Elif-nâmeler, mısra, beyit ya da bentlerin ilk harfleri alt alta sıralandığında elif harfinden yâ harfine ya da yâ harfinden elife kadar elifbâ sırasını takiben yazılmış şiirler olup bunlardan düvâz-nâme temalı elif-nâmeler ise başta Hz. Ali olmak üzere ehlibeyit, On İki İmamların övgüsü üzerine kaleme alınmışlardır. Bu çalışmanın konusu olan Elif-nâme ise Ehlî mahlaslı bir şair tarafından düvâz-nâme tarzında yazılmıştır. Söz konusu Elif-nâme, Topkapı Sarayı Müzesi Yazma Eserler Kütüphanesi’nde Hazine Kitaplığı 1067 numarada kayıtlı Mecmû’a-ı Eş’âr’ın 52b-53b yaprakları arasında kayıtlıdır. Osmanlı Devleti’nin çeşitli vilayetlerinde müderrislik ve kadılık yaptığı bilinen Tayyib-zâde Ehlî’nin (ö. 1600-01) tezkirelerde tasavvuf temayülünün olduğu yazılmışsa da bu temayülün hangi yöne olduğuna dair bir bilgi verilmemiştir. Ehlî’nin tasavvufi eğiliminin izini sürmek adına çeşitli mecmua ve cönklerde taramalar yapılmış, neticede Ehlî’nin daha çok âşıkâne şiirler yazdığı görülmüştür. Kesin bir yargıya varılmamakla birlikte elimizdeki Elif-nâme’nin biyografik kaynaklarda ismi geçmeyen ancak Alevi-Bektaşi tarikatine intisabı muhtemel olan başka bir Ehlî mahlaslı şaire ait olma ihtimali bulunmaktadır. Makalenin giriş bölümünde harflerin icadından bu yana Yahudilik ve İslamiyet’teki harf gizemciliğine kısaca değinildikten sonra Türk edebiyatındaki elif-nâmeler üzerinde durulmuş, ardından Ehlî’nin hayatı ile biyografik kaynaklarda edebî şahsiyetine dair yapılan değerlendirmeler sunulmuştur. Son olarak şekil ve muhteva yönünden incelenen Elif-nâme’nin çeviriyazılı metni verilmiştir.
Alif-nâmes mean poems written following the order of alifbâî from the letter alif to the letter yâ or from the letter yâ to the alif when the first letters of the verse, couplet or bent are listed one under the other. Among them, alifname poems with the theme of duvaz-name were written in praise of the Ahl al-Bayt, the Twelve Imams and especially caliph Ali. Alif-nâme, which is the subject of this study, was written by a poet with the pseudonym Ahlî in the style of duvaz-name. Alif-nâme is registered in the Topkapı Palace Museum Library between the pages 52v-53v of Mecmû'a-ı Eş'âr registered at the Hazine Library number 1067. Although it is written in the biographies of Tayyib-zâde Ehlî (d. 1600-01), who is known to have worked as a professor and judge in various provinces of the Ottoman Empire, that he had a sufistic tendency, but no information is given. Scans were made in various magazines and jonks in order to track down his tendency. As a result, it was seen that Ahlî wrote mostly lyrical poems. Although a definite judgment is not reached, there is a possibility that the Alif-nâme maybe belongs to another poet with the same pseudonym, whose name is not mentioned in the biographical sources, but who is likely to be affiliated with the Alevi-Bektashi order. In the introductory part of the article, after briefly mentioning the letter mysticism in Judaism and Islam since the invention of letters, the alif-names in Turkish literature are emphasized, and then the evaluations made on the life of Ahlî and his literary personality in biographical sources are presented. Finally, the transliterated text of the Alif-nâme, which was examined in terms of form and content, are introduced.
Alif-nâme Dawazdeh-nâme Dawaz-nâme Twelwe Imams Dawazdeh Imam Twelver Shi 16th century Ahlî.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Classical Turkish Literature of Ottoman Field |
Journal Section | Research Article |
Authors | |
Early Pub Date | December 21, 2023 |
Publication Date | December 26, 2023 |
Submission Date | August 12, 2023 |
Published in Issue | Year 2023 Issue: 108 |
Bu dergide yayımlanan makaleler Creative Commons Attribution 4.0 ile lisanslanmıştır. Bu lisans, açık erişimli bir makalenin ticari olmayan bir şekilde tekrar kullanılmasına, yazar doğru atfedildiği sürece izin verir.