ÇANAKKALE AYVACIK KÖYLERİNDE TÜRKMEN GİYİM KUŞAMI ÜZERİNE DİL-KÜLTÜR, FOLKLOR BAĞLAMINDA BİR DEĞERLENDİRME

Year 2023, Issue: 105, 151 - 173, 29.03.2023

Minara Guliyeva

Abstract

Toplum kültürünün en önemli göstergelerinden biri olan geleneksel giyim kuşam, bir milletin milli kültürünü, inançlarını, geleneksel örf ve adetlerini, yaşam tarzlarını simgeler ve kimliğinin oluşmasında önemli bir rol oynar. Geleneksel giyim kuşam, yöresel özellikler taşıdıklarından genellikle resmi bayramlarda, kutlamalarda, kurtuluş günlerinde, şenliklerde, festivallerde ve ilimizin temsil edildiği hemen her yerde sergilenmektedir. Geçmişten günümüze yörenin taşımış olduğu kültürel birikimin somut bir göstergesi olan bu kıyafetlerin sergilenmesi günümüzde önemlerini daha da artırmaktadır.
Çanakkale Ayvacık köylerinde yaşayan Türkmenlerin özel günlerde, düğünlerde, törenlerde, şenliklerde geleneksel kıyafetlerini kullandığı bilinmektedir fakat Çanakkale Ayvacık köylerinde Türkmen giyim kuşamı konusunda literatürde çok az araştırma yapıldığı gözlemlenmiştir. Bu amaçlar doğrultusunda Türkmen giyim kuşamının belirlenebilen örneklerini bilimsel yöntemlerle belgelemek, arşivlemek, günümüz insanı ve gelecek nesillere tanıtmak, onların giyim kuşamı bakımından değerlerini ortaya koymak amacıyla araştırılması hedeflenmiştir.
Türkmenlerin yaygın olarak yaşadıkları Çanakkale’ye bağlı Ayvacık köylerinde (Güzelköy, Çiftlik köy) alan araştırması yapılarak giyilen Türkmen gelin ve kadın giysileri araştırılmış; isimleri birer birer tespit edilip tanımlanmıştır. Yapılan alan araştırması sonucunda giyim kuşam; başa giyilenler, sırta giyilenler, ayağa giyilenler, aksesuarlar şeklinde tespit edilerek, kullanma biçimleri, sembolik anlamları, ne şekilde hazırlandıkları, hangi durumlarda kimler tarafından giyildikleri açıklanmıştır. Bu bağlamda araştırmada, Çanakkale Ayvacık köyleri örneklerinden hareketle giyim kuşama ad verilmesi ile ilgili hususlar; folklor, sosyo-kültürel durum ve anlambilim perspektifinde değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Bu araştırma ile Türkmen giyim kuşamının genel özelliklerinin ortaya konulması ve bu değerlerin yaşatılması açısından konu “Çanakkale Ayvacık Köylerine İlişkin Bazı Bilgiler ve Hıdırellez Şenliği”, “Metin; Doku, Bağlam ve Anlambilim Perspektifinde Türkmen Giyim Kuşam Adlarına Bakış”, “Sosyo-Kültürel Bağlamda Türkmen Giyim Kuşamı ve Sürdürebilirliği Üzerine Tespitler” başlıkları altında incelenmiştir. Araştırmada, Çanakkale ili Ayvacık ilçesi Güzelköy ve Çiftlik köyünde görülen Türkmen giyim kuşamının zenginliğini gösteren örnekler sunulmuştur. Bu örneklerin Çanakkale’ye bağlı Ayvacık köylerinde zamanla yaşam biçimlerinin değişmesiyle giyim kuşamda da farklılaşmalar yaşandığı, yeni kuşağın Türkmen giyim kuşamına ait özellikleri yeterince tanımaması talebin azalmasında etkili olduğu gözlemlenmiştir. Çalışma sürecinde hem bölge tanıtımına hem de nesiller arasındaki kültürel aktarımın sağlanmasına yardımcı olacağını düşünerek Türkmen giyim kuşamının önemi, güncel durumu ve sürdürebilirliği bakımından konu ele alınmıştır.

Keywords

Çanakkale, Ayvacık Köyleri, Türkmen Giyim Kuşamı, Folklor, Maddi Kültür

AN EVALUATION ON TURKMEN CLOTHING IN THE VILLAGES OF AYVACIK, ÇANAKKALE, IN THE CONTEXT OF LANGUAGE-CULTURE, FOLKLORE

Abstract

Traditional clothing, which is one of the most important indicators of social culture, symbolizes the national culture, beliefs, traditional customs and traditions of a nation, and plays an important role in the formation of its identity. Since traditional clothing has local characteristics, it is usually exhibited in official holidays, celebrations, liberation days, festivities, festivals and almost everywhere where our city is represented. The exhibition of these clothes, which is a concrete indicator of the cultural accumulation that the region has carried from the past to the present, increases its importance even more today.
It is known that Turkmen living in Çanakkale Ayvacık villages use their traditional clothes on special occasions, weddings, ceremonies and festivals, but it has been observed that very little research has been done in the literature on Turkmen clothing in Çanakkale Ayvacık villages. In line with these purposes, it is aimed to research the identifiable examples of Turkmen clothing in order to document and archive with scientific methods, to introduce them to today's people and future generations, and to reveal their values in terms of clothing.
Turkmen brides and women's clothes were researched by conducting field research in Ayvacık villages (Güzelköy, Çiftlik village) of Çanakkale, where Turkmen live widely; their names will be identified and defined one by one. As a result of the field research, clothing; It were determined as what were worn on the head, on the back, what were worn on the feet, as accessories, and it were explained how they are used, their symbolic meanings, how they were prepared, and by whom they were worn in which situations. In this context, in the research, the issues related to naming clothing, based on the examples of Çanakkale Ayvacık villages; folklore, socio-cultural situation and were evaluated in the perspective of semantics.
With this research, in terms of revealing the general characteristics of Turkmen clothing and keeping these values alive, the subject is “Some Information About Çanakkale Ayvacık Villages and Hıdırellez Festival”, “Text; 'Tissue; 'A Look at Turkmen Clothing Names in the Perspective of Context and Semantics' has been examined under the headings of "Turkmen Clothing and Sustainability in Socio-Cultural Context". In the research, examples showing the richness of Turkmen clothing in Güzelköy and Çiftlik village of Ayvacık district in Çanakkale are presented. It has been observed that in these examples, in Ayvacık villages of Çanakkale, there have been differentiations in clothing with the change of lifestyles over time, and that the new generation's lack of familiarity with the characteristics of Turkmen clothing has been effective in the decrease in demand. Considering that it will help both the promotion of the region and the cultural transfer between generations, the subject has been discussed in terms of the importance, current status and sustainability of Turkmen clothing.

Keywords

Çanakkale, Ayvacık Villages, Turkmen clothing, Folklore, Material Culture

References

• Tansuğ, Sabiha. Türkmen Giyimi. Ak Yayınları Türk Süsleme Sanatları serisi: 9, 1985.
• Atlıhan, Şerife. “Halk Kültürü Ögelerinden Olan Geleneksel Giyim-Kuşam Konusunda bir Bölgede Yapılan Araştırma”, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildiri Kitabı, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, s. 66-73, 1997.
• Oğuz, M. Öcal. “Ulusal Kalıtın Küreselleştirilmesi ve Türk El Sanatları”, Milli Folklor Dergisi (2002)., C: 7, S: 54, s. 5-10.
• Hall, Edward T. Beyond Culture. New York: Anchor Books Doubleday, 1976.
• Kahveci, M.; “21. Yüzyıla Girerken Geleneksel Türk El Sanatları”, Folkloristik, Pars Yılı, 387-397, Türkiye, 1998.
• Öztürk, İsmail. “Türk El Sanatlarının Günümüzdeki Durumu, Tarihçe, Sorunlar, Öneriler”, Sanat Dergisi (2005), (7), 67-75.