Muhammed Emîn eş-Şirvânî ve Şerhuʼl-Beyteyniʼl-Meşhûrateyn Risalesiʼnin Tahkîk ve Çevirisi

Year 2020, Volume: 7 Issue: 1, 383 - 408, 30.06.2020

Kamran Abdullayev

https://doi.org/10.33718/tid.661225

Abstract

Muhammed Emîn eş-Şirvânî XVI. Asırda yaşamış bilim adamlarının en önemlilerinden biridir. Eğitiminin tamamını Kuzey Azerbaycanʼda alan müellif, hayâtının geri kalan kısmını Osmanlı Devletiʼnde geçirmiş ve İstanbulʼda vefât etmiştir. Tefsîr, mantık, akâid, Arap Dili ve diğer alanlarda yaklaşık otuz eser telîf etmiş müellifin bazı eserleri henüz yeni bulunulmuştur. Eş-Şirvânî hakkında makâle, tez ve kitap olarak çok sayıda çalışma yapılmış olsa da müellifin Azerbaycanʼda nerelerde eğitim aldığı, nisbesi ve ailesi gibi bazı konular hakkında bilgi verilmemiştir. Çalışmada eş-Şirvânîʼnin nisbesi çeşitli yazma eserlere istinâd edilerek açıklığa kavuşturulmuştur. Aynı zamanda müellifin kaynaklarda belirtilmeyen bazı eserleri kısaca tanıtılmıştır. Müellifin Şerhuʼl-Beytenyiʼl-Meşhûrateyn risâlesi Kütüphâne-yi Meclis-i Şûrâ-yı Millî ve Süleymâniye nüshaları esas alınarak tahkîk ve tercüme edilmiş, risâle hakkında kısaca değerlendirme yapılmıştır. Makâlenin amacı Muhammed Emîn eş-Şirvânîʼnin bazı müelliflerce hatâlı tanıtılan nisbesini açıklığa kavuşturmak, literatüre belli olmayan eserlerini tanıtmak ve Şerhuʼl-Beyteyn risâlesini farklı bir nüshayla tahkîk ve tercüme etmektir.

Keywords

Arap Dili, Şirvan, Şerh, eş-Şirvânî, Ağdaş, Şerhu'l-Beyteyn

References

• Aksarâyî, Cemâleddîn Muhammed b. Muhammed. Hâlluʼl-Mûcez fî Şerhiʼl-Kânûn fiʼt-Tıb, İstanbul, Râğıp Paşa Kütüphânesi, no. 954.
• Allahverdi, Reyhan Şahin. Kafkasya Fâtihi Özdemiroğlu Osman Paşa (İstanbul, Çamlıca, 2016).
• Azizbeyova, P. E. Azərbaycan Milli Geyimləri, Moskova, İsskusstvo Neşriyyâtı, 1972.
• Çelik, Ömer, “Muhammed Emîn b. Sadruddîn eş-Şirvânîʼnin Hayâtı, İlmî Kişiliği ve Eserleri”, Marmara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/1, (1997), 211-224.
• Eyyub, b. Molla Çelebi. el-İcâze, Riyad, Mektebetü Muhammed b. Abdulaziz, no. 4346.
• Fığlalı, Ethem Ruhi, “İbn Sadruʼd-Din eş-Şirvânî ve İtikâdi Mezhepler Hakkındaki Türkçe Risâlesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24/1, (1981), 249-276.
• Karahan, Abdülkâdir, “İtikat Mezhepleri Üzerine Türkçe Bir Yazma: Tercümânüʼl-Ümem”, İstanbul Yüksek İslam Ensitüsü Dergisi 1/1, (1963), 5-46.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Muʽcemuʼl-Müellifîn, Beyrut, Mektebetüʼl-Müsennâ, 1414/1993.
• Mʻalkarâvî, Muhammed b. Osmân b. Mustafa. el-İcâze, İstanbul, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi, no. 952.
• Nuveyhid, Adil. Muʽcemuʼl-Müfessirîn, Beyrut, Müessesetu Nuveyhid es-Sekâfiyye, 1409/1988.
• Müsküri, Yusuf. Beyânuʼl-Esrâr liʼt-Tullâb, Ankara, Tarih, Dil, Coğrafya Kütüphanesi, no. 450/3.
• Süreyyâ, Mehmed. Sicill-i Osmânî, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Şerifli, Kamandar. Abdulgani Efendi Nuhavi Halisekarızade Kitabhanasının Katalogu, Bakı: Nurlan, 2009.
• Şirvânî, Muhammed Emîn. el-Fevâiduʼl-Hâkâniyye, İstanbul, Köprülü Yazma Eser Kütüphanesi, Mehmet Asım Bey Koleksiyonu, no. 34 MA 469/1.
• Şirvânî, Muhammed Emîn. Mecmûa-i Kasâid, Kahire, Hidiv Kütüphânesi Türkçe Yazmaları, no. 9125/21.
• Şirvânî, Muhammed Emîn. Şerhu Cihetiʼl-Vahde, Riyad, Mektebetuʼl-Melik Abdulazîz el-ʻÂmme, no. 2886.
• Şirvânî, Muhammed Emîn. Şerhuʼl-Beyteyniʼl-Meşhûrateyni ʻAynâni ʻAynâni, İran, Kütüphâne-i Meclis-i Şûrâ-yı Millî, no. 1385.
• Şirvânî, Muhammed Emîn. Şerhuʼl-İstiʻârât, Almanya, Leipzig Üniversitesi Kütüphânesi, no. BL 63 vr.
• Şirvânî, Muhammed Emîn. Ta'lika alâ Envâri't-Tenzîl ve Esrâri't-Te'vîl, Afyon, Gedik Ahmet Paşa İl Halk Kütüphânesi, no. 03 GEDİK 17300.
• Şirvânî, Muhammed Emîn. Tefsîru Sûretiʼl-Feth, Saraybosna, Gâzi Hüsrev Bey Kütüphânesi, İslam Elyazmaları Koleksiyonu, no. 1318/2.
• Eş-Şirvânî, Risâle fî Beyâniʼl-Firakiʼd-Dâlle, Ankara, Adnan Ötüken İl Halk Kütüphânesi, no. 06 HK 2718.
• Eş-Şirvânî, Hâşiye, Tahran, Asitân-ı Kuds-i Rızavî Kütüphanesi, no. 37105.
• Ziriklî, Hayruddîn. el-Aʽlâm, Beyrut, Dâruʼl-ʽİlm liʼl-Melâyîn, 2002.
• Zeynalov, Cahangir. Şirvanşahlar Yurdu, Bakı, Elm və Təhsil, 2019.