnek incelemenin yanında başka çalışmalarda dikkate alındığında Cahiliye şiirinde bireysel ve toplumsal yaşanmışlıkların derin bir yer tuttuğu ve şiirin o dönemin şairleri tarafından yaşanılan kayda değer olayları aktarmada önemli bir araç olarak kullanıldığı söylenebilir.

Keywords

Arap Dili ve Belagati, Cahiliye Şiiri, Bişr. b. Ebî Hâzim, Nisâr, Cifâr, Zahru’d-Dehnâ

References

• Asmaî, Ebû Saîd Abdülmelik b. Kureyb b. Ali el-. Fuhûletu’ş-şuarâ. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Cedîd, 1980.
• el-Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Ensâbu’l-eşrâf. thk. Suheyl Zekkâr, Riyâd ez-Ziriklî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Fikr, 1417/1996.
• Çetin, Nihad M. Eski Arap Şiiri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1973.
• ed-Dabbî, el-Mufaddal b. Muhammed b. Yaʿlâ b. Sâlim. el-Mufaddaliyyât. thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Abdusselâm Muhammed Hârûn. Kahire: Dârü’l-Maârif, 6. Basım, ts.
• Durmuş, İsmail. “Şiir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/144-154. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Ebû Hilâl el-ʿAskerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. ʿAbdullâh. Cemheretu’l-emsâl. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Ebû İbrâhîm el-Fârâbî, Ebû İbrâhîm İshâk b. İbrâhîm b. el-Huseyn el-Fârâbî. Muʿcemu Dîvâni’l-Edeb. thk. Ahmed Muhtâr ʿUmer. 4 Cilt. Kahire: y.y., 2003.
• Ebû Nasr el-Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd el-Cevherî el-Fârâbî. Tâcu’l-Luğa ve Sıhâhu’l-ʿArabiyye. thk. Ahmed ʿAbdulğafûr ʿAttâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ʿİlm li’l-Melâyîn, 1407/1987.
• Ebû Şüreyh, Evs b. Hacer b. Attâb et-Temîmî. ed-Dîvân. thk. Muhammed Yûsuf Necm. Beyrut: Dâru Beyrut, 1400/1980.
• Ebû Ubeyde, Ma‘mer b. el-Müsennâ. Kitâbu’n-Nakâid nakâidu Cerîr ve’l-Ferezdak. thk. Halîl Umrân Mansûr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1425/2004.
• Ebû Ubeyde, Ma‘mer b. el-Müsennâ. Şerhu nekâizu Cerîr ve’l-Ferezdak. thk. Muhammed İbrâhim Huvver, Velid Mahmûd Hâlis. Ebûzabî: el-Mecmaü’s-Sekafi, 1994.
• Ebû Zeyd el-Kureşî, Muhammed b. Ebî’l-Hattâb. Cemheretu eşʿâri’l-ʿArab. thk. ʿAli Muhammed el-Bicâdî. Kahire: Dâru Nehdati Mısr, 1967.
• Ebû ʿUbeyd el-Bekrî, Ebû ʿUbeyd ʿAbdullâh b. Abdilʿazîz el-Endelusî. Muʿcemu me’staʿceme min esmâi’l-bilâd ve’l-mevâdiʿ. 4 Cilt. Beyrut: ʿÂlemü’l-Kütüb, 1403.
• Ebû ʿUbeyd el-Bekrî, Ebû ʿUbeyd ʿAbdullâh b. Abdilʿazîz el-Endelusî. Semtu’l-leʾâlî fî şerhi Emâli’l-Kâlî. thk. ʿAbdulʿazîz el-Meymenî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
• Ebû’l-Haccâc el-Eşʿârî, Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm eş-Şâfiʿî. et-Taʿrîf bi’l-ensâbi ve’t-tenvîh bi zevî’l- ahsâb. b.y.: y.y., ts.
• Ebu’l-Haccâc, Yusuf b. Yebkâ b. Yes‘ûn. el-Misbâh li mâ ‘utime min şevâhi’l-Îzâh. thk. Muhammed b. Hamûd ed-Da‘cânî. Medine: el-Câmiʿatu’l-İslâmiyye, 1424/2003.
• Emîn, Fevzî Muhammed. Şi‘ru Bişr b. Ebî Hâzım ru’ye târîhiyye fenniyye. İskenderiye: Dâru’l-Marifeti’l-Câmiiyye, 2008.
• Ersönmez, Hüseyin - Özden, Yasin. “Câhiliye Dönemi Arap Şiirinde Mersiyenin İlk Örnekleri: Besûs Savaşı Çerçevesinde Mühelhil b. Rebîa’da Mersiye Teması”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (15 Haziran 2023), 84-96. https://doi.org/10.32955/neu.ilaf.2023.9.1.06
• el-Esedî, Bişr b. Ebi Hâzim. ed-Dîvân. thk. İzzet Hasan. Dımeşk: Matbû‘âtu Müdiriyyeti İhyâi’t-Türâsi’l-Kadîm, 1379/1960.
• el-Esved el-Ğundicânî, Ebû Muhammed el-Hasan b. Ahmed el-ʾAʿrâbî. Esmâu Haylu’l-ʿArab ve Ensâbihâ ve Zikru Fursânihâ. thk. Muhammed ʿAlî Sultânî. Dımaşk: y.y., 1427/2007.
• el-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. el-Herevî. Tehzîbu’l-luğa. thk. Muhammed ʿAvd Mirʿab. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâssi’l-ʿArabî, 2001.
• İbn Dureyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen b. Dureyd el-Ezdî. Cemheretu’l-luğa. thk. Remzî Munîr Baʿlebekkî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ʿİlm li’l-Melâyîn, 1408/1987.
• İbn Esîr, Ebû’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târîh. ed. Ömer Abdü’s-Selâm Tedmürî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1997.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed ʿAlî b. Ahmed el-Endelusî. Cemheretu Ensâbi’l-ʿArab. thk. Abdusselâm Muhammed Harûn. Mısır: Dâru’l-Maârif, 1962.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe Dîneverî. eş-Şiʿr ve’ş-şuʿarâʾ. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1423.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed ʿAbdullâh b. Muslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. el-Meʿânî’l-kebîr fî ebyâti’l-Meʿânî. thk. Sâlim el-Kerenkevî v.dğr. 3 Cilt. Haydarabad: Dâiratu’l-Meʿârifi’l-Osmâniyye, 1368/1949.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Muhammed b. Mukerrem b. ʿAlî Cemâluddîn b. Manzûr er-Ruveyfiʿî. Lisânu’l-ʿArab. Beyrut : Dâru Sadır, 1993.
• İbn Reşîk el-Kayravânî, Ebû Alî el-Hasan b. Reşîk el-Kayravânî el-Ezdî. el-ʿUmde fî mehâsini’ş-şiʿr ve âdâbihi. thk. Muhammed Muhyî’d-Dîn ʿAbdulhamîd. 2 Cilt. b.y.: Dâru’l-Cîl, 1401/1981.
• İbn Sellâm el-Cumahî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Sellâm. Tabakâtu fuhûli’ş-şuʿarâ. thk. Mahmûd Muhammed Şâkir. 2 Cilt. Cidde: Dâru’l-Medenî, ts.
• İbn Sîde, Ebû el-Hasan ʿAlî b. İsmail b. Sîde el-Mursî. el-Muhkem ve’l-muhîtu’l-aʿzam. thk. ʿAbd el-Hamîd Hendâvî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1421/2000.
• İbnu’l-Kelbî, Ebû’l-Munzir Hişâm b. Muhammed el-Kelbî. Cemheretu’n-neseb. thk. Hasan Nâcî. Beyrut: ʻÂlimu’l- Kütüb, 1423/2003.
• İbnu’s-Sikkît, Ebû Yûsuf Yaʿkûb b. İshâk. Islâhu’l-Mantık. thk. Muhammed Marʿab. b.y.: y.y., 1423/2002.
• İbnu’ş-Şecerî, Diyâu’d-Dîn Ebû’s-Saʿâdât Hibetu’llâh b. ʿAlî b. Hamza. Muhtârâtu şuʿarâi’l-ʿArab. 3 Cilt. Mısır: Matbaʿatu’l-İʿtimâd, 1344/1925.
• Kudâme b. Caʿfer, Ebû’l-Ferec Kudâme b. Caʿfer el-Bağdâdî. Nakdu’ş-şiʿr. İstanbul: Matbaʿatu’l-Cevâʿîb, 1302/1885.
• el-Meydânî, Ebû’l-Fadl Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm en-Nîsâbûrî. Mecmaʿu’l-Emsâl. thk. Muhammed Muhyi’d-Dîn ʿAbdulhamîd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, ts.
• el-Muberred, Ebû’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd el-Ezdî. el-Kâmil fî’l-Luğa ve’l-Edeb. thk. Muhammed Ebû’l- Fadl İbrâhîm. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1417/1997.
• el-Muhsin b. ʿAlî et-Tenûhî, Ebû ʿAlî el-Muhsin b. ʿAlî b. Muhammed b. Ebî’l-Fehm Dâvûd et-Tenûhî el-Basrî. el- Mustecâd fî fiʿlâti’l-ecvâd. b.y.: y.y., ts.
• es-Sâhib, Ebû’l-Kâsım İsmail b. ʿAbbâd et-Tâlikânî. el-Muhît fî’l-luğa. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1414.
• es-Seʿâlibî, Ebû Mansûr ʿAbdülmelik b. Muhammed b. İsmâîl. Simâru’l-Kulûb fî’l-Mudâf ve’l-Mensûb. b.y.: y.y., ts.
• eş-Şimşâtî, Ebû’l-Hasen ʿAlî b. Muhammed b. el-Mutahhar el-ʿAdevî. el-Envâr ve mehâsinu’l-eşʿâr. b.y.: y.y., ts. Tayyib, Muhammed Süleyman. Mevsû‘atu’l-kabâili’l-‘Arabiyye: buhûsun meydâniyye ve târîhiyye. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 1421-1431.
• et-Tebrîzî, Ebû Zekeriyyâ el-Hatîb Yahyâ b. Ali b. Muhammed. Şerhu ihtiyârâti’l-Mufaddal. thk. Fahreddin Kabave. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1407/1987.
• Yıldırım, Kadri. “Eyyâmu’l-Arab (Arap Savaşları) Bağlamında Zûkâr Savaşı ve Şiirleri Üzerine Bir İnceleme”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 8/2 (01 Ekim 2008), 125-154.
• ez-Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. ʿAmr. el-Mustaksâ fî Emsâli’l-ʿArab. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l- ʿİlmiyye, 1987.
• ez-Ziriklî, Hayreddin b. Mahmûd b. Muhammed b. Ali b. Faris. el-A‘lâm liz’-Ziriklî. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyin, 2002.